konsonant.-Konjugation
crēdere
crēdō crēdidī crēditum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
crēdo, didī, ditum, ere (vergleiche altindisch çrad-dhā, das Vertrauen), vertrauen
I)jemanden oder einer Sache vertrauen, trauen, sein Vertrauen (Zutrauen) schenken
a)in Beziehung auf die Zuverlässigkeit, Treue usw.
post amicitiam credendum est, ante amicitiam iudicandumSen.
perditissimi hominis est fallere eum, qui laesus non esset, nisi credidissetSen.
mit Dativ einer Person
cr. eorum neminiCic.
utrumque vitium est, et omnibus credere et neminiSen.
neque quisquam credit nisi ei, quem fidelem putatCic.
alicui parum oder nimium cr.Caes.Cornif. rhet.
alicui tantum cr., ut etc.Auct. b. Alex.
consules magis non confidere quam non credere suis militibus, misstrauten mehr dem Mut als der Treue ihrer SoldatenLiv.
mit Dativ einer Sache
ante actis veluti male (nicht recht) crederetOv. met. 12, 115 (dagegen male creditis hosti, zu seinem UnglückOv. fast. 2, 225)
non cr. caelo adventantibus EurisVerg.
o formose puer, nimium ne crede coloriVerg.
equo ne credite, TeucriVerg.
cr. alicuius fideiCurt.
cr. non amicorum fidei, non liberorum pietatiSen.
praesenti fortunae non cr.Liv.
neque loco neque homini cuiquam satis cr.Sall.
neque mortali cuiquam neque tempori satis cr.Sall.
virtuti suorum magis cr.Sall.
credere desine ventisOv.
dubitare, virtuti an fide (Dativ) popularium minus crederetSall.
mit de und Ablativ
nec de te credam nostris ingrata serenisVal. Flacc. 1, 332
b)in Beziehung auf die Aufrichtigkeit, Wahrhaftigkeit, Glaubwürdigkeit: jemandem oder einer Sache trauen, Glauben beimessen oder schenken, glauben
α)einer anderen Person oder Sache
mit Dativ einer Person
meliori (einem Weiseren) credere non vis?Hor.
ego potissimum Thucydidi credoNep.
si Vergilio quidem credimusPlin.
si tradenti Caecilio credimusQuint.
ei negabit credi oportere, cui ipse credideritCic.
his auctoribus temere credensCaes.
si diceret iuratus, crederes (ergänze ei)Cic.
ubi quis semel peieraverit, ei credi postea, etiam si per plures deos iuret, non potestCic.
und so oft parenthetisch mihi crede oder crede mihi, glaube mir, glaube meinem Wort, folge meinem Rat, auf meine Versicherung hin, griechisch εμοὶ πιθοῦ und πιθοῦ μοι (ein eingeschalteter Ausdruck der Beteuerung)
illustrabit, mihi crede, tuam amplitudinem hominum iniuriaCic.
venies, mihi crede, exspectatusCic.
mihi crede, non audebisCic.
crede mihi, est properandum Cael. in Cic. ep.
sed, crede mihi, perire satius est, quam hos videre Cael. in Cic. ep.
sed, crede mihi, nihil minus putaram egoCic.
muta iam istam mentem, mihi credeCic.
carpe viam, mihi crede, comesHor.
und so im Plural
haec est una via, mihi credite, et laudis et dignitatis et honoris, a bonis viris laudari et diligiCic.
sed, mihi credite, inchoata vestra gloria nondum perfecta estLiv.
credite mihi, non est turpe misereriSen. rhet.
so auch
iurato mihi credeCic.
crede expertoSil.
experto crediteVerg.Ov.
crede fidei meaeSen. rhet.vergleiche Stürenb. Cic. Arch. 1. p. 19 ed. 2; Benecke Cic. Cat. 1, 3, 6; Kühner Tusc. 1, 75; Beier Cic. de off. 3, 75. p. 324; Ochsner Cic. ecl. p. 294; Mützell Curt. 6, 11, 35. p. 590 und besonders die reichhaltige Stellensammlung in Mahne Miscell. Latinit. 1. p. 41 sqq.
mit Dativ einer Sache
cr. carunculae vitulinae (sarkastisch = extis)Cic.
chirographis eius Planc. in Cic. ep.
fabulisCic.
lacrimisOv.
Q. Fufium ut cogerem mihi potius credere quam litteris tuisCic.
nos non minimo potissimum numero credidimus, haben nicht der kl. Z. Glauben geschenkt (= nicht die kl. Z. für die richtige gehalten)Liv.
cr. oculis magis quam auribusLiv.
cr. oculis amplius (mehr noch) quam auribusSen.; vergleiche pro se quisque, nisi ipse oculis suis credidisset, vix pro comperta tantam rem habiturus videreturLiv.
cr. talia suadentibus oraculisCurt.
cr. und non cr. famaeCurt. Ov.
quasi minus tali rumori crederentSuet.
cr. blandis verbisOv.
falsis visis non cr.Cic.
somniantium visis cr.Cic.
cr. somniisCic.
quam vim habeat offensus crede ei quam in amore habet, davon überzeuge dich durch die, welche er usw.Plin. ep.
archaistisch mit Genitiv der Sache oder des Grundes
nam mihi divini numquam quisquam creduatPlaut. Bacch. 504vergleiche Plaut. Amph. 672; truc. 307
mit in und Ablativ
tibi vero, Piso, diu deliberandum et concoquendum est, utrum potius Chaereae iniurato in sua lite an Manilio et Luscio iuratis in alieno iudicio credasCic. Q. Rosc. 45 (vergleiche unten Passiv unpersönlich)
mit de und Ablativ
maluit avunculo et Caesari de se quam vitrico credereVell.
cr. oratori maximo de nomine suae artisQuint.
Dinon historicus, cui nos plurimum de Persicis rebus credimusNep.
de his famae cr.Curt.
leniter te accusans in eo, quod de me cito credidisses, den Gerüchten über mich Glauben geschenktCic.
und so
recte non credis de numero militumCic.
Passiv unpersönlich
in quo scelere etiam cum multae causae convenisse unum in locum atque inter se congruere videntur, tamen non temere crediturCic. Rosc. Am. 62
persönlich credor = mihi creditur
certe credemur, ait, si verba sequatur exitusOv.
creditus accepit cantatas protinus herbasOv.
β)sich selbst
sibi credere, sich selbst (seiner eigenen Überzeugung) glauben, bei sich selbst überzeugt sein
crede nobis, crede tibiPlin. pan. 74, 2
fieri malunt alieni erroris accessio, quam sibi credere Min. Fel. 24, 2
non satis sibi ipsi credebantAuct. b. Alex. 6, 3
II)in Bezug auf etwas vertrauen
1)etwas anvertrauen, auf Treu und Glauben übergeben, ~ überlassen, gewöhnlich mit Angabe »wem?« durch Dativ
a)überhaupt
α)leblose Objekte
cr. arma militiLiv.
alicui id aurumPlaut.
aurum terraeIustin.; vergleiche ea (den Samen), quae terrae credimusCol.
alicui caput suum cr.Curt.
alicui illam custodiam (pontis)Nep.
alicui custodiam corporisIustin.
loco potius quam homini cuiquam custodiam alicuiusLiv.
filiarum dotes Iunoni SamiaeCic.
alicui omnem exercitumTer.
suas fortunas alicuius fideiNep.
sibi illum honorem non solum datum, sed etiam creditum et commissum putareCic.
alicui imperium cr., bene cr.Liv.
latus suum omnibusPlin. pan.
puero murosVerg.
alicui omnes res oder res tantasCic.
alicui salutem suamCurt.
alicui tutelamPlaut.
vela Ionio mari Claud.
ß)lebende Wesen
cr. alicui aegrumPs. Quint. decl.
aciem campoVerg.
aliquos alcis fidei potestatiqueCic.
cuinam praesidio pecua credemus? Cornif. rhet.
poetisch
aliquem solo oder terrae, zu Boden streckenLucan.
besonders oft credere se, sich anvertrauen
teils mit Angabe »wem?« durch Dativ
sowohl einer Person
se suaque omnia alienissimisCaes.
simpliciter se amicisPlin. ep.
se perfidis hostibusOv.
se Neptuno (poetisch = mari)Plaut.
se victoriCic.
alicui venienti se sine dubitatione cr. atque offereAuct. b. Alex.
als auch einer Sache
se caelo IoviqueOv.
se caelo praepetibus pennis (mit usw.)Verg.
temere se colloquioVell.
se fidei mediciIustin.
se publico (der offenen Straße)Sen.
se noctiOv.
se pedibus (von Fliehenden)Sil.
se pontoOv.
se templi religioniVell.
se alicuius tectisCic.
se ventisQuint.
teils mit Angabe »wohin?« durch in mit Akkusativ
in novos soles audent se germina tuto credereVerg. georg. 2, 332 sq.
b)der Verschwiegenheit anvertrauen (Gegensatz celare aliquem de aliqua re), mit Angabe »wem?« durch Dativ
sowohl einer Person
id tibi non crediditCic.
alicui cr. consilia sua omniaTer.
alicui arcanos sensusVerg.
alicui tantundem quam sibiSen.
alicui verbaTer.
als auch einer Sache
quid igitur, postquam recitasti quod erat cerae creditum, iam mihi credis?Plaut.
cr. libris arcanaHor.
facinus magnum timido pectoriPlaut.
c)der Ehrlichkeit im Zurückzahlen ein Darlehen anvertrauen, etwas leihen (Gegensatz bald debere = etwas schulden, bald exigere = etwas einkassieren)
gewöhnlich mit Dativ (wem?)
quod credidisti reddoPlaut.
exegit quod credideratCic.
ne quod crediderat perderetCic.
cr. alicui nummûm mille PhilippûmPlaut.
alicui nummum numquam plumbeumPlaut.
cr. alicui pecuniam, grandem pecuniamCic.
alicui aut pecuniam aut beneficiaSen.
bildlich
quam bonā fide (terra) creditum fenus redditPlin.
pecuniam sine fenore sineque ulla stipulationeNep.
alicui numquam quicquam, nisi si accepto pignorePlaut.
per chirographum et cautionemPorphyr. Hor.
alicui alqd per syngraphamCic.
pecuniam alicuius fide (auf jemands Wort)Cic.
si rex amicis suis, qui per provinciam atque imperium tuum pecunias ei credidissent, fidem suam praestitissetCic.
cr. neminiCato
alicui male cr.Plaut.
cr. populisCic.
ganz absolut
emam, aedificabo, credam, exigam, honores geramSen.
cum credebat inductus usurisCic.
credendi modum constituereCic.
in dando et credendo procedere longiusCic.
oft im Partizip Perfekt pecunia credita, pecuniae creditae, argentum creditum
pecuniam creditam oder argentum creditum solvereLiv.
pecunias creditas non solvereCaes.
pecuniae male creditae exactioSen.
res creditae, anvertrautes, geliehenes Gut = Geld
solutio rerum creditarumCic.
iustitia in rebus creditis fides nominaturCic.
und elliptisch
certa credita (ergänze pecunia)Quint. 4, 2, 61und andere
substantivisch: crēditum, ī, neutrum, das leihweise Anvertraute, das Dargeliehene, das Darlehn
cr. insolubileSen.
cr. iustumLiv.
cr. publicumQuint.
crediti et depositi quaestionesQuint.
abiurare creditumSall.
exigere creditumQuint.Suet. (und crediti exactioMela)
und (bildlich)
ex beneficio creditum und beneficium creditum (zum D.) facereSen.
pensatum est creditum damnoSen.
etiam maso (einem Schurken) reddere creditumSen.
solvere creditum sorte (mit dem Kapital nach Abzug der Zinsen)Liv. oder fide incolumi ex thesauris GallicisLiv.
iusti debiti solutionem in decem annorum pensiones distribuereLiv.
2)etwas glauben
a)= für wahr halten, von etwas (von der Wahrheit einer Sache) überzeugt sein, gewöhnlich mit Angabe »wem?« durch Dativ
α)mit Akkusativ
quid iam credas? aut cui credas?Ter.
ille lacrimans orare, ne ea crederetSall.
non impulit me, haec nunc omnino ut crederemTer.
primus est deorum cultus deos credereSen.
falsum est, quod vulgo creditur, testamenta hominum speculum esse morumPlin. ep.
saepe, quod falso creditum est, veri vicem obtinuitCurt.
cr. haec cupidiusLiv.
quod fere libenter homines id quod volunt creduntCaes.
hoc nolo mihi credas, sed fideli VergilioSen.
und die (meist parenthetischen) Formeln
quod quidem magis credo (und dies ist mir das Glaublichere, Wahrscheinlichere)Cic.
quod equidem non temere crediderimSuet.
quod nisi expertus vix credatVell.
crede hoc meae fidei (meinem Wort)Ter.
quod et non praedicanti facile equidem crediderimCic.
quod mihi credas velimCic.
oder
hoc mihi velim credasCic. oder bloß credas mihi velimCic. oder velim mihi credasCic.s. Stürenberg Cic. Arch. 1. p. 23 ed. 2; Mahne Miscell. Lat. 1. p. 54
mit de und Ablativ
voce supplici postulare a patribus coepit, ne quid de se temere crederentSall.
licet Thrasymachus quoque idem de actione credideritQuint.
mit pro und Ablativ
potest alio tempore … falsum aliquid pro vero crediSall. Cat. 51, 31
Im Partizip Perfekt
Euander venerabilior divinitate creditā Carmentae matrisLiv. 1, 7, 8
β)mit AcI
mit vorhergehendem allgemeinen Pronomen
credone tibi hoc nunc, peperisse hanc e Pamphilo?Ter.
unmittelbar
utinam Indi quoque deum esse me credantCurt.
ego ut credam esse (phantasmata) eo ducor, quod etc.Plin. ep.
ita prius coruscare caelum creditur, tum tonareApul.
quod vix credendum sit (zu glauben sein sollte) tantas res tam breviter potuisse declarariNep.
quod civitatem ignobilem atque humilem Eburonum suā sponte populo Romano bellum facere ausam vix erat credendumCaes.
imperii hoc verbum, non adulationis esse, obsequio crede tuo, davon überzeuge dich durch deinen GehorsamPlin. pan.
illi non amari se credebant sibi, waren bei sich selbst überzeugtPlin. pan.
und in der Formel credas mihi velim
credas mihi velim magis me iudicio hoc, quam morte amici laetatumCic.
mihi affirmanti credas velim me huic mancipio debere plurimumCic. (vergleiche oben Nummer α)
γ)mit folgendem (indirekten) Fragesatz
credis huic quod dicit?Ter.
tarde quae credita laedunt credimusOv.
de quibus quod inimici detulerunt neque credendum neque neglegendum putavitNep.
vix credere possis, quam sibi non sit amicusHor.
quam trepide anxieque certaverit, quantā adversariorum aemulatione, quo metu iudicum, vix credi potestSuet.
in obsequium funeris credi non potest (es ist unglaublich)
quanta hominum multitudo conveneritSulp. Sev.
creditum famā obiectumque mox in senatu Caecilio Simplici, quod eum honorem pecuniā mercari voluissetTac.
δ)bloß mit de (in Betreff = an) und Ablativ
Vitellius credidit de perfidiaTac.
sanctius ac reverentius visum de actis deorum credere quam scireTac.
facilius de odio crediturTac.
ε)absolut
bei aus dem Zusammenhang zu ergänzenden Objekt
audivi et credo (als Antwort)Ter.
credo, satis credo, glaub's schon, glaub's schon hinlänglich (als Antwort auf jemands Wunsch für uns und dergleichen)Ter. (so besonders nach gaudeosiehe Spengel Ter. Andr. 939. p. 140, a)
credas mihi velim (parenthetisch)Cic. (siehe oben Nummer α)
vidit, si quo esset iter facturus palam pronuntiasset, hostes non crediturosNep.
neque caede vulgatā statim creditum estSuet.
ita me ad credendum ducit tua oratio, solche Überzeugung flößt mir deine R. einCic.
neque id mirandum, si non facile ad credendum adducebaturNep.
imperiti facile ad credendum impellunturCic.
me non solum ratio ac disputatio impulit, ut ita crederem, sed etiam etc.Cic.
audivi equidem de maioribus natu, sed numquam sum adductus, ut crederemCic.
b)= des Glaubens leben, dafür halten, der Meinung sein, meinen, sich einbilden
α)mit Akkusativ
at ego haud credo, sed certo scioPlaut.
timeo ne aliud credam, atque aliud nuntiesTer.
zugleich mit Prädikats-Akkusativ = etwas halten für usw.
cr. se Iovis filiumCurt.
Scipionem Hannibal eo ipso quod adversus se dux potissimum lectus esset praestantem virum credebatLiv.
quoscunque moribus aut fortunā novis rebus idoneos credebatSall.
quid eam credis? was hältst du von ihr?Plaut.
im Passiv mit Prädikats-Nominativ
et male credebar sanguinis auctor egoOv.
origo animi caelestis crediturQuint.
und so Partizip Perfekt im Vokativ mit Prädikats-Vokativ
Rufe, mihi frustra ac nequicquam credite amiceCatull. 77, 1 (al. credite amico)
β)mit Infinitiv oder AcI (im Passiv auch mit NcI)
credit de suo adventu esse auditumNep.
in rem fore credens universos appellare et cohortariSall.
credas pluisse (lapidibus), adeo multi passim et late iacentMela.
credo ego vos, iudices, mirari, quod ego potissimum surrexerimCic.
fratrem credo a te esse conventumCic.
cum reliquum exercitum subsequi crederetCaes.
ceterum credere illum nihil palam ausurumSall.
Poeno cepisse iam se urbem credenteLiv.
illa deditionis signa ostentui (esse) cr., seien nur zum ScheinSall.
fabulam ab eo casu, quem supra diximus, ortam esse crediderimCurt.
iurando gratiam Scythas sancire ne credideris, glaube ja nichtCurt.
und die Formel crederes, du würdest oder man würde (wärest du oder man zugegen gewesen) geglaubt haben, oder du würdest (wenn du es zufällig sähest) glaubens. Mützell Curt. 4, 10 [43], 23
crederes Alexandrum inter suas necessitudines flereCurt.
maesti (crederes victos) redeunt in castraLiv.
im Passiv mit NcIs. Nipperd. Tac. ann. 6, 50 u. Dräger Histor. Synt.² 2, 426
quae manet in statione, ea praeter creditur ireLucr. 4, 386
causa mortis fuisse ei per Cn. Pisonem crediturSuet.
pro certo creditur necato filio vacuam domum scelestis nuptiis fecisseSall.
in Graecia primum humanitas, litterae, etiam fruges inventae credunturPlin. ep.
illic voluntariā morte interisse creditusTac.
aries creditus vexisse PhrixumTac.
aliquando creditae dictaeque concurrere (Symplegades)Mela
fontes salubritatem aegris corporibus afferre credenturFrontin.
im Passiv mit AcIs. Fabri Liv. 21, 22, 4; Nipperd. Tac. ann. 2, 69
creditur Pythagorae auditorem fuisse NumamLiv.
satis credebatur obsidione domitos hostes in fidem venisseLiv.
quorum neminem nisi iuvante deo talem fuisse credendum estCic.
creditum est ceteros veneno aut fame exstinctos (esse)Tac.
und Ablativus absolutus mit folgendem AcI
numquam satis credito sine fraude Germanicum interisseTac. ann. 3, 14
γ)mit folgendem Konjunktiv statt des AcI
credebam … fluxisset oratio spiris intertextaVen. Fort. 3, 4, 3
δ)mit folgendem Kausalsatz mit quod, quia, quoniam oder mit folgendem Finalsatz mit ut oder ne und Konjunktiv
nam is post consulatum (credo quod videret ex consularibus neminem esse secum comparandum, neglegeret autem eos, qui consules non fuissent) summum illud suum studium remisitCic.
et quod ad te de decem legatis scripsi, parum intellexti, credo, quia διὰ σημείων scripseramCic.
credo, quoniam ita exterorum honestissimi intellegebanturPlin.
credo, ut in eodem homine duplicis ac diversissimi animi conspiceretur exemplumVell.
attigit quoque poëticen, credimus, ne eius expers esset suavitatisNep.
ε)absolut
ut Athenaeus credit (parenthetisch)Quint.
oppidum adiacet Cherronesus, a Diana (sic creditur) conditumMela.
credin? glaubst du? meinst du? (zweifelnd)
GN. Quin redimus iam haec tibi aderit supplicans. THR. Credin? GN. Immo certeTer.
credo, besonders parenthetisch, um die subjektive Meinung des Sprechenden anzudeuten, wie οιμαι, meist ironisch, wie ὡς εοικεν, ich glaube, glaub' ich, ich denke, denk' ich, sollt' ich glauben oder meinen, vermutlich, doch wohls. Prix Plaut. trin. 115 u. mil. 368; Lorenz Plaut. mil. 309; Ruhnken Ter. Andr. 2, 13; Benecke Cic. Cat. 1, 2, 5; Drak. Liv. 4, 17, 7; Schwarz Plin. pan. 53, 4
credo, misericors estPlaut.
credo iam, ut solet, iurgabitTer.
credo, falsa existimans ea, quae de inferis memoranturSall.
credo, aut illos mortis timor terret aut hos religionisCic.
parenthetisch
ille quidem aut iam aderit, credo hercle, aut iam adestPlaut.
male, credo, mererer de meis civibus, si etc.Cic.
erit, credo, periculum, ne improbum negotiatorem comprimere non possisCic.
amoenitas eum, credo, locorum retinetCic.
an illius vicem, credo, doles?Cic.
☞Vulgärlateinisch credent = credunt Commod. instr. 1, 25 lemm.
Archaistischer Konjunktiv Präsens creduam, as, atPlaut. Poen. 747Bacch. 476 und 504 oder creduis, itPlaut. Amph. 672; capt. 605; truc. 307
Paragogischer Infinitiv credierPlaut. Pseud. 631Lucr. 4, 849
credin = credisnePlaut. capt. 962; Poen. 441
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
crēdō, didī, ditus, ere CRAT- + 2 DA-, to give as a loan, lend, make a loan
pecunias creditas solvereCic.
quibus pecuniamCic.
To commit, consign, intrust
alcuius fideiCic.
mihi suom animumTer.
militi armaLiv.
se suaque omnia alienissimisCaes.
pennis se caeloVerg.
te aequo Mecum solo, on fair groundVerg.
arcana librisHor.
Poet.
non ita Creditum Poscis Quintilium deos, not on such terms intrusted to themHor.
In soles audent se germina CredereVerg.
Figuratively, to trust, confide in, have confidence in
virtuti suorumSall.
suis militibusLiv.
nimium coloriVerg.
aliis (fungis) male crediturHor.
campo, open fightVerg.
To believe, give credence, trust
istuc tibiTer.
Chaereae iniuratoCic.
experto credite, quantus, etc., one who knows by experienceVerg.
ne cui de te plus quam tibi credasHor.
mihi crede, upon my wordCic.
certe credemur, ait, si, etc.Ov.
ora non creditaOv.
(Cassandra) non credita TeucrisVerg.
To believe, hold true, admit
quid iam credas?Ter.
quis hoc credat?Ov.
ne quid de seSall.
nec sit mihi credere tantum! would I could discreditVerg.
civitatem bellum facere ausam vix erat credendumCaes.
inridet credentes, believersOv.
res credi non potestCic.
arte Sinonis Credita resVerg.
aut verus furor, aut creditusOv.
To be of opinion, think, believe, suppose, imagine
timeo ne aliud credam atque aliud nuntiesTer.
id quod voluntCaes.
fortem credeHor.
se Suevorum caputTac.
pro certo creditur vacuam domum fecisseSall.
divinitate creditā CarmentaeLiv.
Crassum non ignarum fuisseSall.
caelo credidimus Iovem RegnareHor.
victos crederes, one might have imaginedLiv.
Crediderim, would fain believeVerg.
in rem fore credens, expectingSall.
quem (Athin) peperisse Limnate crediturOv.
credi posset Latonia, be taken forOv.
Credo inpetrabo ut, etc., I supposeTer.
si te interfici iussero, credo, erit verendum, etc.Cic.
quod Pompeius, credo, non audebat, etc.Caes.
non enim, credo, id praecipit, ut, etc., I can't suppose he meant to teach, etc. Cic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu