konsonant.-Konjugation
vincere
vincō vīcī victum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
vinco, vīcī, victum, ere (gotisch weihan, althochdeutsch wīgan, kämpfen), die Oberhand erlangen, ~ behalten, siegen, mit Akkusativ = zwingen, bezwingen, bewältigen, besiegen (Synonym von superare, überwinden, subigere, unterkriegen, unterjochen)
I)eigentlich und übertragen
A)eigentlich
a)als militärischer terminus technicus
ius esse belli, ut, qui vicissent (die Sieger), iis, quos vicissent (die Besiegten), quemadmodum vellent, imperarentCaes.
etsi pugnando acie vicissetLiv.
vincere bello Romanum, es siege im Kr. der R.Liv.
vincere noluitLiv.
si vincere suevitProp.und andere
Str. emoriere ocius, ni manu viceris. Cy. quid? manu vicerim?Plaut. truc. 624 und 625
mit homogenem Akkusativ
longinqua bella vicisse, in fern geführten Kriegen gesiegt habenIustin. 41, 1, 8
mit Akkusativ der Person
CarthaginiensesCic.
omnes gravi proelioNep.
Galliam belloCaes.
urbem pugnandoSall. fr.
ita certe abiere Romani victores, Etrusci pro victis (so gut als besiegt)Liv.
vinci ab Romano milite assuetiLiv.
b)im Wettkampf
neque vincere certoVerg.
mit homogenem Akkusativ
Olympia, zu Olympia siegen (von Rossen)Enn. fr. Plin.
und so
Olympia, Pythia, Isthmia, Nemea (von Athleten)Vitr.
omnia munera vicistiCorp. inscr. Lat. 4, 1111
c)in jeder Art von Wettstreit
α)im Spiel
vinci in lusu duodecim scriptorumQuint.
und so im Hasardspiel
aliquando ut vincat, ludit assidue aleamSuet.
ergo ego numquam vici?Quint.
mit Akkusativ des Gewinns: gewinnen
L miliaSuet.
β)im Prozess
iudicio (vom Kläger)Cic.
v. iudicium (vom Beklagten)Cic.
so auch
causam suamOv.
sponsione (vom zur sponsio auffordernden Kläger) und sponsionem (vom zur sponsio aufgeforderten Beklagten)Cic.vergleiche die Stellen bei Jordan Cic. Caecin. 31, 90. p. 276 sq.
Fabio vel iudice vincamHor.
ventum est (ergänze in ius); vincimurTer.
aut enim vinco et iudicio dimittor, aut vincor et pacto absolvor, ex quo non debeo mercedem, si hanc primam causam fuero penes iudices victus; ita me omni modo liberat, si vincor, condicio, si vinco, sententiaApul. flor. 18. p. 30, 17 sqq. (Kr.)
γ)in der Auktion: jemanden überbieten
OthonemCic. ad Att. 13, 29, 2 und 33, 2
δ)bei Amtsbewerbung
competitorem in suffragiisQuint. 7, 1, 29
ε)bei Meinungsstreit
Appius vicitLiv.
vicit tamen in senatu pars illa, quae etc.Sall.
vicit tamen ea pars senatus, cui etc.Liv.
victi paucis sententiis, überstimmtLiv.
und von der Meinung selbst
haec sententia vicitLiv.
mit allgemeinem Akkusativ neutrum
quae vicerant (was sie durchgesetzt hatten) publice valebantTac. ann. 12, 60
B)übertragen: etwas bewältigen, besiegen, bestehen, über etwas Herr, Meister werden, von Personen und von leblosen Subjekten
a)überhaupt
non viribus ullis vincere posse ramumVerg.
vincunt aequora navitaeHor.
v. pervigilio cibos (vom Verdauen)Plin.
victus somno, soporeLiv. Ov.
victa labore viaeOv.
vivendo vici mea fata, ich habe länger gelebt, als ich sollteVerg.
(naves) neu turbine venti vincanturVerg.
hi casses (linei) vel ferri aciem vincunt, halten ausPlin.
v. noctem flammis (von Fackeln), erhellenVerg.
multa saecula durando, überdauern (von einem Baum)Verg.
annus proventu horrea vincit, überlastetVerg.
vincens horrea messisManil.
b)über eine Örtlichkeit hinausgelangen
montes ascensu, übersteigenClaud.
iam summas caeli Phoebus (Sonne) candentior arces viceratVal. Flacc.
victum mihi aequor, zurückgelegteVal. Flacc.
aëra summum arboris iactu v., die luftigen Wipfel des B. überfliegenVerg.
II)bildlich
A)im Allgemeinen: bewältigen, besiegen, überwinden, eines Gegenstands Herr, Meister werden und dergleichen
a)überhaupt
vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationemCic.
animus vincetur et expugnabiturCic.
v. iramIustin.
gemitumTac.
silentium, brechenTac.
difficultatesHirt. b.G.
spem regendi (sie zu lenken), keine Hoffnung mehr lassen, alle H. rauben (von Elefanten)Liv.
b)durch Einwirkung auf jemands Einsicht, Willen, Gefühl: ihn überwinden, das heißt zur besseren Einsicht, zum Nachgeben bringen, umstimmen, erweichen, bewegen, hinreißen
peccavi, fateor, vincor, gebe mich überwunden, bin zur Einsicht (über meinen Fehler) gelangtTer.
vinci a voluptateCic.
illius iniuriā victa (vermocht)Tac.
adulescentulus eadem audiendo victus est, gab sich überwunden, gab nachLiv.
und so
victus genitor, besiegt (nachgebend)Verg.
labascit victus uno verboTer.
victus patris precibusLiv.
victi irāLiv.
ira victa per precesOv.
victus animi respexit, überwältigt, hingerissen (von Sehnsucht) im HerzenVerg. georg. 4, 491
vincor mit folgendem ut und Konjunktiv: ich werde genötigt, gezwungen
ergo negatum vincor ut credam miserHor. epod. 17, 27
vi tormentorum victis quibusdam ut falsa adnuerentTac. ann. 14, 60
B)insbesondere
1)übertreffen, übersteigen
stellarum globi terrae magnitudinem facile vincebantCic.
opinionem vicit omniumCic.
exspectationem omniumCic.
beluas morum immanitateCic.
quamlibet mulierculam mollitiāHor.
odio qui posset vincere regemHor.
scribere quod Cassi opuscula vincatHor.
poetisch mit folgendem Infinitiv
sed vincit longe prius ipsum expugnare caput, es ist weit besser usw.Hor. sat. 2, 5, 73
vir nulli victus vel ponere castra vel iunxisse ratem, von keinem übertroffen im Aufschlagen des Lagers usw.Sil. 5, 552Sil. 6, 142
2)siegend ~, siegreich erweisen, dartun
a)mit folgendem AcI
vinco deinde bonum virum fuisse Oppianicum, hominem integrum etc.Cic.
id quidem me cupere dicendo vincere non postuloMatius bei Cic.
profecto esse ita ut praedico vera vincamPlaut.
b)mit folgendem indirekten Fragesatz
verbis ea vincere magnum quam sit etc.Verg. georg. 3, 289
c)mit folgendem ut und Konjunktiv
nec vincet ratio hoc, tantundem ut peccet idemque, qui etc.Hor. sat. 1, 3, 115
d)absolut
si doceo non ab Habito, vinco ab OppianicoCic. Clu. 64
3)in der Umgangssprache
a)vincimus, vicimus, wir haben gewonnenes Spiel, unseren Zweck erreicht
cuius ut oblata est praesentia, Vicimus, inquitOv.
cui si esse in urbe tuto licebit, vicimusCic.
b)vicisti, du hast recht
viceris, du sollst recht (deinen Willen) haben
vincite, vincerent, ihr sollt, sie sollen recht (ihren Willen) haben
abi iam, vicistiPlaut.
adducti (sunt a te) qui illam civem hinc dicant; vicerisTer.
vincite, si ita vultisCaes.
vincerent ac sibi haberent, dummodo scirentSuet.
☞Partizip Futur Aktiv in der Vulgärsprache vinciturusPetron. 45, 10Iul. Val. 1, 12 (19) extr.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
vincō, vīcī, vīctus, ere 1 VIC-
In war, to conquer, overcome, get the better of, defeat, subdue, vanquish, be victorious
ut qui vicissent, iis quos vicissent imperarentCaes.
navalibus pugnis CarthaginiensīsCic.
To prevail, succeed, overcome, win
iudicioCic.
Fabio vel indice vincamHor.
factum est; vincimurTer.
Vicit iter durum pietas, made easyVerg.
virgam, to winVerg.
vicit tamen in Senatu pars illa, quae, etc.Sall.
cum in senatu vicisset sententia, quae, etc.Liv.
Othonem vincas volo, to outbidCic.
To overcome, overwhelm, prevail over
(naves) neu turbine venti VincanturVerg.
flammam gurgitibus, extinguishOv.
Vincunt aequora navitae, masterHor.
Victaque concessit prisca moneta novaeOv.
Blanda quies furtim victis obrepsit ocellisOv.
ubi aëra vincere summum Arboris . . . potuere sagittae, i.e. surmountVerg.
viscera flammā, i.e. to cookVerg.
To outlast, survive
(Aesculus) Multa virum volvens durando saecula vincitVerg.
vivendo vici mea fataVerg.
Figuratively, to prevail, be superior, convince, refute, constrain, overcome
naturam studioCaes.
vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationemCic.
vinci a voluptateCic.
peccavi, fateor, vincorTer.
victus patris precibus lacrimisqueLiv.
est qui vinci possitHor.
Victus amore pudorOv.
victus animi respexitVerg.
Ergo negatum vincor ut credam, am constrainedHor.
verbis ea vincere, i.e. to express worthilyVerg.
To overmatch, surpass, exceed, excel
terrae magnitudinemCic.
morum inmanitate beluasCic.
mulierculam mollitiāHor.
Scribere, quod Cassi opuscula vincatHor.
To prove triumphantly, show conclusively, demonstrate
si doceo non ab Habito, vinco ab Oppianico, prove (the fact)Cic.
vici unam rem . . . vici alteram, I have established one pointCic.
vince deinde, bonum virum fuisse OppianicumCic.
Vincet enim stultos ratio insanire nepotesHor.
Nec vincet ratio hoc, tantumdem ut peccet idemque Qui, etc.Hor.
To prevail, gain the point, carry the day
cui si esse in urbe tuto licebit, vicimusCic.
Vicimus et meus estOv.
vincite, si ita voltis, have your wayCaes.
viceris, enjoy your victoryTer.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu