konsonat. Dekl. (3. Dekl.)

labor labōris  m

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

2. labor, ōris, maskulin (zu labāre; eigentlich »das Wanken unter einer Last«), die Anstrengung

I)die Anstrengung, etwas zu vollbringen, die Bemühung, Mühe, Arbeit, Strapaze

1)eigentlich

a)überhaupt

labor forensisCic.

irritusQuint.Ov.

labor itinerisCic.

labor viaeLiv.

labores militumCaes.

labor corporis, animiCic.

labor manuumHieron.

labor domesticusColum.

militiaeCic.

aut belli aut fugaeCaes.

operis (der Belagerung)Caes.

labores belliCic.

labores defensionumCic.

parvulo laboreCic.

nullo laboreCic.

nullo labore tuo, ohne dass es dir Mühe machtCic.

sine labore, sine ullo laboreCic.

sine ullo labore et contentioneCic.

sine labore ac periculoCic.

cum labore, summo cum laboreCic.

res est magni laborisCic.

tot adire laboresVerg.

affecta labore et vigiliis corporaLiv.

capere tantum laborem, sich so sehr bemühenCic.

laborem inanem capere, sich vergeblich abmühenTer.

in ea (arte) plus operae laborisque consumpsisseCic.

nec animi neque corporis laboribus defatigariCic.

demere (alicui) laborem militiaeCic.

unius mensis labor alicui detrahiturCic.

exanclare talem laboremCic., omnes laboresCic.

exanclatis itinerum laboribusAmm.

exercere se tantis laboribusCic.

apes exercet sub sole laborVerg.

tot per annos terrā marique tanta pericula ac labores exhausisseLiv.

inter labores exhaustos aut mox exhauriendosLiv.

frustra labore exhaustoLucan.

magnos esse experiundos et subeundos laboresCic.

dum adulescentis dextera irrito se labore fatigatVal. Max.

frangere se tantis laboribusCic.

qui partis honoribus eosdem in foro gessi (habe mich unterzogen) labores, quos petendisCic.

impenditur labor et sumptus ad incertum casum et eventum quotannisCic.

suum laborem hominum periculis sublevandis impertireCic.

non plus alicui laboris imponere quam sibi sumereCic.

eis laborem etiam novum pro portione iniungiLiv.

quid sumptus in eam rem aut laboris insumpseritCic.

operam, studium, laborem interponere pro aliquoCic.

pugnando fessis laxatur laborLiv.

ut sibi pro re gesta aliquid laxaret laborisLiv.

levare alicui laboremCic.

defensionum laboribus aut omnino aut magna ex parte liberariCic.

obire pericula ac labores pariterLiv.

non parcere laboriCic. (und so ne labori suo neu periculo parceretCaes.)

et honoribus amplissimis et laboribus maximis perfunctum esseCic.

Hercules perfunctus iam laboribusCic.

laborem viae pati posseLiv.

multis laboribus (unter vielen Strapazen) quaerere alqm. Plaut.

reficere se ex laboreCaes.

ab parvulis labori ac duritiae studereCaes.

succumbere laboriCaes.

istos labores, quos nunc in naufragiis nostris suscipis, non subissesCic.

frustra tantum laborem sumereCaes.

supersedere hoc labore itinerisCic.

suscipere laborem, laboresCic.

frustra suscipere laborem, sich vergeblich abmühenCic.

sustinere forensem laborem propter ambitionemCic.

labores, pericula facile tolerareSall.

non vitandi laboris mei causāCic.

labor est (mit Infinitiv), es kostet Mühe (Arbeit)Liv. 39, 1, 5Plin. 26, 118

maior aliquanto labor est mit InfinitivFlor. 2, 2, 4

proximus huic labor est placitam exorare puellamOv. art. am. 1, 37

nec magnus prohibere laborVerg. georg. 4, 106

b)insbesondere: die Anstrengung, angestrengte Tätigkeit, Arbeitsamkeit (Gegensatz inertia, desidia, requies, quies, otium)

verbal

industria et labor, summus labor in publicis privatisque rebusCic.

vivere in studiis laboribusqueCic.

labor quaerendi, ErwerbsfleißIustin.

rei militaris labor, Leistungen im KriegswesenNep.

animi labor, geistige AnstrengungNep.

und (als Fähigkeit) die Arbeitsfähigkeit, Ausdauer in Arbeit und Anstrengung

M. Messala magni laborisCic.

homo magni laboris summaeque industriaeCic.

magni formica laboris, die arbeitsame, emsigeHor.

(iumenta) summi ut sint laboris efficiuntCaes.

2)metonymisch

a)die Arbeit, das Werk

ita multorum mensium labor hostium perfidiā et vi tempestatis puncto temporis interiitCaes. b. c. 2, 14, 4

sternuntur segetes longique perit labor irritus anniOv.

et pluviā ingenti sata laeta boumque labores diluitVerg.

artificum manus (verschiedenen Malereien) inter se operumque laborem (Bauwerk) miraturVerg.

hic labor ille domus et inextricabilis error, vom LabyrinthVerg.

cari uteri labores, von Kindern Claud. rapt. Pros. 1, 194

b)die Unternehmung, Tat

belliVerg.

von den Kampfspielen, wie πόνος, μόχθοςHor.

und von den großen Unternehmungen des HeraklesHor.

strenui labores (im Krieg)Eutr.

II)die Anstrengung, etwas zu überwinden, zu ertragen, die Plage, Pein, Not, das Ungemach, Drangsal, die Mühseligkeit, das Unglück, die Beschwerlichkeit

a)überhaupt

scis amorem, scis laborem, scis egestatem meamPlaut.

cuius erga me benevolentiam vel in labore meo vel in honore perspexiCic.

multis variisque perfunctus laboribusNep.

quoniam in tantum luctum et laborem detrusus es, quantum nemo umquamCic.

breviter Troiae supremum audire laboremVerg.

poetisch

labores solis, lunae, Sonnenfinsternis, MondfinsternisVerg.

labores Lucinae, die WehenVerg.

b)die Beschwerde

α)die Krankheit

nervorum, NervenkrankheitVitr.

annuus earum (apium) labor est initio verisColum.

mox et frumentis labor additus, ut mala culmos esset robigoVerg.

valetudo decrescit, accrescit laborPlaut.

β)der physische Schmerz

cor de labore pectus tunditPlaut. Cas. 415

hoc medicamentum sine magno labore circa septimum diem cadere cogit haemorrhoidasScrib. Larg. 227

γ)der seelische Schmerz, die Betrübnis, der Kummersiehe Spengel Ter. Andr. 720; Wagner Ter. heaut. 82

quamquam ibi animo labos grandis capiturPlaut.

verum ex eo misera quam capit laborem!Ter.

c)eine Last

lapides laborem sustinent oder tolerant, tragen Lasten, sind von dauerhafter BeschaffenheitVitr. 2, 7, 2Plin. 36, 167

Archaistische Nebenform labōs, ōris, maskulin*Pacuv. tr. 290Plaut. merc. 72; trin. 271; truc. 521Ter. Hec. 286Lucil. 215Varro sat. Men. 247Sall. hist. fr. 2, 41 (50), 1 und 3, 61 (82), 18Catull. 55, 13Plin. 6, 60Spätlateiners. Neue-Wagener Formenl.³ 1, 265

personifiziert Labōs, ōris, maskulin, die Mühsal, eine unterirdische GottheitVerg. Aen. 6, 277

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

labor, (old labōsTer.Sall.Catull.), ōris, masculine 3 LAB-, labor, toil, exertion

ingenium ab labore proclive ad lubidinemTer.

quanto labore partumCic.

non intermissus remigandiCaes.

res est magni laborisCic.

ad incertum casum labor impenditurCic.

multum operae laborisque consumereCic.

laborem exanclareCic.

se in magnis laboribus exercereCic.

patiens laborumSall.

summi laboris esse, capable of great exertionCaes.

magni formica laborisHor.

victus suppeditabatur sine laboreCic.

quantum meruit laborIuv.

numerentur labores, be valuedIuv.

quae (loca) capere labor erat, a hard taskLiv.

Drudgery, hardship, fatigue, distress, trouble, pain, suffering

ex eo quem capit Laborem!Ter.

Mox et frumentis labor additusVerg.

secundis laboribus pubes crevit, successful battlesHor.

castrorum laboresIuv.

Lucinae laboresVerg.

iucundi acti laboresCic.

labores solis, eclipses of the sunVerg.

lunae laboresVerg.

Of plants

hunc perferre laborem, the work of growthVerg.

A work, product of labor

ita multorum mensium labor interiitCaes.

Hic labor ille domūsVerg.

Polycliti MultusIuv.

Person.

Labōs, Toil, the genius of toilVerg.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu