konsonant.-Konjugation
contendere
contendō contendī contentum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
con-tendo, tendī, tentum, ere, anspannen
I)eigentlich
a)überhaupt
muscipula, aufstellenLucil. fr.
tenacia vinclaVerg.
arcum, spannenVerg.und andere
ballistas lapidum et reliqua tormenta telorum c. atque adducere vehementerCic.
c. oculos Comic. inc. fr.
sua perpetuo c. ilia risu, ausdehnenOv.
und so
membrum in diversa (nach verschiedenen Richtungen hin)Cels.
b)prägnant
α)ein Saiteninstrument anspannend stimmen
ut in fidibus plurimis si nulla earum ita contenta nervis sit, ut concentum servare possit, omnes aeque incontentae sint, sic etc.Cic. de fin. 4, 75
β)ein Geschoss mit straff angezogenem Bogen oder Arme auf den Gegner hinrichten, zielen
arcu contenta parato tela tenensVerg.
contenta tela (Gegensatz languida)Lucan.
sagittas c. nervoSil.
nervo equino c. telumVerg.
aërias telum (Pfeil) c. in aurasVerg.
Mago (auf M.) procul infensam c. hastamVerg.
γ)eine Brücke schlagen
Hellesponto pontem in altoEnn. ann. 371
II)übertragen
A)im Allgemeinen: seine körperlichen oder geistigen Kräfte oder sich anspannen, das heißt anstrengen
1)die Körperkräfte
a)überhaupt
α)transitiv
c. summas vires de palma (um den (Siegespreis, vom Ross)Lucr.
c. se (von den Augen)Lucr.
β)intransitiv: contendere, sich anstrengen, seine Kräfte aufbieten
gewöhnlich mit Ablativ (mit)
voceCels.
lateribus aut clamoreCic.
multis funibusCaes.
vi, Gewalt anwenden, es (den Übergang) erzwingenCaes.
und mit allgemeinem Akkusativ
quantum coniti animo potes, quantum labore contendere, si discendi labor (eine körperliche Anstrengung) est potius, quam voluptas, tantum fac ut efficiasCic.
mit folgendem ut und Konjunktiv
qui stadium currit, eniti et contendere debet quam maxime possit, ut vincatCic.
quantum potero voce contendam, ut populus hoc Romanus exaudiatCic.
remis contendit, ut eam partem insulae caperet, quā etc.Caes.
mit folgendem Infinitiv
fugā salutem petere contenderuntCaes.
hunc (locum) duabus ex partibus oppugnare contenditCaes.
vide ne, dum ad cacumen pervenire contendis, cum ipsis ramis, quos comprehenderis, decĭdasCurt.
b)sich anstrengen, einen Weg, Marsch wohin auszuführen
mit allgemeinem Akkusativ der Wegstrecke
nocte unā tantum itinerisCic. Rosc. Am. 97
tandem, si operae est, contendite viam, macht euch auf den Weg Symm. ep. 1, 8 in.
mit Akkusativ der Tätigkeit
rectā plateā c. cursum huc suomPlaut. cist. 534
mit Angabe des Ziels der Tätigkeit im Infinitiv = sich beeilen
Bibracte ire contenditCaes.
in Britanniam proficisci contenditCaes.
proxima litora cursu contendunt petereVerg.
iter a Vibone Brundisium terrā (zu L.) petere contendiCic.
mit Angabe des Ortsziels »wohin?« durch Adverbien oder durch Präpositionen oder durch bloßen Akkusativ des Ortes = wohin schleunigst aufbrechen, ~ reisen, ~ marschieren, ~ rücken (vorrücken), wohin eilen
quo contenderat, pervenitNep.
und (bildlich)
si potuissemus, quo contendimus, pervenireCic.
huc magno cursu contenderuntCaes.
in Italiam magnis itineribusCaes.
ad Rhenum finesque GermanorumCaes.
inde ad AmanumCic.
ad hostes, ad hostium castraCaes.
per Armeniam in hostes Aur. Vict.
per fines Haeduorum in LingonesCaes.
LacedaemonemNep.
equo admisso TeanumVal. Max.
Tarentum ad Heraclidem PonticumVarr. fr.
domumCaes.
2)die Geisteskräfte usw. anstrengen
a)überhaupt
α)transitiv
quo se contendit dira lubidoLucr.
c. animum tales in curasOv.
mit in und Ablativ
onus dignum, in quo omnes nervos aetatis industriaeque meae contenderemCic.
mit folgendem ut oder ne und Konjunktiv
contendit omnes nervos Chrysippus, ut persuadeat etc.Cic.
ut omnes tuos nervos in eo contendas, ne quid mihi ad hanc provinciam … temporis prorogeturCic.
β)intransitiv: contendere, sich anstrengen, Anstrengungen machen, seine Kräfte aufbieten, etwas erstreben, auf etwas hinarbeiten, nach etwas ringen
absolut
et illos quidem contendere, eniti; hos quiescere, remittiPlin. ep.
c. dolis et fallaciis (Gegensatz verā viā niti)Sall.
mit allgemeinem Akkusativ
id sibi contendendum … existimabatCaes.
quod plurimis locis perorationes nostrae voluisse nos atque animo contendisse declarantCic.
tantum contendere in re publica, quantum probare civibus tuis possisCic.
eadem c. (gleiche Anstr. machen) in tribunatuCic.
mit folgendem ut oder ne und Konjunktiv = seine Kräfte aufbieten, dahin streben, darauf hinarbeiten
ob eam causam contendi, ut plura diceremCic.
contende quaeso atque elabora, non modo ut … sed etiam ut etc.Cic.
cupidissime c., ut etc.Cic.
contendebat, ne a rebus gestis eius decederetIustin.
durch Infinitiv
omnibus precibus petere contendit, ut etc.Caes.
mit ad und Akkusativ = losstreben auf usw., eifrig streben, ~ ringen nach usw.
ad salutemCaes.
ad victoriam Auct. b. Hisp.
maximis laboribus et periculis ad summam laudem gloriamqueCic.
ad ultimum animoCic.
ad ea rectis studiisCic.
b)sich anstrengen, etwas zu erlangen, auf etwas bestehen, auf etwas dringen, etwas dringend verlangen, dringend um etwas anliegen
α)absolut
a quo facile, si contenderis, impetrare possis, ut etc.Q. Cic.
cum illi pertinaciter contenderent (darauf bestanden)Suet.
β)mit Akkusativ
c. honoresVarr. fr.
neque ego nunc hoc contendo …; sed te illud admoneo, ut etc.Cic.
hoc a te ita contendo, ut in eo fortunas meas positas putem, ich dringe in dieser Beziehung so ernstlich in dich, weil ich glaube, dass usw.Cic.
non erat causa, cur hoc tempore aliquid a te contenderemCic.
nihil ab ipso invito contendereCic.
propter magnitudinem potestatis hic magistratus a populo summā ambitione contenditur etc.Cic.
γ)mit de und Ablativ
ab aliquo valde de reditu in gratiamCic.
a magistris de proferendo dieCic.
unum instare de indutiis vehementissimeque contendereCaes.
δ)mit folgendem ut oder ne und Konjunktiv, mit vorhergehendem allgemeinen Akkusativ-Pronomen und ohne diesen
non minus se id contendere et laborare, ne ea, quae dixissent, enuntiarentur, quam uti ea, quae vellent, impetrarentCaes.
contendunt, ut ipsis summa imperii tradaturCaes.
gratiā contendimus et rogando, ut istis te molestiis laxes Luccei. in Cic. ep.
contendit a Pythio ut venderet, dringt in P.Cic.
vehementer ab aliquo c., ut etc.Cic.
plurimis verbis ab aliquo c., ut etc.Cic.
omni studio ab aliquo c., ut etc.Cic.
ab aliquo petere et summe c., ut etc.Cic.
omni opere c., ut etc.Suet.
a militibus c., ne etc.Caes.
magno opere, ne etc.Suet.
ε)mit folgendem Infinitiv nach vorhergehendem allgemeinen Akkusativ-Pronomen
neque ego nunc hoc contendo, quod fortasse … iam in nostra aetate difficile est, mutare animum, sed etc.Cic. ad Q. fr. 1, 1, 13. § 38
ζ)mit folgendem AcI
qui a Caesare dimittendos (esse) exercitus contendebantVell. 2, 48, 1
c)sich anstrengen, eine Behauptung durchzusetzen, auf etwas bestehen, etwas fest behaupten, fest versichern, fest erklären, mit folgendem AcI, bei vorhergehendem allgemeinen Akkusativ und ohne diesen
sic ego hoc contendo, me tibi ipsi adversario cuiuscumque tribus rationem poposceris redditurumCic.
vociferarer et quantum maxime possem contenderem … totius testimonii fictam audaciam manifesto comprehensam atque oppressam esseCic.
contendentes numquam eam urbem fuisse ex TriphyliaLiv.
cum M. Cato moriendum ante, quam ullam condicionem civis accipiendam rei publicae contenderetVell.
ausim contendere nullum te melius, aeque bene vix unum aut alterum collocassePlin. ep.
mit apud und Akkusativ
apud eos contendit falsa esse delataNep. Them. 7, 2
mit pro und Ablativ
illud alterum pro me maioribusque meis contendere ausim, nihil nos, quod incommodum plebi esset, scientes fecisseLiv. 6, 40, 5
in der Parenthese ganz absolut
ut Asclepiades contenditCels. 1. praef. p. 3, 28 D.
3)(als verbum intransitivum) sich ausdehnen, sich erstrecken, von Örtlichkeiten usw.
haec patulum vallis contendit in orbemCalp. ecl. 7, 30al. concedit
Cappadocum gens usque ad Cyrresticam eius regionem parte suā, quae vocatur Cataonia, contenditPlin. 6, 24
B)insbesondere: einem anderen gegenüber sich anstrengen
1)intransitiv oder mit allgemeinem Akkusativ = als Gegner sich jemandem gegenüber anstrengen zu siegen, mit jemandem sich messen, sich in einen Streit (Wettstreit) einlassen, streiten (sich herumstreiten), kämpfen, gegen jemanden oder etwas ankämpfen
(bei Angabe »womit?« mit Ablativ; bei Angabe »mit wem?« mit cum und Ablativ oder mit inter und Akkusativ, oder poetisch mit bloßem Dativ; bei Angabe »gegen wen?« mit contra oder adversus und Akkusativ; bei Angabe »wofür?« mit pro und Ablativ; bei Angabe »worüber?« mit de und Ablativ; bei Angabe »weswegen?« mit propter und Akkusativ)
a)vom eigentlichen Kampf
inimicā menteNep.
magis virtute quam doloCaes.
proelioCaes.
cum barbaroNep.
cum victoreHor.Caes., vom GladiatorPlin. ep.
proelio uno cum Latino VolscoqueLiv.
parvulis proeliis cum nostrisCaes.
semel atque iterum armis cum aliquoCaes.
summis copiis cum aliquoCaes.
cum magnis legionibus parvā manuSall.
cum Sequanis belloCaes.
und (unpersönlich)
proelio equestri inter duas acies contendebaturCaes.
c. contra alicuius copias Auct. b. Afr.
contra ParidemVerg.
contra populum Rom. armisCaes.
contra saevum monstrumCatull.
se didicisse adversus vires hostium, non adversus calamitates contendereIustin.
c. pro vitulis contra leones (von Stieren)Cic.
c. de regno aequo MarteCurt.
b)vom Wettkampf im Ringen, Laufen usw.
quoad stans complecti posset atque contendereNep.
inter coaequales c. aut equo aut cursu aut viribusIustin.
c. rapido cursuVerg.
cum aliquo c. pedibusOv.
poetisch mit Dativs. Passerat. Prop. 1, 7, 3
quid enim contendat hirundo cygnis?Lucr.
c. HomeroProp.
c. Latio Claud.
c)vom politischen Wettkampf, Kampf
c. cum aliquo oder inter se de principatuNep. Caes.
cum aliquo de honore regniNep.
de potentatu inter se multos annosCaes.
gratiā cum libenter pro homine sibi coniunctissimo, tum acriter contra factionem et potentiam paucorumHirt. b. G.
d)vom Kampf mit Worten usw.: sich messen, sich streiten, sich herumstreiten, es durchzusetzen suchen
cum Libone de mittendis legatis contendisseCaes.
quodsi duriorem te eius miserae et afflictae fortunae praebes, non contendam ego adversus te Anton. in Cic. ep.
mit allgemeinem Akkusativ zur Angabe »worüber?«
nec cum Appio, transactā re, quod contenderent (worüber sie Streit anfangen konnten) fuitLiv.
besonders gerichtlich
c. inimicissime atque infestissimeCic.
vulgari et pervagatā declamationeCic.
und (unpersönlich)
si contra verbis et litteris et, ut dici solet, summo iure contenditurCic.
c. cum aliquo iurgioCic.
cum aliquo interdictoCic.
cum aliquo sacramento, siehe sacrāmentum
translatio non habet quaestionem, de qua contendit orator, sed propter quam contenditQuint.
c. de bonis alicuiusVal. Max.
und (unpersönlich)
de his lite contenditurQuint.
cum improbissimis heredibus de paternis bonis c. apud centum virosVal. Max.
mit allgemeinem Akkusativ zur Angabe »worin?«
tamenne vereris, ut possis haec contra Hortensium contendere? dich auch darin mit H. messen?Cic. Quinct. 78
e)vom Wetteifer im Bieten: wetteifern, um die Wette bieten
is liceri non destitit; illi, quoad videbatur ferri aliquo modo posse, contenderuntCic. Verr. 3, 99
f)von jedem Sich-Messen mit physischen oder geistigen Kräften
neque inter se contendant viribus (animae)Lucr.
c. contra vim gravitatemque morbiCic.
patĕre igitur rationem meam cum tua ratione contendere (sich messen)Cic.
quis enim erat qui non videret humilitatem cum dignitate et amplitudine contendere?Cic.
mit allgemeinem Akkusativ
sic enim est faciendum, ut contra universam naturam nihil contendamus, in keiner Sache ankämpfenCic.
2)zwei Dinge miteinander oder eine Sache mit einer anderen zur Vergleichung sich messen lassen, vergleichen
ipsas causas, quae inter se confliguntCic.
legesCic.
vetera et praesentiaTac.
mit cum und Ablativ
quicquid tu contra dixeris, id cum defensione nostra contendito; ita facillime causa Sex. Roscii cum tua confereturCic.
vitam suam Atticam cum istac rusticana Caecil. com. fr.
annales nostros cum scriptura eorum, qui etc.Tac.
mit ad (an, gegen) und Akkusativ
vim suam ad maiestatem viri Acc. tr. 648
poetisch mit bloßem Dativ (wem? = mit)
Aquinatem fucum Sidonio ostroHor.
se Frontoni Auson.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
con-tendō, dī, tus, ere, to stretch, bend, draw tight, strain
arcumVerg.
tormentaCic.
vinclaVerg.
ilia risuOv.
To aim, draw, make ready
nervo equino telumVerg.
To aim, shoot, hurl, dart, throw
Mago hastam (i.e. in Magum)Verg.
telum in aurasVerg.
Figuratively, to strain, stretch, exert
nervos aetatis meaeCic.
animum in curasOv.
ad hunc cursum (i.e. ad huius imperium), follow zealouslyVerg.
To strive for, press, pursue, prosecute, hasten, exert oneself
id sibi contendendum existimabatCaes.
hunc (locum) oppugnare contendit, zealously lays siege toCaes.
summā vi transcendere in hostium navīsCaes.
in Britanniam proficisciCaes.
litora cursu petereVerg.
voce ut populus hoc exaudiatCic.
remis, ut eam partem insulae caperetCaes.
ne patiamini imperatorem eripiCic.
quantum maxime possem, contenderemCic.
oculo quantum Lynceus, reach with the sightHor.
To march, press on, seek, journey hastily, hasten
in Italiam magnis itineribusCaes.
huc magno cursuCaes.
ad castraCaes.
LacedaemonemNep.
ad summam laudem maximis laboribusCic.
quo contendimus, pervenireCic.
nocte unā tantum itinerisCic.
To measure together, compare, contrast
causas ipsasCic.
legesCic.
id cum defensione nostrāCic.
ostro velleraHor.
To measure strength, strive, dispute, fight, contend, vie
proelioCaes.
magis virtute quam doloCaes.
rapido cursuVerg.
MoribusHor.
frustraVerg.
iactu aleae de libertate, play forTac.
is liceri non destitit; illi contenderunt, kept bidding (at an auction)Cic.
tecum de honoreCic.
cum magnis legionibus parvā manuSall.
cum victoreHor.
humilitas cum dignitateCic.
Nec cellis contende Falernis, compete withVerg.
contra populum R. armisCaes.
contra vim morbiCic.
de potentatu inter seCaes.
non iam de vitā Sullae contenditur, the dispute isCic.
proelio equestri inter duas acies contendebaturCaes.
To demand, ask, solicit, entreat, seek
a me (ut dicerem), qui, etc.Cic.
a Pythio ut venderetCic.
a militibus ne, etc.Caes.
hic magistratus a populo summā ambitione contenditurCic.
ne quid contra aequitatemCic.
To assert, affirm, insist, protest, maintain, contend
hoc contra HortensiumCic.
hoc ex contrarioCic.
contendam, eum damnari oportereCic.
audebo hoc contendere, numquam esse, etc.Cic.
illud nihil nos ... scientes fuisseLiv.
quae contendere possis Facta manu, you might swearOv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu