Pronomina a/o-Dekl.
suus a um
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
suus, a, um, Possessivpronomen (von altlateinisch sovos aus *sevos, griechisch εός und ὅς aus σεϝός und σϝός), sein, ihr
I)eigentlich
A)im Allgemeinen
1)adjektivisch
a)überhaupt
duo suos filios, zwei seiner SöhneCic.
suā manu scripsit, mit seiner eigenen HandNep.
suus cuique erat locus definitusCic.
hunc sui cives e civitate eieceruntCic.
aliquem suum facere (durch Kauf) zu dem seinen machen, sich aneignenLiv.
aliquid suum dicere, für sein Eigentum erklärenPs. Quint. decl.
b)verbunden
α)mit quisque
und zwar in ungleichem Kasus
sui cuique mores fingunt fortunam moribusPoët. com. fr.
quo sua quemque natura maxime ferre videaturCic.
und in gleichem Kasus
quas tamen inter omnes est suo quoque in genere mediocrisCic.Vergleiche Dräger Hist. Synt.² Bd. 1. § 32. S. 77 f
β)mit proprius
locus quidem iis etiam naturis, quae sine animis sunt, suus est cuique propriusCic.
sua cuique laus propria debeturCic.Vergleiche Baiter not. crit. Cic. Tusc. 1, 109. p. 246, 12; Bünem. Lact. 3, 1. § 1
γ)mit Dativus ethicus: sibi
suam sibi rem salvam sistamPlaut.
suo sibi hunc gladio iuguloTer.
factus (consul) est bis, primum ante tempus, iterum sibi suo temporeCic. Vergleiche Brix Plaut. trin. 156; Ribbeck Coroll. ad Comic. Rom. fragm. p. XXXIV; Bünem. Lact. 2, 5, 6; Dräger Hist. Synt.² Bd. 1. § 31. S. 76
δ)mit ipse
suā ipsam peremptam (esse) mercedeLiv. 1, 11, 9
quid labores, ut eos destruas, quos sua ipsos destruit atque affligit oratio?Lact. 3, 28, 20
suis ipsi tormentis occupatiLact. 6, 4, 20Vergleiche (für Liv.) Fabri Liv. 21, 33, 3
ε)verstärkt durch angehängtes pte oder met
Crassum suāpte interfectum manuCic.
suomet ipsi more praecipites eantSall.
capti suismet ipsi praesidiisLiv.
a filio suomet, seinem eigenenApul.
2)substantivisch
a)sui: die Seinen, Ihrigen
quem sui Caesarem salutabantCic.
Epicurum et Metrodorum non fere praeter suos quisquam in manus sumit, außer ihren AnhängernCic.
b)suum, ī, neutrum: das Seine, Ihrige
ad suum pervenire, zu dem Seinigen gelangenCic.
quod suum non essetLiv.
alicui suum (sein rechtmäßiges Eigentum) vendereCic.
se suaque omnia ab iis defendereCaes.
ad sua redireAmm.
B)prägnant
1)sein, ihr = angehörig, gehörig, bestimmt, festgesetzt, zukommend
domesticus et suus consulCic.
suum numerum habereCic.
suo Marte pugnare, auf die gehörige, ihm zukommende Art fechten, von Reitern, wenn sie zu Pferd fechtenLiv.
suā morte defungi, eines natürlichen Todes sterbenSuet.
anno suo, zu seiner Zeit, zu gehöriger, schicklicher ZeitCic.
suum est mit Infinitiv
quia suum est interiectionis voce absconditā proferriPrisc. 1, 25
2)sein, ihr = ihm (ihr oder ihnen) günstig, ergeben, erwünscht, auch ihm teuer (Gegensatz alienus)
utebatur populo suoCic.
aestu suo Locros traicitLiv.
sui diVerg.
Ambracienses suiLiv.
Chatti suiTac.
Hispania suaTac.
ventusHor.
sideraVal. Flacc.
reddere aliquem suum, zum Freund, günstig, gewogenNep.
primo variā fortunā, mox pugnavit suāVell.
suo loco pugnam facere, auf dem ihm günstigen GeländeSall.
suo maxime tempore atque alieno hostibus bellum incipereLiv.
3)sein, ihr = ihm (ihr oder ihnen) eigen, nicht fremd
sui dei aut noviCic.
viscum, quod non sua seminat arbosVerg.
substantivisch: suum, ī, neutrum: seine (ihm eigene) Art und Weise
suum illud, sein bekannter GrundsatzCic. Tusc. 1, 99
4)sein eigener Herr, in seiner eigenen Gewalt stehend
ancilla nunc sua estPlaut.
is poterit semper esse in disputando suus, auf eigenen Füßen stehend, originellCic.
suus non est, nicht bei VerstandICt.
vix sua erat, bei sich, bei Verstand, war außer sichOv.
II)übertragen
1)zuweilen für eius
incĭdit in eandem invidiam, quam pater suusNep.
Minerva dicitur patrem interemisse virginitatem suam violare conantemCic.
2)seltener für den Genetivus obiectivus sui
iniuria sua, gegen sichSall.
suus accusator, seiner selbstNep.vergleiche Kritz Sall. Cat. 51, 11; Bremi Nep. Lys. 4, 3
3)sui iuris, als stehende Redensart bei der ersten Person Plural
si sui iuris sumusPaul. dig. 46, 2, 20 pr.
☞Genitiv Plural suûmTer. adelph. 411Sisenn. hist. 4. fr. 112 (bei Non. 495, 12)
Archaistischer Akkusativ sam = suamPaul. ex Fest. 47, 3s. dazu Müller, sos = suosPaul. ex Fest. 300, 6, sis = suisEnn. ann. 149, sovos (souos) = suus, wovon sovo (souo) = suoCorp. inscr. Lat. 1²1211, sovom (souom) = suorumCorp. inscr. Lat. 1², 724, soveis (soueis) = suisCorp. inscr. Lat. 1, 1297Vergleiche Georges Lexikon der lat. Wortf. S. 669 und 670
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
suus, (suae, monosyl.Ter.; genitive plural suūmTer.), possessive pronoun 3rd person cf. sui, ἕος.
I)In gen.
A)With reflex reference, of oneself, belonging to oneself, his own, her own, his, her, its, their
Referring to a substantive expressed or understood, in any gender or case
Caesar copias suas divisit, hisCaes.
in suā sententiā perseveratCaes.
anteposuit suam salutem meaeCic.
suos parentes reperireTer.
omne animal et se ipsum et omnīs partīs suas diligit, itsCic.
(legiones) si consulem suum reliquerunt, theirCic.
naves cum suis oneribus, with their several cargoesLiv.
suae causae confidereCic.
hunc sui cives e civitate eiecerunt, was exiled by his fellow-citizensCic.
ipsum suo nomine diligere, for his own sakeCic.
suis flammis delete Fidenas, i.e. the flames kindled by the FidenatesLiv.
(Siculis ereptae sunt) suae legesCic.
Scipio suas res Syracusanis restituitLiv.
inimicissimus suusCic.
Clodius, suus atque illius familiarisCaes.
diffidens rebus suisCic.
Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.Caes.
doloris sui de me declarandi potestasCic.
Rarely with a subject-clause as antecedent
secutum suā sponte est, ut, etc., of courseLiv.
Without a grammatical antecedent, one's, one's own
si quidem est atrocius, patriae parentem quam suum occidereCic.
in suā civitate vivereCic.
levius est sua decreta tollere quam aliorumLiv.
Referring to an antecedent determined by the context, and conceived as authority for the statement, or as entertaining the thought, his, her, its, their
(Clodius) Caesaris potentiam suam esse dicebatCic.
hostes viderunt . . . suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interireCaes.
ne ea quae rei publicae causā egerit (Pompeius) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertatCaes.
mulieres viros orantes, ne parricidio macularent partūs suos (i.e. mulierum)Liv.
B)Without reflex reference, his, her, its, their
To avoid ambiguity
petunt rationes illius (Catilinae), ut orbetur auxilio res publica, ut minuatur contra suum furorem imperatorum copia (for eius, which might be referred to res publica).Cic.
For emphasis, instead of eius, own, peculiar
mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratūs sui fecerant, their own magistratesCic.
Rarely for eius without emphasis (poet. or late)
Cimon incidit in eandem invidiam quam pater suusNep.
Ipse sub Esquiliis, ubi erat sua regia ConciditOv.
II)Especially
A)plural masculine as substantive, of intimates or partisans, one's people, their own friends
Cupio abducere ut reddam suis, to her familyTer.
mulier praecepit suis, omnia Caelio pollicerentur, her slavesCic.
vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset, to his posterityCic.
naviculam conscendit cum paucis suis, a few of his followersCaes.
inprimis inter suos nobilis, his associatesCic.
subsidio suorum proelium restituere, comradesLiv.
bestias ad opem suis ferendam avertas, their youngLiv.
Singular feminine, a sweetheart, mistress
illam suam suas res sibi habere iussitCic.
Singular and plural neuter, one's own things, one's property
ad suum pervenireCic.
sui nihil deperdereCaes.
meum mihi placebat, illi suum, his own workCic.
expendere quid quisque habeat sui, what peculiaritiesCic.
tibi omnia sua tradere, all he hadCic.
se suaque transvehere, their baggageLiv.
Aliena melius diiudicare Quam sua, their own businessTer.
B)Predicative uses, under one's own control, self-possessed, composed
semper esse in disputando suusCic.
Vix sua, vix sanae compos MentisOv.
In gen., under one's control, his property, his own
causam dicere aurum quā re sit suumTer.
qui suam rem nullam habent, nothing of their ownCic.
ut (Caesar) magnam partem Italiae suam fecerit, has made subjectCaes.
exercitum senatūs populique R. esse, non suumCic.
ne quis quem civitatis mutandae causā suum faceret, made any one his slaveLiv.
eduxit mater pro suā, as her ownTer.
arbitrantur Suam Thaidem esse, devoted to themTer.
Vota suos habuere deos, had the gods on their sideOv.
C)Cic. In phrases, suā sponte, of one's own accord, voluntarily, by oneself, spontaneously, without aid, unprompted
bellum suā sponte suscipereCic.
omne honestum suā sponte expetendum, for its own sakeCic.
see (spons)
Suus locus, one's own ground
restitit suo loco Romana acies, in its own linesLiv.
aciem instruxit suis locisCaes.
D)Praegn., characteristic, peculiar
voluptatem suis se finibus tenere iubeamus, within the limits assigned to itCic.
Intrinsic, original
(Platoni) duo placet esse motūs, unum suum, alterum externum, etc.Cic.
Private
in suis rebus luxuriosus militibus agros ex suis possessionibus pollicetur, i.e. his private propertyCaes.
Just, due, appropriate
imperatori exercituique honos suus redditus, due to themLiv.
is mensibus suis dimisit legionem, i.e. in which each soldier's term endedLiv.
suo iure, by his own rightCic.
lacrimae sua verba sequuntur, i.e. appropriate (to tears)Ov.
Own, peculiar, exclusive, special
mentio inlata est, rem suo proprio magistratu egere, i.e. a special officerLiv.
ni suo proprio eum proelio equites exceptum tenuissent, i.e. in which they alone foughtLiv.
quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et suaCic.
equitem suo alienoque Marte pugnare, i.e. both as cavalry and as infantryLiv.
Miraturque (arbos) novas frondes et non sua poma (of engrafted fruit)Verg.
Own, devoted, friendly, dear
habere suos consules, after his own heartCic.
conlegit ipse se contra suum Clodium, his dear ClodiusCic.
Own, chosen by himself, favorable, advantageous
suo loco pugnam facereSall.
suis locis bellum in hiemem ducereCaes.
numquam nostris locis laboravimusLiv.
suam occasionem hosti dareLiv.
aestuque suo Locros traiecit, a favorable tideLiv.
Ventis ire non suisHor.
Proper, right, regular, normal
si suum numerum naves haberent, their regular complementCic.
numerum non habet illa (ratis) suum, its full numberOv.
cum suo iusto equitatuLiv.
cessit e vitā suo magis quam suorum civium tempore, the right time for himselfCic.
sua tempora exspectareLiv.
Own, independent
ut suae leges, sui magistratūs Capuae essentLiv.
in suā potestate sunt, suo iure utunturCic.
E)In particular connections, strengthened by ipse (agreeing with the antecedent)
valet ipsum (ingenium eius) suis viribus, by its own strengthCic.
legio Martia non ipsa suis decretis hostem iudicavit Antonium? by its own resolutionsCic.
suāmet ipsae fraude omnes interieruntLiv.
alios sua ipsos invidia interemitLiv.
Distributively, with quisque, each . . . his own, severally . . . their own
suum quisque noscat ingenium, let every man understand his own mindCic.
celeriter ad suos quisque ordines rediitCaes.
ut omnes in suis quisque centuriis primā luce adessent, each in his own centuriaLiv.
sua cuiusque animantis natura estCic.
ne suus cuique domi hostis essetLiv.
trahit sua quemque voluptasVerg.
in tribuendo suum cuiqueCic.
clarissimorum suae cuiusque gentis virorum morsLiv.
hospitibus quisque suis scribebantLiv.
With quisque in the same case (by attraction)
in sensibus sui cuiusque generis iudicium (i.e. suum cuiusque generis iudicium)Cic.
equites suae cuique parti post principia conlocat (i.e. equites suos cuique parti)Liv.
pecunia, quae suo quoque anno penderetur (i.e. suo quaeque anno), each instalment in the year when dueLiv.
With uterque, distributively (of two subjects)
suas uterque legiones reducit in castraCaes.
cum sui utrosque adhortarenturLiv.
Strengthened by sibi, own (colloquial)
Suo sibi gladio hunc iugulo, his own swordTer.; cf. idem lege sibi suā curationem petet, for himself
Strengthened by unius
ut sua unius in his gratia esset, that the credit of it should belong to him aloneLiv.
qui de suā unius sententiā omnia geratLiv.
With a pronoun, of his, of hers, of theirs
postulat ut ad hanc suam praedam adiutores vos profiteamini, to this booty of hisCic.
cum illo suo pariCic.
nullo suo merito, from no fault of theirsLiv.
With an adjective (suus usually emphatic, preceding the adjective)
suis amplissimis fortunisCic.
simili ratione Pompeius in suis veteribus castris conseditCaes.
propter summam suam humanitatemCic.
in illo ardenti tribunatu suoCic.
For the genitive object (rare)
neque cuiquam mortalium iniuriae suae parvae videntur (i.e. sibi inlatae)Sall.
te a cognitione suā reppulerunt (i.e. a se cognoscendo)Cic.
Ablative singular feminine, with refert or interest, for genitive of the personal pronoun
neminem esse qui quo modo se habeat nihil suā censeat interesseCic.
see intersum, rēfert
Strengthened by the suffix -pte (affixed to suā or suo; never with ipse)
ferri suopte pondereCic.
locus suāpte naturā infestusLiv.
Strengthened by the suffix -met (affixed to sua, sui, suo, suā, suos and suis; usually followed by ipse)
suomet ipsi moreSall.
intra suamet ipsum moeniaLiv.
suosmet ipsi civesLiv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu