a-Dekl.
grātia ae f
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
grātia, ae, feminin (gratus), die Annehmlichkeit, Wohlgefälligkeit
I)subjektiv
A)eigentlich: das angenehme, wohlgefällige Wesen, das Wohlgefällige
in vultuQuint.
verborumQuint.
gratia non deest verbis, LieblichkeitProp., in bildenden Künsten (Malerei usw.): das GefälligeQuint.
von einer Örtlichkeit
villae, die ReizePlin. ep.
vom Wein
vinis gratiam affert fumusPlin.
von Personen: der Liebling
ut unus quolibet in casu gratia nostra foresOv. ex Pont. 2, 3, 82
daher personifiziert: Grātiae (wie Χάριτες), die Grazien, Huldgöttinnen, Töchter des Zeus und der Eurynome, gewöhnlich drei: Euphrosyne (festliche Freude), Aglaia (festlicher Glanz), Thalia (blühendes Glück), die die Anmut des durch Sitte und Schönheitssinn geregelten, durch Schmuck und Freude gehobenen Beisammenseins versinnbildlichtenHor. carm. 1, 4, 6; 3, 21, 22Quint. 10, 1, 82, nach späterer Deutung auch Sinnbilder der Dankbarkeit, WohltätigkeitSen. de ben. 1, 3, 2 sq.
B)übertragen
1)die Gunst, die man erweist, Gefälligkeit, Willfahrung, der angenehme Dienst, die Gunstbezeigung, der Gefallen, die Gnade
a)überhaupt
nullam esse gratiam, quam non capere animus meus possetCic.
petivit in beneficii loco et gratiaeCic.
alicui gratiam dareTer. oder facerePlaut., jemandem willfahren
gratiam dicendi facere, zu reden gestattenLiv.
und so
gratiam facere reddendi equiSuet.
daher
α)in gratiam alicuius: jemandem zu Gefallen, zugunsten, wegenLiv.
in gratiam iudicii, weil das Volk ihn losgesprochenLiv.
β)Ablativ gratiā: wegen (eigentlich aus Gunst, Gefälligkeit)
hominum gratiāCic.
eā gratiā, deswegenTer.
huius accusandi gratiāNep.
ineundae fugae gratiāVal. Max.
laxandi levandique animi gratiāGell.
cibi aut potionis gratiāLiv.
honoris gratiā (siehe honor)Cic.
exempli gratiāCic. und andere (vergleiche exemplum Nummer III)
vollständig
pauca tamen exempli gratiā ponamQuint.
verbi gratiā propter voluptatemCic.
dem Genitiv vorangestellt
gratiā patrisLamprid. Heliog. 31, 3
b)insbesondere: das Erlassen einer Sache aus Gefälligkeit, die Nachsicht bei usw.
iurisiurandiICt.
criminumSuet.
omnium tibi gratiam facioLiv.
delicti gratiam facere, Nachsicht schenken, nachsehenSall.
de cena facio gratiam, bedanke mich, kann nicht kommenPlaut.
2)die Erkenntlichkeit, der Dank
gratiam ferre alicuius rei, den Dank für etwas davontragenLiv.s. Fabri Liv. 22, 26, 4
ab utrisque parem gratiam trahereIustin.
gratiam persolvere disCic.
gratias dicereApul. (ut pro eo honore vobis multas gratias diceremApul. flor. 16 = 22, 15 Kr.)
gratias agere, Dank abstatten, sagenCic.
agere gratias magnas oder ingentesTer. oder mirificasCic.
tibi gratias ago atque habebo summasPlaut.
agere Romanis gratiasEutr.
tantae erga me benevolentiae tuae tamque sincerae gratias ago debeoque plurimasAugustin.
furtive agere gratias et in angulo et ad auremSen.
in quo ei Pompeius gratias egeratCic. ep.
etiam in malis gratias agereLact.
alicui gratias agere de matreCic.
senatui pro aliquo gratias agereCic.
alicui pro suo summo beneficio gratias agereCic.
agere ei maximas gratias pro beneficiis in matrem, coniugem liberosque impensisCurt.
timerem ne arrogans esset ob ea laudare, ob quae gratias ageremPlin. ep. 9, 31, 2
gratias se inter cetera etiam ob hoc agere, quod (weil) etc.Liv. 34, 50, 4, mit ob und AkkusativTreb. Poll. trig. tyr. 10, 9Apul. flor. 16 in.
agere gratias incipit, quod (dass er) perfidi hominis insidias prudenter cauteque vitassetCurt.
ago confusioni meae gratias, quod nihil in illo cubiculo vidi praeter matrem et patremSen. rhet.
gratiarum actio, DanksagungCic.
elliptisch
tamen, genio illius gratias (Dank dem G. jenes!), enataviPetron. 57, 10
gratiam habere alicui, Dank wissenCic.
und so
gratiam habere magnam oder maximamCic. Ter.
gratiam habere mit folgendem quod (dass usw.)Cic. oder qui und Konjunktiv (dass er)Cic.
auch
gratias habere (von zweien und mehreren)Liv. 24, 37, 7
und
alicui summas gratias habere (von einem)Plaut. trin. 659
verbunden (von einem)
alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod (dass) etc.Vitr. 6. praef. 4
alicui laudes gratiasque habere magnasPlaut. asin. 545
gratiam referre, den Dank abtragen, in der Tat dankenCic.; und ironisch: vergelten, es einem wieder entgelten lassen (= sich rächen)Ter.Cic.
gratiam referre pro meritis, pro beneficiisCaes.
gratiam referre bonam oder praeclaramCic. oder meritam debitamqueCic. oder iustam ac debitamCic.
gratiam referre parem, Gleiches mit Gleichem vergeltenCic.
auch
gratias referreCic. Planc. 101; Phil. 3, 39
ago tibi gratias, imperator auguste; si possem, etiam referremAuson. grat. act. 1. § 1
gratiam rependĕreOv. oder reddereSall.
von Leblosem
referre gratiam, vom Acker, wenn er Früchte trägtCol.
und
gratiam reddere, vom WeinstockCol.
nullum est neque sincerius neque acceptius genus gratiarum, quam quod etc.Plin. pan.
daher
a)gratia est: ich dankeTer.
gratia est (ergänze tibi), ich bedanke mich = ich muss es abschlagenPlaut.
dis gratia, cum ita ut volo est, ich danke Gott, wenn usw.Ter.
dis gratia und gratia dis (verst. est), Gott sei Dank! Ter.Ov.
gratia magna IoviTibull.
b)Ablativ Plural: grātiīs und zusammengezogen grātis, ohne Entgelt (Vergeltung), ohne Bezahlung, umsonst (Gegensatz pretio, mercede)
quae (psaltria) quantum potest aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiisTer.
gratiis exaedificari atque effici navemCic.
tibi gratiis stare navem, nichts kosteCic.
gratis habitareCic.
cave, ne tibi gratis hic constet amorOv.
reges Parthos non potest quisquam salutare sine munere; tibi valedicere non licet gratisSen.
☞Bei den szenischen Dichtern überall nach den besten Handschriften gratiisPlaut. asin. 194; Epid. 474 G.Ter. adelph. 744Pompon. com. 110Cic. Verr. Halm gratiis, C. F. W. Müller gratis
II)objektiv
A)eigentlich: die Gunst, die man bei anderen genießt, das Beliebtsein, der Kredit (während favor die »Beifallsbezeigung«, die »Gunst« die man andern erweist, insbesondere die Volksgunst, Begünstigung)
gratiam alicuius sibi conciliareCic.
gratiam (magnam, summam) inireCic., ab aliquoCic. oder apud aliquem oder ad aliquemLiv. oder alicuiusCurt., bei jemanden sich in Gunst setzen, Gunst erwerben, sich beliebt machen
ut aliquam mihi bonam gratiam quaesisse videarCic.
summam ab aliquo gratiam inireCaes.
ab aliquo gratiam inisse, quod (weil, dass) etc.Cic.
quia plures ineuntur gratiae, Gunst bei mehrerenCic.
in gratia esse, in Gunst stehen, beliebt seinCic.
L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulitCic.
Gegensatz
quod apud alios gratiam, apud alios offensionem habetPlin. 19, 9
B)übertragen
1)das gute Vernehmen (Verhältnis), in dem man mit jemanden steht, das gute Einverständnis, das freundschaftliche Verhältnis, die Freundschaft
in gratiam redire cum aliquo, sich mit jemanden wieder aussöhnenCic.
daher
reditus in gratiam, AussöhnungCic.
ebenso
in gratiam reverti cum aliquoLiv. Petron., cum fatoSen.
aliquem apud aliquem ponere in gratia und in gratia maxima, in Gunst, in große Gunst setzenCic.
esse in gratia cum aliquoCic.
dehinc spero aeternam inter nos gratiam foreTer.
in gratiam reducere oder restituere oder redigere, versöhnenTer.
porrigere mutuas in gratiam manusSen. rhet.
so auch
componere gratiam inter easTer.
per gratiam, in Güte, gutwilligPlaut.
so auch
per bonam gratiamPlaut.vergleiche Brix Plaut. mil. 979
und so
per gratiam oder cum gratia, in Güte, gutwilligTer.Liv.; Gegensatz sine gratia, nicht in Güte, nicht gutwilligSen. rhet.vergleiche Lorenz Plaut. mil. 971
componere aliquid cum bona gratia, in aller GüteTer.
und so
cum bona gratia aliquem dimittereCic.
cum mala gratia, in HassTer.
cum gratia imperatoris, zur Zufriedenheit des F.Liv. 29, 1, 9
2)die (durch Gunst, guten Kredit erlangte) Macht, das Ansehen, der EinflussCic.und andere
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
grātia, ae, feminine gratus, favor, esteem, regard, liking, love, friendship, partiality
aeterna inter nosTer.
falsam gratiam inire, curry favorTer.
gratiā florens hominumCic.
Pompei gratiam mihi conciliari putareCic.
cum inimico reditus in gratiam, reconciliationCic.
fides reconciliatae gratiaeCic.
si suam gratiam Romani velintCaes.
a bonis omnibus summam inire gratiamCic.
apud regem initaLiv.
cum populo R. in gratiā esseCic.
istuc impetro cum gratiā, with a good graceTer.
summa inter suosCaes.
fratrum geminorum, harmonyHor.
male sarta, interrupted friendshipHor.
quantum gratiā valentCaes.
improba, partialityIuv.
cum gratiā imperatoris, to the satisfaction ofLiv.
provincia multas bonas gratias attulit, tokens of favorCic.
Charm, beauty, loveliness
formaeOv.
neque abest facundis gratia dictisOv.
A favor, kindness, courtesy, service, obligation
hanc gratiam ut sibi desTer.
petivit in loco gratiae, ut, etc.Cic.
Boccho delicti gratiam facit, forgivesSall.
pugnaturi in gratiam ducis, to pleaseLiv.
data in praeteritam iudici gratiam, for the favor shown him on the trialLiv.
Thanks, thankfulness, gratitude, acknowledgment
est dis gratia, cum ita est, I thankTer.
veteris stat gratia factiVerg.
illi debetur a me gratia maiorHor.
annonae levatae gratiam tulit, receivedLiv.
dis gratia, thank heavenTer.
ac Syro nil gratiae, no thanks toTer.
mirificas tibi apud me gratias egit, expressedCic.
ei gratias egimus, thanked himCic.
et non neglexisse habeo gratiam, am gratefulTer.
sibi gratias habereLiv.
maximas vobis gratias et agere et habereCic.
alqd in gratiam habere, take as a favorSall.
meritam dis inmortalibus gratiam honoribus persolvere, expressCic.
A return, requital, recompense (for a favor)
pro eo (beneficio) gratiam repetereLiv.
Nec nulla est inaratae gratia terraeVerg.
tulisse potius iniuriam, quam retulisse gratiam, requitedCic.
praeclaram populo R. refers gratiamCic.
omnibus referendā gratiā satisfacere, by a recompenseCic.
referre gratiam aliam non posse, quam, etc.Liv.
ut pro tantis eorum in rem publicam meritis gratiae referanturCic.
Person., usually plural, the graces, three goddesses of loveliness, attendants of Venus (Aglaia, Euphrosyne, and Thalia)Hor.
Singular collective
non illi Gratia lectoOv.
Figuratively, a cause, reason, ground, occasion, motive, sake
Only ablative, usually after a genitive, in favor, on account, for the sake, for
bestiae hominum gratiā generataeCic.
Nuptiarum gratiā haec sunt factaTer.
negoti gratiā properareSall.
dolorum effugiendorum gratiāCic.
placandi gratiāSall.
exempli gratiā, for instanceCic.
verbi gratiāCic.
eā gratiā Simulavi, ut, etc., for that reasonTer.
id eā gratiā eveniebat, quod, etc.Sall.
quā gratiā Te arcessi iussi, ausculta, for what purposeTer.
Excludor, ille recipitur, quā gratiā? why?Ter.
Of persons, a favorite
ut unus gratia nostra foresOv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu