o-Dekl. (m./f.)
locus ī m
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
locus, ī, maskulin (Plural loci, maskulin = einzelne Orte, und loca, neutrum = Orte im Zusammenhang, Gegend)
I)der Ort, Platz, die Stelle
A)im Allgemeinen
1)eigentlich
qui ea loca incolerentCaes.
proximos locos occupareSall.
ad id loci venireSall.
locum facere in turba, Platz machenOv.
vincendo locum facere, sich durch Besiegung des Feindes Raum schaffenCurt.
ex oder de loco superiore dicere, agere, »von einer Erhöhung«, sowohl vom Tribunal als von der Rednerbühne (rostra) ausCic.
loco cedere, weichen, seinen Platz verlassenSall.
locum dare, Platz machen, zulassenCic.
locum dare alicui, Platz geben, das heißt weichen, nachgebenTer.
loco movere, vom Ort wegtreiben, vertreibenTer. Cic.
so auch loco deicereHor.
ex omnibus locis (Winkeln) protrahiLiv.
2)bildlich
locum dare, Raum geben
consilio, suspicioniCic.
locum habere stattfindenCic.
nullum misericordiae locum habuerunt, sie ließen kein Mitleiden mit ihnen aufkommenLiv.
locus est nemini, niemand kann dazu gelangenCic.
ubi negotia fecissent locum otio, Raum gegebenVell.
Homero est locus in poëtisCic.
maledicto nihil loci est, findet nicht stattCic.
locum non relinquere preciTer. oder precibusCic. oder morti honestae, nicht Raum gebenCic.
oft als Genitivus partitivus
quo lociCic.
so auch
eo lociCic.
eodem lociSuet.
ubi loci res nostra est?Plaut.
ubicumque locorumHor.
ibidem lociPlaut.
a)prägnant: der geeignete, rechte Ort
de cuius laude neque locus hic est, ut multa dicantur, neque etc.Cic. Rosc. Am. 33
nec vero hic locus est, ut de moribus maiorum loquamurCic. Tusc. 4, 1
nam nefacere si velim, non est locusPlaut. truc. 877
loco, am rechten Platz, an rechter Stelle, quaerereCic., narrare (eine Erzählung in die Rede einflechten)Cic., lecta poëmata adiungereCic.
loco positus, am gehörigen Platz, recht angebrachtCic.
so auch
in loco (am geeigneten Ort, wenn es am Platz ist), zum Beispiel obsecundato in locoTer.
video eos sapere in locoTer.
dulce est desipere in locoHor.
in loco positus (siehe vorher)Cic.
vollständig
suo loco, zum Beispiel de amplificatione dicereCic. part. or. 30
b)die Stelle in der Reihenfolge
secundo loco, zweitensCic.
priore loco dicere, zuerstCic., Gegensatz posteriore loco dicereCic.
tertio et tricesimo loco ab Nino natusVell.
post hunc tertio loco regnasse Faunum feruntIustin.
magnum locum facere operi suo inter etc., einen wichtigen Platz anweisenVell.
besonders von den Senatoren bei der Abstimmung
antiquior sententiae dicendae locus, vorangehende Stelle, VortrittCic.
loco dicere, an seiner Stelle (d. h wenn die Reihe an ihn kommt)Cic.
suo loco sententiam dicereLiv.
sententiae loco dicere, in der Reihe der AbstimmungPlin. ep.
und so
sententiae loco in hunc modum disseruitTac.
praetorio loco dicere sententiam, als PrätorCic.Vergleiche Mommsen Staatsrecht Bd. 3. S. 967. Nipperd. Tac. ann. 14, 42
c)der Platz, die Stelle = der Rang, das Ansehen, das man jemandem einräumt
quem locum apud Caesarem obtinuisti?Cic.
tenere oratorum locumCic.
eodem apud me loco, quo apud patronumCic.
daher loco und in loco mit Genitiv, anstatt, für, wie
filii loco esseCic.
alicui parentis loco esseCic.
aliquem diligere in fratris loco, wie einen BruderTer.
aliquem patris loco colereCic.
sunt qui criminis loco putent esse quod vivam, die es mir zum Vorwurf machen mögen, dass ich lebeCic.
daher
habere eo loco, so schätzenCic.
nullo loco numerare, nicht schätzenCic.
vocari in locum mortuiCic.
d)der Posten, Rang, Stand, den jemand im Staat einnimmts. Korte Cic. ep. 4, 18, 4 u. Sall. Iug. 63, 6
locus senatorius, equesterCic.
loca consulariaLiv.
summus locus civitatisCic.
maiorum locum ei restituitCaes.
loco movit signiferos, entsetzte ihrer StellenCaes.
non ignobilis inter causidicos loci fuitLact.
e)der Stand, Rang, den die Geburt verleiht, die Herkunft
isto loco feminaCic.
homines inferiore locoCic.
honesto loco natiPlin. ep.
obscuro loco natiCic.
summo loco nata, von hoher GeburtLiv.
tenui loco ortiLiv.
B)insbesondere
1)als terminus technicus der Fechter- und Militärsprache: die Stellung, der Posten, die oder den man im Kampf behaupten will
locum tenere, relinquereCaes.
loco pellereAuct. b. Afr.
bildlich
loco movere, aus seiner Stellung (im Staate) vertreibenCic.
virtutis locum deseruitHor.
2)loci oder loca, griechisch τόποι, die Geburtsglieder, der Mutterleib der Menschen und Tiere
loci muliebresVarro LL. 5, 15
semen in locis inseditCic.
3)die Stelle, die Partie, das Stück, der Satz, Abschnitt, Gedanke eines Buchs, einer Wissenschaft
locus reprehensusTer.
aliquot locis significavitCic.
ad locum veniasCic.
omnes philosophiae loci, das ganze Gebiet der Ph.Cic.
4)Plural loci, die Beweismittel, die Beweisquellen
locos nosseCic.
loci communes, allgemeine BeweisquellenCic.
5)ein Stück von einem GutICt., daher metonymisch ein Gut, Grundstück, AckerCic.und andere
6)der Ort zum Bewohnen
a)der Raum, das Gelass, Gemach, die Wohnung, das Logis
locus oculi, die AugenhöhlePlaut. Men. 1014
primus locus aediumNep. praef. § 6
loca et lautiaLiv.
loci tacentesTac.
loca tacentia, in der UnterweltVerg.
locum facere (einrichten) sub terraNep.
b)der Ort, die Stadt
opportunitas lociCic.
locus Pherae, loca Buprasium, HyrminePlin.
is datus erat locus colloquioLiv.
ubi nunc urbs est, tunc locus urbis eratOv.
c)die Gegend
loci fertilitasCaes.
situs locorum montiumqueVell.
loca temperatioraCaes.
ea loca incolereCaes.
de locis atque urbibus haec memoranda suntMela.
d)die Grabstätte, das GrabCorp. inscr. Lat. 9, 3107
II)übertragen
1)die Zeit, der Raum in der Zeit
a)überhaupt
ignoscendi dabitur peccati locusTer.
inde loci, hieraufLucr.
interea lociKomiker
postidea lociPlaut.
postea lociSall.
post id locorum, hernachPlaut.
tunc locorumTertull.
ad id locorum, bis auf diese ZeitSall. Liv.
so auch ad hoc locorumFronto ad amic. 2, 7. p. 193, 8 N.
und
adhuc locorumPlaut.
ex hoc locoPlaut.
oder
ad locum, auf der Stelle, zur Stelle, alsbaldLiv.
b)prägnant: die Gelegenheit, Veranlassung
si est ullus gaudendi locusCic.
ne illis quidem ad fugam locus estTac.
qui igitur relictus est obiurgandi locus?Ter.
locum dare, Gelegenheit geben, existimandiCic.
und so
locum dare nocendi, eine Blöße gebenNep.
locum dare nobis loquendiPlaut. capt. 212
locum dare Veientibus ad incendenda opera Lic.
locum facere (Gel. geben zu) poëtarum mendacio, magnae iacturaeCurt., titulo muneribusqueOv.
locum aperire suspicioni, dem V. sich aussetzenCic.
locum aperire hosti ad occasionem, Gelegenheit geben, einen Handstreich auszuführen, eine Blöße gebenLiv.
locum seditionis quaerereLiv.
quaerere locum mentioni alicuiusVell.
2)der Standpunkt, die Lage, der Umstand, Zustand, die Verfassung
in eum incĭdi locumTer.
peiore loco non potest res esseTer.
meliore loco erant res nostraeCic.
res erat eo lociCic.
si (homo) eo loco essetCic.
si in istoc sim locoPlaut.
tuli graviter et acerbe, iudices, in eum me locum adduci (dass mir nur die Alternative bleibt), ut aut … aut etc.Cic.
3)ein Punkt, eine Sache, ein Stück
alter erat locus cautionis, ne etc.Cic.
cui loco consuliteCic.
loci, in quos honesti naturam divisimusCic.
☞Archaistische Nebenform stlocusQuint. 1, 4, 16Paul. ex Fest. 312, 6Über die Plur. loci und loca siehe Neue-Wagener Formenl.³ 1, 808 ff
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
locus, ī, masculine (plural loci, single places; loca, neuter, places connected, a region), a place, spot
coacto in unum locum exercituCaes.
locorum situm nosseLiv.
Romae per omnīs locosSall.
loci communes, public places, parksCic.
de loco superiore dicere, i.e. from the judicial benchCic.
Celsior ipse loco (i.e. celsiore loco)Ov.
et ex superiore et ex aequo loco sermones habiti, i.e. orations and conversationsCic.
ex inferiore loco, i.e. before a judgeCic.
primus aedium, a dwelling on the ground-floorNep.
An appointed place, station, post, position
loco movere, drive from a postTer.
loco deicereHor.
loco cedere, give waySall.
legio locum non tenuitCaes.
loca senatoria secernere a populoLiv.
loca iussa tenereVerg.
Place, room
ut locus in foro daretur amicisCic.
locum sibi fecitOv.
non erat his locus, right placeHor.
A lodging, quarters
locus inde lautiaque legatis praeberi iussaLiv.
A place, spot, locality, region, country
non hoc ut oppido praeposui, sed ut locoCic.
est locus, Hesperiam dicuntVerg.
locos tenereLiv.
occupareSall.
venisse in illa locaCic.
ea loca incolere, that regionCaes.
Figuratively, place, position, degree, rank, order, office
summo loco natusCaes.
infimo loco natusCic.
legationis princeps locus, headCaes.
tua dignitas suum locum obtinebitCic.
voluptatem nullo loco numeratCic.
qui locum tenuit virtute secundumVerg.
de locis contendere, i.e. precedenceCaes.
signiferos loco movit, degradedCaes.
duo consularia locaLiv.
omnia loca obtinuere, ne cui plebeio aditus essetLiv.
Place, position, situation, condition, relation, state
in eum iam res rediit locum, ut, etc.Ter.
Peiore res loco non potis est esseTer.
Quo res summa loco? In what state?Verg.
missis nuntiis, quo loco res essentLiv.
primo loco, first in orderIuv.
se (eos) eodem loco quo Helvetios habiturum, would treat as, etc.Caes.
parentis loco esseCic.
reliquos obsidum loco ducereCaes.
criminis loco esse, quod vivam, serves forCic.
in uxoris loco habereTer.
in liberūm loco esseCic.
se in hostium habiturum loco, qui, etc.Caes.
nescire quo loci esset, in what conditionCic.
erat causa in eo iam loci, ut, etc., in such a conditionCic.
A topic, matter, subject, point, head, division
tractat locos ab Aristotele ante tractatosCic.
hic locus, de naturā usuque verborumCic.
ex quattuor locis in quos divisimus, etc.Cic.
locos quosdam transferam, shall make some extractsCic.
speciosa locis Fabula, quotable passagesHor.
loca iam recitataHor.
In rhetoric
loci communes, passages of a general import (see communis).Cic.
Of time
interea loci, meanwhileTer.
postea loci, afterwardsSall.
ad id locorum, till thenSall.
In ablative, at the right time, seasonably, appropriately, suitably
posuisti loco versūsCic.
et properare loco et cessareHor.
Dulce est desipere in locoHor.
A fitting place, room, opportunity, cause, occasion, place, time
et cognoscendi et ignoscendi dabitur peccati locusTer.
probandae virtutisCaes.
aliquid loci rationi dedissesCic.
Interpellandi locus hic eratHor.
nec vero hic locus est, ut, etc., the proper occasionCic.
Est locus in volnus, room for injuryOv.
meritis vacat hic tibi locus, opportunity for servicesVerg.
in poëtis non Homero soli locus est aut Archilocho, etc.Cic.
vita turpis ne morti quidem honestae locum relinquit, i.e. renders impossibleCic.
resecandae libidinisCic.
si est nunc ullus gaudendi locusCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu