Adjektiv 3. Dekl. zweiendig (i-Dekl.)
fortis e
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
fortis, e (altlateinisch forctis [XII tabb. bei Fest. p. 348, 15, wo forctes = die Vornehmen in Rom; vergleiche Paul. ex Fest. 84, 8], vielleicht verwandt mit fīrmus, frētus), stark
I)eigentlich: im physischen Sinn
A)stark, dauerhaft und tüchtig
malleus fortisAmm.
fortior ponsAuct. b. Alex.
ligna fortissimaCaes.
caput leonis fortePlin.
stomachus fortisPlin.
fortes ad opera boves, tüchtigeCol.
B)von Menschen und Pflanzen = von dauerhafter Gesundheit und Körperbeschaffenheit, gesund, kraftvoll, rüstig, stramm
virgoAfran. fr.
coloniVerg.Hor.
agricolaHor.
ecquî [tibi] fortis visa est (eius soror)?Plaut.
contingat modo te filiamque tuam fortes invenire, bei vollem WohlseinPlin. ep.
plantae fortiores fient, werden erstarkenPallad.
corpora fortissimaQuint.
daher metonymisch: stark, kräftig dem Gehalt nach = nährend
solidus ac fortis cibusLact.
fortiora legumina in ciboPlin.
C)stark an Streitkräften
cum accessione virium fortior (verstärkt) ad alios transiretIustin.
II)übertragen
A)stark der Macht usw. nach; Komparativ fortior = κρείττων, stärker = schwerer zu überwinden
adeo illis fortior taciturnitatis cura, quam vitaeIustin.
quānam verborum industriā causa infirmior fortior fieretGell. (vergleiche τον ἥττω λόγον κρείττω ποιειν)
B)dem Charakter nach = kraftvoll, tüchtig, wacker, gediegen, voll Kraft und Mut, voll Energie, energisch, mutvoll, mutig, tapfer (Gegensatz timidus, ignavus)
1)von Personen und deren Gesinnung
familiaPlaut.
animusCic.
animus contra calamitates fortis et contumaxSen.
fortior in doloreCic.
ut erat in dicendo non solum sapiens, sed etiam fortisCic.
vilicum assidue sedulum et fortem in operibus administrandis cognosseCol.
vir fortissimus contra audaciamCic.
fortis ad periculaCic.
fortis ad armaOv.
nondum erant tam fortes ad sanguinem civilemLiv.
poetisch mit Infinitiv
tractare serpentesHor. carm. 1, 37, 26
ut virum fortem decet, einem EhrenmannTer.
viri fortissimi, ehrenhafteCic.
ironisch
fortis! o du tapferer Mann! welch ein Heldenmut!Ter. Andr. 702
insbesondere: von Soldaten = tapfer, wacker (Gegensatz ignavus)Cic.und andere
manu fortis, persönlich tapferNep.
oft verbunden
fortis ac strenuusCic.Liv. und anderevergleiche Fabri Liv. 21, 4, 4; Fabri Sall. Cat. 51, 16
mit Genitiv
fortissimus animi bellique, von hohem Mut und großer TapferkeitVell. 2, 27, 1
Sprichwörtlich
fortes fortuna adiuvat, dem Mutvollen steht das Glück bei (vergleiche unser »Frisch gewagt ist halb gewonnen«)Ter. Phorm. 203Cic. Tusc. 2, 11
und elliptisch
fortuna fortesCic. de fin. 3, 16
2)von leblosen Subjekten
a)mit Energie ausgesprochen, ~ ausgeführt, energisch, tapfer
sententiaCic.
consiliaCic.
factumCic., und öfter Plural facta, KriegstatenLiv.Verg.und anderes. Mützell Curt. 7, 1 [3], 23
forte conatu opus, eine tapfere TatVell.
alicuius forti operā utor, es leistet mit jemanden wackere DiensteLiv.
neutrum Plural substantivisch
serae ad fortia (Kriegstaten) viresVerg.
et facere et pati fortia Romanum est, mit Heldenmut zu handeln und zu duldenLiv.
b)Energie, Mut verratend, energisch, mutvoll
oculi, cupiditas, oratio, genus dicendiCic.
ingenium (Gegensatz ingenium tenue)Quint.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
fortis, e, adjective with comparative and superlative 3 FER-, strong, powerful, mighty
equusCic.
latus, youthful vigorHor.
lignaCaes.
castraCic.
ulmiVerg.
Strong, vigorous, firm, steadfast, stout, courageous, brave, manly, valiant, bold, fearless
vir, man of honorTer.
fortis et constantis est, non perturbariCic.
necessitudo timidos fortīs facitSall.
Rebus angustis animosus atque Fortis appareHor.
horum fortissimi sunt BelgaeCaes.
seu quis capit acria fortis PoculaHor.
in doloreCic.
ad sanguinem civilemLiv.
contra audaciam fortissimusCic.
Scriberis fortis, a heroHor.
manu, i.e. personally braveNep.
si fortes fueritis in eo, had proceeded with vigorCic.
fugacibusOv.
Tractare serpentesHor.
aurum Spernere fortiorHor.
Prov.
fortīs fortuna adiuvatTer.
Of things, strong, spirited, brave, bold, enduring, impetuous
senectus fortiorCic.
oculi, boldCic.
animi impetusCic.
ut paulo fortius factumCaes.
factaSall.
opera, serviceLiv.
fortior contra dolorem disciplinaCic.
fortissimae sententiaeCic.
oratio (opp. placida)Cic.
As substantive neuter
serae ad fortia vires (sc. facta)Verg.
fortem ad fortia misiOv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu