is, ea, id
is ea id
(Gen. eius, Dat. eī)
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
is, ea, id (vom Demonstrativstamm i)
I)er, sie, es; der, die, das
A)im Allgemeinen
a)substantivisch
mihi venit obviam puer tuus: is mihi litteras reddiditCic.
is est, an non est? ist er's, oder ist er's nichtTer.
von der ersten und zweiten Person
credidi homini docto mandare
is lapidi mando, das heißt und ich usw.Plaut.
qui magister equitum viderere, is per municipia cucurristiCic.
b)adjektivisch
in eum locum convenireCaes.
ob eam causamNep.
ea causa belli fuit, das war die usw.Liv.
is denique honos mihi videri solet, das scheint mir erst eine usw.Cic.
B)insbesondere
a)das Pronomen, zuweilen auf das folgende Substantivum bezogen und mit diesem in gleichem Genus, Numerus und Kasus stehend
quae vectigalia locassent, ea (deren) rata locatioLiv.
ea (darüber) libera coniectura estLiv.
b)des Nachdrucks und der Deutlichkeit wegen scheinbar pleonastisch
α)vor qui, quae, quod
quod ne id facere possesCic.
quorum eorum unusPlaut.
so auch
quid est, quo non eodem progrediaturCic.
besonders: id quod zur Aufnahme des vorhergehenden Verbums oder ganzen Satzess. Dietsch Sall. Cat. 51, 20; Iug. 56, 1
si nos, id quod debet (und das muss der Fall sein) nostra patria delectatCic.
et, id quod difficilius putatur, multo sapientius tulit secundam quam adversam fortunamNep.
so auch
id quoCic. de inv. 1, 39
id de quoLiv. 21, 10, 9
β)nach einem Nomen
urbem novam, conditam vi et armis, iure eam condere paratLiv.
nescire, quid accĭderit, id est semper esse puerumCic.
c)id substantivisch
ad id lociSall.
ad id locorum, oder bloß ad id, bis jetztLiv.
post id locorum, daraufPlaut. Sall.
ad id diei, bis zu dem T.Gell.
id temporis, id aetatis, zu derselben ZeitCic.
id operis, id munerisLact.
id operis ac munerisCic.vergleiche Bünem. Lact. 5, 2, 10
id consilii, id negotii und dergleichen Liv.s. Drak. Liv. 7, 26, 12
in id, dazu, deswegenLiv.
und so bloß id
id prodeoTer.
id gaudeoCic.
id quod, deswegen, weilTer.
idne estis auctores mihi? das (dazu) ratet ihr mir?Ter.
in eo, darinPlaut.
in eo est oder res in eo est oder res in eo sunt, ut etc., es ist auf dem Punkte, dass usw.Nep.Liv.s. Duker Liv. 2, 17, 5. Gronov Liv. 7, 35, 7
spätlateinisch auch
in eo sum, ut etc., ich stehe auf dem Punkte, dass usw.ICt.und anderes. Frotscher Muret. Opp. vol. 1. p. 163
nunc id est, cum etc., jetzt ist der Zeitpunkt da, wo usw.Plaut. rud. 664
ex eo, daraus, daherCic.
d)id est, das ist, das heißt, bei Erklärungen
hodie, id est Kal. Oct.Cic.
insbesondere: wenn man etwas allgemein Ausgesprochenes näher bestimmen will, wo es zuweilen = namentlichSuet. Dom. 17, 1
e)et is (ea, id), isque (eaque, idque), atque is (ea, id), und das, und zwar, und noch dazu, und nec is (ea, id), und zwar nicht, bei Erklärungen
causas, et eas tenuesCic.
cum una legione, eaque vacillanteCic.
litterae nec eae vulgaresCic.
bezieht sich der Ausdruck auf das Verbum oder den ganzen Satz, so steht idque
exspectabam tuas litteras, idque cum multisCic.
Appollonium doctum hominem cognovi et studiis optimis deditum, idque a pueroCic.
f)statt des Reziprokpronomens
se meruisse, ut ei (ihm) etc.Cic.
cum viderent, de eorum virtute (ihre Tugend) non dubitariNep.
g)zuweilen auf ein Substantivum bezogen, das nicht vorhergegangen, sondern aus dem Zusammenhange zu ergänzen ist
quid sentiam, … ne ad eam (selbstverständlich sententiam) meditereCic.
II)derjenige, diejenige, dasjenige, als Korrelativ von qui, quae, quod
is, qui physicus appellaturCic.
auch mit der ersten und zweiten Person
haec is feci, qui sodalis eramLentul. in Cic. ep.
III)prägnant: solcher (solche, solches), so beschaffen, von der Art, so geartet, so gesinnt (mit folgendem qui oder ut mit Konjunktiv)
a)substantivisch
neque is es, qui, quid sis, nesciasCic.
is in illum sum, qui etc.Cic.
qui potest temperantiam laudare is (der so gesinnt ist) qui etc.Cic.
id aetatis esse, in dem Alter sein (stehen)Cic.
metuo ne id consilii ceperimus, quod non facile explicare possimusCic.
b)adjektivisch
cuius ea stultitia, ut etc.Cic.
iis vinculis simus astricti, ut etc.Cic.
eā aetate esse, in dem Alter sein (stehen)Ter. Cic.
☞Archaistischer Genitiv Singular eiius oder eiIusCorp. inscr. Lat. 2, 1065. 1276. 1687. 1923. 1953 und aeiusCorp. inscr. Lat. 5, 330; 8, 164, 6
Dativ Singular eeiCorp. inscr. Lat. 10, 1453, 10, ieiCorp. inscr. Lat. 1, 205. col. 2. lin. 12 und 30
Dativ Singular feminin eae statt eiPlaut. mil. 348Cato r. r. 46, 1 (vergleiche Varro LL. 8, 51), und aeiCorp. inscr. Lat. 5, 4410
Archaistischer Akkusativ im statt eumTabb. XII tab. 8. fr. 11 und tab. 10. fr. 9 (vergleiche Macr. sat. 1, 4, 19. R. Schoell prolegg. ad leg. XII tabb. p. 62)Cic. de legg. 2, 60
Akkusativ em statt eumTabb. XII tab. 1. fr. 1 (vergleiche Paul. ex Fest. 76, 12) Cato oratt. 40. fr. 7 (bei Fest. 234, 15)
Vulgärlateinischer Akkusativ eum statt idDosith. praef. fab. Aesop. p. 24 BoeckingGreg. Tur. vit. patr. 19, 3. p. 1248 Dund anderevergleiche Haase Greg. Tur. de curs. stell. 15. p. 31
Archaistischer Nominativ Plural maskulin iPlaut. Bacch. 548 R.; Men. 221 Br.; mil. 753 R.; Pseud. 1089 (1107) Lor.; trin. prol. 17 R.; truc. 4, 2, 32 Sp. Q.Cic. de petit. cons. 46 Buech. oder eiPlaut. merc. 869; mil. 385 und andere Varro LL. 8, 72 und 10, 62Cic. de or. 1, 87 und 2, 68; Brut. 9 und 199; de lege agr. 2, 1 und andereCorp. inscr. Lat. 1, 200. lin. 11. 28. 45. 93; 1, 202. col. 1. lin. 40 und col. 2. lin. 3. 9. 13 und öfter in anderen Inscr. oder eeiCorp. inscr. Lat. 10, 1453, 8 oder ieiVarro LL. 9, 2 und 35Corp. inscr. Lat. 1, 185; 1, 202. col. 1. lin. 7 oder eisCorp. inscr. Lat. 1, 197. lin. 16 und 23; 1, 198. lin. 26. 27. 57. 67; 1, 199. lin. 29 oder eeisibid. 1, 196. lin. 4 oder ieisibid. 1, 577. col. 3. lin. 12 oder isPacuv. tr. 221 R.²
Archaistischer Genitiv Plural eûmPaul. ex Fest. 77, 8Corp. inscr. Lat. 1, 206. lin. 52
Archaistischer Dativ oder oder Ablativ Plural isEnn. ann. 286Pacuv. tr. 24 R.² Plaut. mil. 732 und 735Corp. inscr. Lat. 2, 1964. col. 1. lin. 16. 22. 30. col. 2. lin. 47. 61. 63. col. 3. lin. 22. 34. col. 5. lin. 3 und 62ibid. 5, 4091. col. 1. lin. 10 oder ibusPlaut. mil. 74 Br. (Fl. hibus); truc. 1, 2, 17 (14, dazu Spengel)Pompon. com. 104Titin. com. 59Lucr. 2, 88Placid. gloss. V, 75, 9
Dativ eabusCass. Hemin. ann. 4. fr. 32 (bei Prisc. 7, 11)Cato r. r. 152
pse oder pte angehängt:
eapse = ea ipsaPlaut. Curc. 534; rud. 411und andere
eumpse = eum ipsePlaut. Pers. 603
eampse = eam ipsamPlaut. aul. 814; cist. 170; Men. 638
eopse = eo ipsoPlaut. Curc. 538
eopte = eo ipsoPaul. ex Fest. 110, 2Vergleiche überhaupt Neue-Wagener Formenl.³ 2, 375, 389 und Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 365 und 366
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
is, ea, id, genitive ēius (sometimes monosyl. in poetry), dative ēī (rarely eī or monosyl. ei), pronoun demonstrative 2 I-.
I)As a weak demonstrative in simple reference
As substantive, he, she, it, the one mentioned (without emphasis)
fuit quidam senex MercatorCic.
navem is fregitTer.
venit mihi obviam tuus puer; is mihi litteras abs te reddiditCic.
sine eius offensione animi, hurting his feelingsCaes.
As adjective, this, that, the
ea res est Helvetiis enuntiataCaes.
flumen est Arar . . . id flumen, etc.Caes.
ante eam diemCic.
II)Special uses
Attracted to the following substantive
exsistit ea quae gemma dicitur (i.e. id, quod)Cic.
quae pars maior erit, eo stabitur consilio (i.e. eius)Liv.
Pleonastically
After an object substantive
urbem novam, conditam vi et armis, iure eam condere paratLiv.
In the phrase, id quod, referring to a fact, thought, or clause
ratus, id quod negotium poscebat, as the situation requiredSall.
id quod necesse erat accidere, just as was unavoidableCaes.
si nos, id quod debet, nostra patria delectat, and it must be the case; cf. id de quoLiv.
With et, que, atque, neque, in explanation or climax, and that too, and in fact
inquit . . . et id clariore voce, and thatCaes.
cum unā legione eāque vacillanteCic.
vincula et ea sempiternaCic.
legio, neque ea plenissima, and not evenCaes.
In place of the reflexive pronoun
persuadent Rauracis, uti unā cum iis proficiscantur (i.e. secum)Caes.
With emphasis, as correlative to qui, he, she, it, that, the one, that one
is, qui erit adductusCic.
haec omnia is feci, qui sodalis Dolabellae eramCic.
qui magister equitum fuisse tibi viderere, is cucurristi, etc.Cic.
Neuter as substantive, that
idne estis auctores mihi? do you advise me to that?Ter.
quibus id consili fuisse, ut, etc., who had formed the planCaes.
quando verba vana ad id locorum fuerint, hithertoLiv.
ad id quod natura cogeret, i.e. deathNep.
id temporis, at that timeCic.
homo id aetatis, of that age.Cic.
Abl. with a comparative, so much, by so much
eo plus, quo minus, etc., the more.Cic.
Accusative adverbial, therefore, for that reason, on that account
id operam do, ut, etc.Ter.
id ego gaudeoCic.
In phrases, aliquid id genus scribere (i.e. eius generis), of that sort
ad id quod sua quemque mala cogebant, evocati, for that purposeLiv.
ad id, quod . . . erat, accendebatur, etc., besides the fact, that, etc.Liv.
in id fide a rege acceptā, to that endLiv.
quod ad me de Lentulo scribis, non est in eo, is not come to thatCic.
cum iam in eo esset, ut, etc., just on the point of, etc.Liv.
totum in eo est tectorium, ut sit concinnum, depends on thatCic.
ex eo, quod, etc., from the fact thatCic.
civitas data, cum eo, ut, etc., with the stipulation that, etc.Liv.
III)Praegn., that, such, of such a sort, of the character, so great
in id redactus sum loci, ut, etc., to such a passTer.
neque is sum, qui terrearCaes.
itaque ego is in illum sum, quem tu me esse visCic.
is status erat rerum, ut, etc.Liv.
quae causae sunt eius modi, ut, etc.Cic.
eā mecum consuetudine coniunctus est, quod, etc., such intimacyCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu