a-Konjugation
fōrmāre
fōrmō fōrmāvī fōrmātum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
fōrmo, āvī, ātum, āre (forma)
I)einen Stoff gestalten, bilden
A)eigentlich
materiamCic.
varie vultusPlin.
comam in gradus, flechtenSuet.
lapsos capillosProp.
bildlich
ea (verba) sicut mollissimam ceram ad nostrum arbitrium formamus et fingimusCic.
orationemCic.
versus citharā, zur Kithara singenPlin. ep.
B)übertragen
1)bilden = gehörig einrichten, ordnen, regulieren
regnumIustin.
formatis omnibus ad belli et ad pacis ususLiv.
format natura nos intus ad omnem fortunarum habitumHor.
moresQuint., mores adulescentisSen. rhet., mores iuventutisPlin. pan.
formatus in admirationem, mit erkünsteltem ErstaunenSuet.
provisa et formata cogitatio, ein vorbereiteter und gehörig eingekleideter G.Quint.
2)durch Unterricht und Gewöhnung bilden, unterweisen, abrichten, zu etwas anleiten, stimmen, an etwas zu gewöhnen suchenvergleiche Heinsius Sil. 11, 452; Walther Tac. ann. 4, 18; Pabst Tac. dial. 28
mentes (Herzen)Quint.
ingeniaCurt.
puerum dictisHor.
quia sic quisque dictis movetur, ut est ad credendum vel non credendum ante formatusQuint. 5, 7, 8
ingenia legibus institutisqueIustin.
artibus formatusCol.
boves ad usum agrestemVerg.
novos collegas in suos moresLiv.
se in regis velut unici exempli moresLiv.
mit Dativ (für)
laetos rectoris formabat Scipio belloSil. 8, 546
3)bearbeiten, formen = stimmen
animos (die Gemüter)Cic. Brut. 142
animum iudicum, auf die Herzen der Richter einwirkenQuint. 4, 1, 60
II)aus einem Stoff gestalten, bilden = schaffen
A)eigentlich
1)im Allgemeinen
vom Bildhauer
signum e marmoreOv.
simulacrum hominis de pingui et molli lutoLact.
signum in muliebrem figuramCic.
vom Maler
formatus cum cornibus AmmonOv.
vom Baumeister (poetisch) = bauen
moenia urbisTibull.
classemVerg.vergleiche Dissen Tibull. 2, 5, 23
vom Schriftsteller = verfassen
librumPlin. ep.
epistulas orationesque et edicta alieno ingenio, durch andere verfassen lassenSuet.
substantivisch
formatae (ergänze litterae), BriefAugustin. epist. 45, 3
von Schauspieldichtern = schaffen, darstellen, (auf der Bühne) vorführen
personam novamHor.
2)insbesondere: mit der Zunge bilden, aussprechen
verba recteQuint. 1, 12, 9
B)übertragen: bilden = schaffen, hervorbringen
quattuor modis formatas in animis hominum deorum esse notionesCic.
morum autem putabant studia esse et quasi consuetudinem, quam partim exercitationis assiduitate, partim ratione formabantCic.
gaudia tacitā mente, sich vorstellenOv.
in futura consiliumIustin.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
fōrmō, āvī, ātus, āre forma, to shape, fashion, form, build
materiam, signum in muliebrem figuramCic.
in Idā ClassemVerg.
signum e marmoreOv.
formatus cum cornibus, depictedOv.
Figuratively, to shape, form, regulate, dispose, direct, prepare, compose
verba sicut ceramCic.
ea quae inter se discrepantCic.
consuetudinemCic.
Personam, inventHor.
puerum dictisHor.
poëtamHor.
se in mores alcuiusLiv.
gaudia tacitā mente, imagineOv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu