e-Konjugation
vidēre
videō vīdī vīsum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
video, vīdī, vīsum, ēre (altindisch véda, ich weiß, griechisch ειδον, Stamm Ϝιδ, οιδα für Ϝοιδα, gotisch witan, althochdeutsch wizzan, wissen), sehen
I)sehend sein
1)Sehkraft haben und vermittelst der Sehkraft die Gegenstände erkennen, sehen können
a)absolut
propter imbecillitatem iam non audit aut non videtCels.
clare v. oculis, hell sehen, helle Augen habenPlaut.
bene v. oculis, gut sehen, gute Augen habenCic.
perplexe vides, siehst nicht rechtPlaut.
v. acriusCic.
v. in aqua obtunsius, in terra acutissime (vom Krokodil)Solin.
quam longe videmus? wie weit reicht unser Blick?Cic.
sensus videndi, GesichtssinnCic.
videndi facultasCels.
b)mit Akkusativ
at ille nescio qui mille et octoginta stadia quod abesset videbat (die Gegenstände in einer Entfernung von 1080 St. erkennen konnte)Cic.
quaedam volucres longius (ergänze vident), sehen weiterCic.
non nulli, cum aliquamdiu nihil vidissent (nichts sehen-, erkennen konnten), repentinā profusione alvi lumen receperuntCels.
2)prägnant: sehen, die Augen offen haben = erwacht seinVerg. ecl. 6, 21
II)etwas sehen, schauen, das heißt
A)erblicken, mit den Augen gewahren
AA)eigentlich und übertragen
1)eigentlich
a)überhaupt
α)von Personen
ego Catuli Cumanum ex eo loco video; Pompeianum non cernoCic.
o praeclarum prospectum! Puteolos videmus at familiarem nostrum C. Avianum, fortasse in porticu Neptuni ambulantem, non videmusCic.
quod non vidisset pro viso sibi renuntiasseCaes.
ut te viderem et viserem, um dich zu sehen und nachzusehen, wie du dich befändestCic.
mit doppeltem Akkusativ
quem puerum vidisti formosum, hunc vides deformem in senectaVarro LL. 5, 5
mit Partizip als Objekt
adulescentium greges Lacedaemone vidimus ipsi incredibili contentione certantes pugnis, calcibus etc., wie sie kämpftenCic.
mit AcI
suos fugere et concīdi videbatCaes.
cum suos interfici viderentCaes.
scindi videres vincula, da konnte man sehenLiv.
so auch
serpentes errare videresHor., wechselnd mit dem PartizipHor. carm. 3, 5, 21 sqq.
mit cum und Konjunktiv
dies et noctes virum summā virtute et prudentiā videbamus, philosopho cum operam daret, Q. TuberonemCic.
im Passiv
ubi sol sex mensibus continuis non videturVarro
negat sibi umquam, cum oculum torsisset, duas ex lucerna flammulas esse visasCic.
β)von Leblosem
triclinium hortum et gestationem videtPlin. ep. 2, 17, 13
triclinium valvis pratum multumque ruris videtPlin. ep. 5, 6, 19
Appenninus Gallica rura videt devexasque excipit AlpesLucan.
pontus quidquid Scythicus a tergo videtSen. poët.
quae nascentem videt ora solem, nach Osten liegtSen. poët.
von Zeiten
vidit noctem diesSen. poët.
und von Ereignissen
sanguinem extremae dapes videbunt et cruor Baccho incĭdetSen. poët.
b)sehen = antreffen
nostri saeculi medicus, quem nuper vidimus, den ich noch vor kurzem gesehen habe, das heißt der noch vor k. gelebt hatCels.
attonitos raro videmusCels.
interdum lumbricos, interdum teretes videmusCels.
besonders nach angestellter Beobachtung: beobachten
raro admodum, adeo ut magni professores numquam se vidisse memoriae mandaverintCels.
c)sehen = lesen
reiectum esse ab Asclepiade vomitum in eo volumine, quod de tuenda sanitate composuit, videoCels.
d)leben = erleben
α)eine Zeit lebend erreichen
utinam eum diem videam, cum etc.Cic.
ex multis diebus, quos in vita celeberrimos laetissimosque videritCic.
β)im Leben, in einer Zeit ein Übel erfahren oder eines Guts teilhaftig werden
quam miseriam vidi!Ter.
suo toto consulatu somnum non vidisseCic.
nimis sero imperia immodica et regni paterni speciemLiv.
clarissimas victorias aetas nostra viditCic.
von leblosen Subjekten
et casus abies visura marinosVerg.
2)übertragen: überhaupt mit den Sinnen wahrnehmen, wie unser sehen
mugire videbis sub pedibus terram et descendere montibus ornosVerg.
tum videres stridere secretā divisos aure susurrosHor.
naso pol iam haec quidem videt plus quam oculisPlaut.
caseus, qui vehementior vetustate fit, vel eā mutatione, quam in eo transmarino videmus, sehen (vermittels des Geschmackssinns)Cels.
BB)bildlich: vermittels der inneren Sinne sehen
1)wahrnehmen, merken, einsehen, begreifen
quem exitum ego tam video animo, quam ea, quae oculis cernimusCic.
si dormientes aliquid animo videre videamurCic.
aliquem oder aliquid in somnisCic., secundum quietemCic., per somnum oder per quietemIustin.
somnia, Tr. sehen, ~ habenCic.
acutius atque acrius vitia in dicente quam rectaCic.
plus, weiter sehen, einen tieferen Blick habenCic.
und so
plus in re publica, einen tieferen politischen Blick habenCic.
in futurumLiv.
aliena melius videre et diiudicareTer.
ut quod viderit, non viderit (merkt)Plaut.
exterae gentes, cum subtilem medicinae rationem non noverint, communia tantum videntCels.
quod ego, cur nolim, nihil videoCic.
mit doppeltem Akkusativ
quem virum P. Crassum vidimus!Cic. de sen. 61
cum invidiosum se propter nimias opes videretIustin. 32, 4, 4
mit AcI
vidit magno se fore periculo, nisi etc.Nep.
etsi (Datis) non aequum locum videbat suisNep.
mit folgendem indirekten Fragesatz
equidem, cuius criminis reus sim, non videoCurt.
vide, quantum fidei tuae credamCurt.
2)im Passiv: den Schein haben, scheinen, dünken, als etwas erscheinen, für etwas gehalten werden, gelten
a)überhaupt
α)mit bloßem Nominativ des Prädikats
ut imbelles timidique videamurCic.
quod utile videreturCic.
multo rem turpiorem fore et iniquiorem visum iri intellegebantCic.
ex quo illorum beata mors videtur, horum vita laudabilisCic.
mit persönlichem Dativ
quae quibusdam admirabilia videnturCic.
a natura mihi videtur potius quam ab indigentia orta amicitiaCic.
quod idem Scipioni videbaturCic.
β)mit Infinitiv: oft = ich glaube
sperare videor, ich glaube hoffen zu dürfenCic.
ut beate vixisse videarCic.
solem e mundo tollere videntur, qui amicitiam e vita tolluntCic.
videre iam videor populum a senatu disiunctumCic.
mit persönlichem Dativ
videor mihi perspicere ipsum animumCic.
γ)mit NcI
ut exstinctae potius amicitiae quam oppressae esse videanturCic.
ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videreturCic.
quia videbatur et Limnaeum eodem tempore oppugnari posseLiv.
mit persönlichem Dativ
divitior mihi et affluentior videtur esse vera amicitiaCic.
δ)mit AcI: es hat den Anschein
non mihi videtur, ad beate vivendum satis posse virtutemCic.
quae vult videri se esse prudentiamCic.
ε)mit Partizip Futur aktivisch statt des Infinitivs
eius praecepta sic optime divisuri videmur, ut etc.Quint. 5. prooem. § 5
igitur ut Aratus ab Iove incipiendum putat, ita nos rite coepturi ab Homero videmurQuint. 10, 1, 46
b)behutsamer Ausdruck in amtlichen Erklärungen statt der bestimmten Entscheidung
maiores nostri voluerunt, quae iurati iudices cognovissent, ea non ut esse facta, sed ut videri pronuntiarentCic.
und so vom Richter
deinde secessi et ex consilii sententia ›videtur‹ inquamPlin. ep. 5, 1, 6
fecisse videri pronuntiatCic.
cum pontifices decressent, videri posse sine religione eam partem areae mihi restituiCic.
consul adiecit senatusconsultum, Ambraciam non videri vi captam esseLiv.
c)prägnant: videtur (alicui), es erscheint, dünkt gut, gefällt, beliebt (jemandem), es ist jemand der Meinung, es glaubt jemand
eam quoque, si videtur, correctionem explicaboCic.
tibi si videbitur, villis illis utere, quae etc.Cic.
qui imitamur quos cuique visum estCic.
quem videretur ei cum imperio mitteretLiv.
ubi visum estCaes.
ut Hippocrati visum estCels.
mit folgendem Infinitiv
nunc autem visum est mihi de senectute aliquid ad te conscribereCic.
mit folgendem AcI
ubi ei videbatur horam esse tertiamVarro LL. 6, 89
B)jemanden oder etwas sehen, schauen = beschauen, ansehen
AA)eigentlich
a)überhaupt
mulieres et pueri, qui visum processerant, um zu schauen, den Kampf mit anzusehenSall.
v. nascentem placido lumineHor.
niveus videri, anzuschauen wie SchneeHor.
aliquem videre non posse, jemanden nicht ersehen (nicht ausstehen) könnenCic.
unpersönlich
De. Vide sis modo etiam (sieh nur her, sieh mich nur an). Ly. Visum est, hab' schon gesehenPlaut.
b)nach etwas sehen, nachsehen, zusehen
vide sis signi quid siet, sieh doch nach, was es für ein Siegel ist, sieh doch zuvor das S. anPlaut.
vide tali ubi sintPlaut.
illud vide, os ut sibi distorsit carnifexTer.
c)jemanden sehen = jemanden aufsuchen und sprechen
Othonem videCic.
videbis hominemCic.
rogo, mane Plinium videas domiPlin. ep.
vom Arzt: einen Kranken sehen = besuchen
qui (medici) aegrum raro videntCels.
d)besorgend nach etwas sehen, etwas besorgen
aliud (vinum) lenius videTer.
dulciculae potionis aliquid et cibiCic.
alicui prandiumCic.
puerum iubet Taurus oleum in aulam videreGell.
e)mit Vertrauen auf jemanden sehen
me vide, sieh auf mich = vertraue auf mich, verlass dich auf mich, ich bin dir gut dafürKomikerSen.siehe Brix Plaut. trin. 808; Westerh. Ter. Andr. 2, 2, 13. p. 97 Stallb.
f)auf jemanden als Vorbild sehen, achten
quin tu me vides? warum siehst du nicht auf mich? da sieh nur auf mich (wie ich es gemacht habe)!Cic. Pis. 61
g)etwas gleichgültig mit ansehen, gleichgültig zusehen
tantum pro! degeneramus a parentibus nostris, ut praeter quam nuper oram illi suam Punicas vagari classes dedecus esse imperii sui duxerint, eam nos nunc plenam hostium iam factam videamus?Liv. 22, 14, 6Liv. 6, 14, 4; 6, 18, 8 und andere
BB)bildlich: mit dem Verstand, Geist usw. sehen, ins Auge fassen
a)in Betrachtung, in Erwägung ziehen, zusehen = überlegen, erwägen, bedenken
alio loco de oratorum animo videroCic.
nunc ea videamus, quae contra ab his disputari solentCic.
id primum videamus, quatenus amor in amicitia progredi debeatCic.
videas … et consideres, quid agasCic.
ipse viderit, er mag selbst zusehen (mich kümmert's nicht)Cic.
quam id recte faciam, viderint sapientesCic.
sitne malum dolere, Stoici viderintCic.
videre oportet, nervine id vitium an cutis sitCels.
videndum est, num etc.Cels.
ante omnia videndum est, tristes an hilares sint (insanientes)Cels.
b)sich um etwas bekümmern, sich nach etwas umsehen, sich mit etwas befassen, für etwas Sorge tragen, sorgen, auf etwas achten, zusehen, dass oder dass nicht usw.
viderint ista officia viri boniCic.
negotia mea videbisCic.
viderit ista deusOv.
post de matre videroTer.
videndum sibi esse aliud consiliumCic.
mit folgendem ut oder ne und Konjunktiv
ut habeas (comites etc.), diligenter videbisCic.
videret, ut quam primum tota res transigereturCic.
illud videndum est, ne quis nervus laedaturCels.
videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat oder accipiatCic.
videndum est, ne obsit benignitas … tum, ut pro dignitate cuique tribuaturCic.
vide (nimm dich in acht), ne post mortem meam mentiaris te vicisseSen.
vide, ne nulla sit divinatio, es dürfte wohl keine D. gebenCic.
dagegen
videndum est, ne non satis sit, es dürfte wohl nicht genug seinCic.
mit folgendem indirekten Fragesatz
tu, quemadmodum his satisfacias, videris, magst zusehenCic.
und absolut
viderit, da mag ein anderer zusehenOv. trist. 5, 2, 43und anderes. dazu Platz
c)etwas im Auge haben = etwas beabsichtigen
maius quiddamCic.
vidit aliud, er hat andere AbsichtenCic.
v. gloriamLiv.
☞redupliziertes Plusquamperfekt videderantItala (Fuld.) Marc. 16, 14
vulgärlateinisches Futur videasItala num. 23, 13, videantItala Iob 21, 20
paragogischer Infinitiv viderierTer. Hec. 759Cic. de domo 136Gell. 3, 7, 8 und 15, 2, 1Arnob. 7, 46 in.
2. Person Imperativ Aktiv verkürzt in der Verbindung vidĕ sisPlaut. Pseud. 48 und sis vidĕPlaut. Pseud. 152
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
videō, vīdī, vīsus, ēre VID-, to see, discern, perceive
ut oculum, quo bene videret, amitteretCic.
oculis cernere ea, quae videmus, etc.Cic.
Considium, quod non vidisset, pro viso sibi renuntiasseCaes.
serpentes atque videres Infernas errare canesHor.
viden, ut geminae stant vertice cristae?Verg.
nonne vides ut . . . Antemnae gemant?Hor.
iam videnti frontem pingit, i.e. awakeVerg.
et casūs abies visura marinos, i.e. to experienceVerg.
To see, look at, observe, note
Illud vide, os ut sibi distorsit carnufexTer.
quin tu me vides? see what I have done! i.e. is not this creditable?Cic.
atqui istuc ipsum nil periclist; me vide, look at me, i.e. take courage from meTer.
To perceive, observe, hear
mugire videbis Sub pedibus terramVerg.
tum videres Stridere susurrosHor.
Passive, to be looked upon, be regarded, seem, appear
numquam periculi fugā committendum est, ut imbelles timidique videamurCic.
multo rem iniquiorem visum iri intellegebantCic.
cetera, quae quibusdam admirabilia videntur, etc.Cic.
idonea mihi Laeli persona visa est, quae, etc.Cic.
quod idem Scipioni videbaturCic.
de familiare illo tuo videor audisseCic.
ut beate vixisse videar, quia, etc.Cic.
ut exstinctae potius amicitiae quam oppressae videanturCic.
quae (sapientia) videtur in hominem cadere posseCic.
sed mihi contra ea videturSall.
non mihi videtur, ad beate vivendum satis posse virtutemCic.
quia videbatur et Limnaeum eodem tempore oppugnari posseLiv.
In formal decisions, to appear, be decided, be adjudged
voluerunt, ut ea non esse facta, sed ut videri pronuntiarentCic.
consul adiecit senatūs consultum, Ambraciam non videri vi captam esseLiv.
uti Caesar exercitum dimittat; si non faciat, eum adversus rem publicam facturum videriCaes.
Figuratively, of the mind, to see, perceive, mark, observe, discern, understand, comprehend, be aware
ad te, ut video, comminus accessitCic.
aperte enim adulantem nemo non videt, sees throughCic.
si dormientes aliquid animo videre videamurCic.
plus vidisse videri, to have had more insightCic.
cum me vidisse plus fateretur, that I had seen furtherCic.
di vatesve eorum in futurum videntLiv.
quem virum Crassum vidimusCic.
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit eburVerg.
To look at, attend to, consider, think, reflect upon, take note of
nunc ea videamus, quae contra ab his disputari solentCic.
sed videamus Herculem ipsumCic.
legi Bruti epistulam non prudenter rescriptam; sed ipse viderit, let him see to thatCic.
Viderit ipse ad aram ConfugiamOv.
To look out for, see to, care for, provide, take care, make sure
antecesserat Statius, ut prandium nobis videretCic.
aliud lenius (vinum)Ter.
navem idoneam ut habeas, diligenter videbisCic.
ne fortuna mea desit, videteLiv.
To see, reach, experience, attain, obtain, enjoy
qui suo toto consulatu somnum non videritCic.
utinam eum diem videam, cum, etc., may live to seeCic.
Duxi uxorem; quam ibi miseriam vidi!Ter.
multas victorias aetas nostra viditCic.
To see patiently, bear, permit
tantum degeneramus a patribus nostris, ut eam (oram) nos nunc plenam hostium iam factam VideamusLiv.
To see, go to see, visit
sed Septimium vide et LaenatemCic.
videbis ergo hominem, si volesCic.
Passive, it seems proper, seems right, seems good
ubi visum est, sub vesperum dispersi disceduntCaes.
M. num non vis audire, etc.? A. ut videtur, as you willCic.
si videaturLiv.
si tibi videbitur, villis iis utere, quae, etc.Cic.
si ei videretur, integram rem ad senatum reiceret, if he pleasedLiv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu