Adjektiv 3. Dekl. zweiendig (i-Dekl.)
commūnis e
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
commūnis, e (altlateinisch commoinis; vergleiche moenia, munus)
I)mehreren oder allen gemeinsam, allen gemein, gemeinschaftlich, öffentlich, allgemein, gewöhnlich (Gegensatz proprius, einem eigentümlich)
A)adjektivisch
vita, das alltägliche LebenCic.
salutatio c., überall üblichCic.
mens c.Cic.
mimi c., oft gesehene, gewöhnlicheCic.
communi monetā, mit gewöhnlichem StempelIuven.
homo vitae communis ignarus, der nicht zu leben weiß, ohne LebensartCic.
sensus c., siehe sēnsus
una domus, communia omnia, Gemeinschaft in allemCic.
locus c., euphemistisch = UnterweltPlaut., und = BordellSen.
loca c., öffentliche OrteCic.
dagegen
loci c., Gemeinplätze in der PhilosophieCic.
als rhetorischer terminus technicus
exordium c., auch auf den entgegengesetzten Teil passendCic.
als grammatikalischer terminus technicus
verbum c., das auf or ausgehend sowohl aktive als passive Bedeutung hatGell.
syllaba, doppelzeitig (= anceps)Gramm.
genus, sowohl männlichen als weiblichen GeschlechtsCharis.
oft mit einem (jedoch mehr das dabeistehende Nomen ergänzenden) Genitiv oder mit einem (oft an das Verbum esse sich anlehnenden) Dativ oder mit cum und Ablativ oder mit inter se
c. classis GraeciaeNep.
hostes c. omniumCic.
c. hominum infirmitasCic.
praecepta omnium communia et contritaCic.
amicorum esse communia omniaCic.
communia esse amicorum inter se omniaCic.
omnia ei cum amicis fuisse communiaNep.
mors omni aetati est c.Cic.
paries domui utrique c.Ov.
pernicies (sum) c. adulescentibusTer.
multa sunt civibus inter se c.Cic.
alterum nobis cum dis, alterum cum beluis c. estSall.
quocum fuit domus et militia c.Cic.
und so oft
aliquid cum aliquo c. haberevon Reisig Vorll. § 374 für unlat. gehaltenQuint. 5, 10, 110Sen. contr. 1, 1, 25Sen. ep. 48, 3 und 74, 17 und andereApul. de deo Socr. 13 extr.vergleiche Krebs-Schmalz Antib. S. 308. Aufl. 7
B)substantivisch: commūne, is, neutrum, das gemeinschaftliche Besitz- oder Nutzstück, das Gemeingut, das gemeinschaftliche Vermögen einer Korporation
privatus illis census erat brevis, commune magnum (Gemeingut, Staatsschatz, griechisch το κοινόν)Hor.
haud mediocriter de communi, quicquid poterat, ad se in privatam domum sevocabatCic.
quod ius statues communi dividundoCic.
de communi aliquid consequiICt.
Plural
deinde, ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suisCic.
communia laudas Hor.
modo ne communia solus occupetOv.
Insbesondere
a)das Gemeinwesen, die Kommune, der Staat (griechisch το κοινόν)
Siciliae, MilyadumCic.
gentis PelasgaeOv.
b)in commune, adverbial
α)für alle, zum gemeinschaftlichen Gebrauch, ~ Nutzen, ~ Zwecks. Heräus Tac. hist. 4, 64, 13; Bünem. Lact. 3, 21, 2 u. 3, 25, 1
in c. conferreCic.
in c. congerereTac.
in c. consulereTer.und andere
in c. consultareTac.
omnia in c. possidēreLact.
in c. vocare honores, zum Gemeingut (der Patrizier und Plebejer) machenLiv.
so auch
in communi ponere libertatemTac.
β)im Allgemeinen, überhauptQuint.Plin.Tac.
daher in Bausch und Bogen (Gegensatz nominatim)Tac. dial. 26
γ)halbpart! = zur Hälfte teilen!Sen.Phaedr.
II)übertragen
1)subjektivisch: von Personen (wie κοινός)
a)alle im Staat gleichstellend, nicht exklusiv verfahrend, demokratisch gesinntCic. ep. 4, 9, 2
b)sich anderen gleichstellend, umgänglich, von höher Gestellten = leutselig, herablassendvergleiche Gernh. Cic. de sen. 59; Halm Cic. Mur. 66; Ruhnken Suet. Cl. 21Cic.und andere
c. nimis circa omnesEutr.
Cyrum minorem communem erga Lysandrum atque humanum fuisseCic.
ut communis infimis, par principibus videreturNep.
quis Laelio communiorCic. Mur. 66
nec ullo spectaculi genere communior aut remissior eratSuet. Claud. 21
2)gemein, gewöhnlich
mimiCic. ep. 7, 1, 1
communes manus, id est non lotaeVulg. Marc. 7, 2 und 5
numquam manducavi commune et immundumVulg. act. apost. 10, 14
cum diceret nil esse communius Treb. Poll. Gallien. 17, 5
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
commūnis (conm-), e, adjective with comparative MV-, common, general, universal, public
omnia inter eosCic.
communīs natos habent, offspring in commonVerg.
unum et commune periclum Ambobus eritVerg.
paries domui communis utriqueOv.
alterun nobis cum dis, alterum cum beluisSall.
quid est tam commune quam spiritus vivis?Cic.
pernicies adulescentiumTer.
vitium non proprium senectutis, sed commune valetudinisCic.
utriusque populi finisSall.
Graeciae causa, of Greece as a wholeOv.
omnium gentium bellumCic.
ius gentiumNep.
vita, the customs of societyCic.
communi sensu caret, a sense of proprietyHor.
fama, rumorCic.
proverbia, familiarCic.
herbae, the common pastureHor.
loca, public placesCic.
loci, commonplaces, passages treating a general topicCic.
Figuratively, of manners, accessible, familiar, courteous, condescending, affable
Catone communiorCic.
communis infimis, par principibusNep.
In rhetoric
exordium, equally appropriate to either sideCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu