ita Adv.
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
ita, Adverb (zum Pronominalstamme i, vergleiche is; altindisch iti), demonstrative Pronominalpartikel = auf die bezeichnete Art, in der Art, auf diese Weise, so, also
I)im Allgemeinen
a)überhaupt
te ita velle certe scioCic.
ita tempestas ferebatCic.
quod cum ita sitCic.
quod si ita estCic.
omnia ita suntCic.
ut ita dicamSuet.
ita fit, inquit, so geht es nun einmal, sagte erCic.
ita aiuntTer.
immo ita voloTer.
ita spero quidemTer.
ita te mandasse aiebatCic.
et hercule ita fecitCic.
b)einen folgenden Gedanken einleitend: so, also, folgendermaßen
qui heres institutus esset ita, mortuo postumo filioCic.
in tertio de Oratore ita scriptum est: In perpetua autem oratione etc.Quint.
haec ita digerunt: Primum sensum …, secundum …, tum etc.Quint.
besonders: mit folgendem AcI
ita scripsit ad me, sibi meam condicionem maximo adiumento fuisseCic.
collegi me aliquando et ita institui, fortiter esse agendumCic.vergleiche Benecke Cic. Lig. 2. p. 10 und die Auslgg. zu Sall. Cat. 17, 7
c)est ita oder ita est, factum est ita als bestätigende Aussage oder Antwort
est, iudices, ita, ut diciturCic.
ita est, LuciliSen.
ita, ut dicis, facta haud negoPlaut.
ita, ut dicisTer.
est ita, non est itaCic.
factum est itaCic.
daher in der Umgangssprache ita = jas. Brix Plaut. capt. 259. Lambin Hor. sat. 2, 7, 2
haecine tua domust? Sos. Ita, inquamTer.
hostium dico: ita, inquam, hostium, ja, sage ich, der FeindeCic.
meus fraterne? D. itaTer.
quidnam? inquit Catulus, an laudationes? Ita, inquit AntoniusCic.
sed tibi hoc video non posse videri? Ita prorsus (ja, ganz gewiss)Cic.
und so mit anderen bestätigenden Partikeln verbunden
ita vero, ita enimvero, ita profectoPlaut.
non est ita profecto, iudicesCic.
ita planeCic.Lact.
d)in einigen Frageformen zur Bezeichnung der Wirklichkeit
α)ita est?, also wirklich?Sen. ep. 17, 8
β)itane?, also wirklich? teils um eindringlicher zu fragenPlaut.Ter., teils um seinen Unwillen und (ironisch) seine Verwunderung auszudrücken (wie ἀληθές)Cic.
und verstärkt
itane vero?Plaut.Cic.vergleiche Brix Plaut. mil. 844
γ)quid ita?, wie so? weshalb oder warum das? warum denn? wie kommt das? wie meinst du das? (griechisch τί δαί;), besonders als affektvolle Frage, bald im Ton der Überraschung und des Befremdetseins, bald in dem des VorwurfsPlaut.Cic.Liv.und anderevergleiche Luchs im Hermes 8, 114
II)insbesondere
A)bei Vergleichen: so
a)zur Bezeichnung der Ähnlichkeit, gewöhnlich korrespondierend mit ut, seltener mit quomodo, quemadmodum, quasi und anderen
non ita amo, ut sani solent hominesPlaut.
aperte ita, ut res se habet, narrareTer.
ita vero, Quirites, ut precamini, eveniatCic.
ut enim magistratibus leges, ita populo praesunt magistratusCic.
und so
sicut … itaLiv.
ita … proutCic.
ita, uti (ut) siTer.Cic.
ita … quomodo, ita … quo pacto, ita … quemadmodumCic.und andere
ita … quasi, ita … tamquamCic.und andere
non ita … quamLucr. Prop.
ita … velutiIustin.
ita … qualisQuint.
b)ut … ita (und umgekehrt ita … ut) zuweilen zur Angabe, dass zwei Gegenstände nebeneinander bestehen: wie … so auch, sowohl … als auch
Hercules ut Eurysthei filios, ita suos configebat sagittisCic.
und umgekehrt
ita expedire, ut turpe non sit, es sei zuträglich, ohne unsittlich zu seinCic.
oder dass das eine neben dem anderen eingeräumt wird, obgleich man es nicht erwartet: wenn auch … doch, zwar … doch
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transactaLiv.
c)in Beteuerungen und Schwüren
ita mit Konjunktiv … ut mit Indikativ oder, wenn ein neuer Wunsch folgt, mit Konjunktiv: so wahr ich wünsche, dass … so gewiss
ita vivam, ut maximos sumptus facioCic.
nam tecum esse, ita mihi omnia quae opto contingant, ut vehementer velimCic.
verkürzt
sollicitat, ita vivam (so wahr ich zu leben wünsche), me tua valetudoCic.
saepe, ita me di iuvent, te desideraviCic.
d)ut quisque mit Superlativ … ita mit Superlativ, siehe ut (Nummer I, B, 2, d)
B)zur Angabe der Beschaffenheit: so, so beschaffen, von der Art
ita vita hominum estTer.
ita sunt res nostraeCic.
ita est homoTer.
si ita sum, wenn ich so (ein solcher) binCic.
ita ad hoc aetatis a pueritia fuiSall.
ita ut, so wie = so beschaffen wie, in dem Zustand wie usw.
ita ut erat (so [gekleidet] wie er war), in veste domestica, imperator est consalutatusSuet.
ramulum, ita ut rapuerat, dimisit in gremiumSuet.
C)zur Angabe der Art und Weise des Erfolgs bereits angedeuteter Tatsachen
a)so auf diese Weise = unter solchen Umständen, in dieser Lage, nach solchen Vorgängen, und nuns. Fabri Liv. 21, 54, 3
illum adulescentem … aliquot dies aegrotasse et ita esse mortuumCic.
dextrā laevāque a porta Collina, illinc ab Naevia redditus clamor. Ita caesi in medio praedatoresLiv.
ita Iovis illud sacrificium per hanc rationem Theomnasto daturCic.
ita legati comiter dimissiLiv.
b)zuweilen zur bloßen Angabe der Ursache: so = deswegen
ne Crustumini quidem … satis se impigre movent. Ita per se ipsum nomen Caeninum in agrum Romanum impetum facitLiv.Tac. Agr. 2Suet. Caes. 60
und so auch
itaque (= et ita)Cic. de nat. deor. 3, 44; de fato 7
c)in Folgerungssätzen zur Andeutung einer aus dem Vorhergehenden gezogenen Folge: und so, und demnach
virtus autem actuosa et deus vester nihil agens: expers virtutis igitur: ita ne beatus quidemCic.
si igitur non sunt, nihil possunt esse: ita ne miseri quidem suntCic.
D)zur Angabe der Bedingung und Einschränkung: so = mit (unter) der Bedingung (Voraussetzung), mit der Einschränkung, insofern, nur insoweit
praemonstro tibi, ut ita te aliorum miserescat, ne tis (= tui) alios misereatPlaut. trin. 343
gewöhnlich korrespondierend mit ut (dass), also ita … ut, nur insofern … dass; doch so oder mit der Einschränkung … dass, zuweilen = zwar … abers. Beier Cic. de off. 1, 88
pax ita convenerat, ut Etruscis Latinisque fluvius Albula finis essetLiv.
sed ita triumpharunt, ut ille pulsus superatusque regnaretCic.
ita tamen, ut tibi nolim molestus esseCic.
ita libenter accipio, ut tibi tamen non concedam, zwar … aberCic.
ita quidem, ut etc., nur mit der Einschränkung, dass usw.Cic.
und: ita … ne, so … dass nicht, zwar … aber nicht (kein)
ita admissos esse in urbem, ne tamen iis senatus dareturLiv.
ferner: ita … quod, insofern … inwiefernCic., ita … cum, insofern … alsCic., ita … si, unter der Bedingung (Voraussetzung) oder insofern … wennCic.und andere
ebenso
ita tamen … siCic.
E)zur Angabe der Bestimmung, des Zwecks: so = mit der Bestimmung, zu dem Zweck, korrespondierend mit ut (dass)
ad quod bellum duobus consulibus ita missis, ut alter Mithridatem persequeretur, alter Bithyniam tuereturCic. Muren. 33
F)zur Bezeichnung des Grades: so (betont), so sehr, in hohem Grad
α)bei Verben
ardere censui aedes; ita tum confulgebantPlaut.
ita conscientia mentem excitam vastabatSall.
β)bei Adjektiven und Adverbien
di te perduint, fugitive: ita non modo improbus et fatuus, sed etiam amens esCic.
nihil est ita durum aut ita iniurium quod (tu) facere adversum possis, quin ego ex te gaudiis amplissimis abundemFronto ep. ad Ver. imp. 2, 1. p. 120, 1 N.
ita belle nobis flavit ab Epiro lenissimus OnchesmitesCic.
de Latinis vero quo me vertam nescio: ita mendose et scribuntur et veneuntCic.
mit Negationen non (haud oder nec) ita, nicht eben, nicht sonderlich
non ita multiCic.
haud ita magnā manuNep.
non ita multum moratusCaes.
non ita valdeCic.
non (haud) ita multo postCic. Liv.
haud ita multo anteLiv.
G)zur Einführung eines Beispiels: so = so zum Beispiel
ita si de re militari dicendum huic erit SulpicioCic. de or. 1, 66
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
ita, adverb 2 I-.
I)In gen., referring to what precedes, in this manner, in this wise, in such a way, so, thus, accordingly, as has been said
des operam ut investiges sitne itaCic.
Ita aiuntTer.
his rebus ita actisSall.
factum est itaCic.
ita digerit omina Calchas, such is his interpretationVerg.
quae cum ita sint, and since this is so, and accordinglyCic.
quod cum ita sitCic.
Referring to what follows, thus, in the following manner, as follows, in this way
ita censes; publicandas pecunias, etc.Sall.
is ita cum Caesare egit; si, etc.Caes.
ita constitui, fortiter esse agendumCic.
In affirmation, yes, it is so, just so, true
quid istic tibi negotist? Dav. mihin'? Si. ItaTer.
an laudationes? ita, inquit AntoniusCic.
Davusne? itaHor.
itastTer.
non est itaCic.
ita prorsusCic.
ita planeCic.
In interrogations, expecting an affirmative answer
itane? really? truly? is it so?Cic.
Itan credis?Ter.
itane est?Cic.
itane tandem?Cic.
In the phrase, quid ita? implying reproach or surprise, why so? how is that? what do you mean?
accusatis Sex. Roscium. quid ita?Cic.
quid ita passus est Eretriam capi?Liv.
II)Especially, in comparisons, so, thus, just, in the same way
ita ut res sese habetTer.
ita vero, Quirites, ut precamini, eveniatCic.
ut homo est, ita morem gerasTer.
ita loquor, quasi ego fecerim, etc.Cic.
me consulem ita fecistis, quo modo pauci facti suntCic.
castra ita posita, tamquam procul abesset hostisLiv.
Correl. with ut, in parallel clauses
in pace ita ut in bello, alike in peace, etc.Sall.
ut Eurysthei filios, ita suos configebat, his own, as well as, etc.Cic.
In oaths or emphatic wishes, so, if it be true
Ita me di ament, non nil timeo, i.e. so help meTer.
sollicitat, ita vivam, me tua valetudoCic.
ita me referat tibi IuppiterVerg.
tecum esse, ita mihi omnia quae opto contingant, ut vehementer velimCic.
III)Praegn., of kind or quality, so, such, of this nature, of this kind
ita sunt res nostraeCic.
ita inquam (i.e. hoc dico).Cic.
Of a natural consequence or inference, so, thus, accordingly, under these circumstances, in this manner, therefore
ita sine periculo, etc.Caes.
ita praetorium missumLiv.
ita Iovis illud sacerdotium per hanc rationem Theomnasto daturCic.
ita fit ut animus iudicet, etc., thus it comes to passCic.
ita fit ut deus ille nusquam prorsus appareat, hence it followsCic.
In restriction, on the condition, on the assumption, in so far, to such an extent, only in so far
haec ita administrabat, ut, etc.Caes.
cuius ingenium ita laudo, ut non pertimescamCic.
pax ita convenerat, ut Etruscis Latinisque fluvius finis essetLiv.
ita admissi captivi, ne tamen iis senatus dareturLiv.
Of degree, so, to such a degree, so very, so much
ita fugavit Samnites, ut, etc.Liv.
iudices ita fortes tamen fuerunt, ut . . . vel perire maluerint, quam, etc.Cic.
ita acriter . . . itaque repenteCaes.
With negatives, not very, not especially
non ita magnus numerusCaes.
non ita lato interiecto mariCic.
accessione utuntur non ita probabiliCic.
post, neque ita multoNep.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu