nam

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

nam, Konjunktion (Akkusativ Singular Femininum zum Pronominalstamm *no-), meist zu Anfang des Satzes, nur selten nach einem oder mehreren Wörtern, denn

I)zur Angabe einer Erläuterung: denn, nämlich

is pagus appellabatur Tigurinus. Nam omnis civitas Helvetia in quattuor pagos divisa estCaes.

neque solum colent inter se ac diligent, sed etiam verebuntur. Nam maximum ornamentum amicitiae tollit, qui etc.Cic.

Daher besonders

a)um einen parenthetischen Zwischensatz einzuleiten

in insula, quae est in Tiberino (nam opinor illud alteri flumini nomen esse), sermoni demus operamCic.

b)um den durch einen parenthetischen Zwischensatz unterbrochenen Gedanken wieder aufzunehmen

duplex inde Hannibali gaudium fuit (neque enim quidquam eorum, quae apud hostes agerentur, eum fallebat): nam et liberam Minucii temeritatem se suo modo capturum et sollertiae Fabii dimidium virium decessisseLiv.

c)um einen allgemeinen Ausspruch durch einzelne Beispiele zu erläutern

quin etiam easdem causas ut quisque egerit, utile erit scire. Nam de domo Ciceronis dixit Calidius et pro Milone orationem Brutus exercitationis gratiā scripsitQuint.

und mehrmals bei mehreren nacheinander angeführten Beispielen

vivo Catone minores natu multi uno tempore oratores floruerunt. Nam et A. Albinus et litteratus et disertus fuit; et tenuit cum hoc locum quemdam Serv. Fulvius. Nam Q. Metellus in primis est habitus eloquensCic. Brut. 81

II)zur Angabe einer Begründung: denn

celebratote illos dies cum coniugibus ac liberis vestris: nam multi saepe honores dis immortalibus iusti habiti sunt, sed profecto iustiores numquamCic.

häufig, um einen Gedanken anzufügen, durch den der Redende die Art seiner Darstellung rechtfertigen und ihre Richtigkeit begründen will

Phoenices Hipponem, Hadrumetum, Leptim aliasque urbes in ora maritima condidere, haeque brevi auctae, pars originibus suis praesidio, aliae decori fuere. Nam de Carthagine tacere melius puto, quam parum dicereSall.

besonders wenn die Rechtfertigung durch eine Frage angeschlossen wird

numquam illum ne minimā quidem re offendiuna domus erat, idem victus isque communis; nam quid ego de studiis dicam?Cic.

bei minder strengem Satzzusammenhang und mehr versichernd und bestätigend, deutsch oft = ja, wenigstens, doch, eben, freilich

a)wenn ein Gedanke angefügt wird, der zur Unterstützung einer Behauptung dienen soll

huius (Sisennae) omnis facultas ex historia ipsius perspici potest; quae cum facile omnes vincat superiores, tum indicat tamen, quantum absit a summo quamque genus hoc scriptionis nondum sit satis Latinis litteris illustratum. Nam Q. Hortensii admodum adulescentis ingenium ut Phidiae signum simul adspectum et probatum est, wenigstens erwarb sich des jungen H. Talent gleich bei seinem Erscheinen BeifallCic. Brut. 228

at prooemium aliquando ac narrationem dicet malus homo et argumenta, sic ut nihil sit in his requirendum. Nam et latro pugnabit acriter, virtus tamen erit fortitudo, freilich wird auch ein Räuber hartnäckig streitenQuint. 2, 20, 10

Wenn dem durch nam eingeleiteten Satz noch ne … quidem beigegeben ist, so wird dadurch angedeutet, dass sein Inhalt den Inhalt des zu begründenden Satzes überbietet und sich die in diesem erwähnten Tatsachen aus den in jenem besprochenen leicht erklären lassen

in corpora ipsorum, in liberos, in coniuges infandae contumeliae editae. Nam avaritia ne sacrorum quidem spoliatione abstinuit, ist ja ihre Habsucht nicht einmal vor der Beraubung der Heiligtümer zurückgeschrecktLiv. 29, 8, 8

b)in Antworten, wenn der in der Frage ausgesprochene Gedanke aufgenommen und weiter geführt wird, wo der mit nam eingeleitete Satz die Bestätigung zu der in der Frage angedeuteten Antwort angibt

de iis, credo, rebus, inquit Crassus, quibus sciam poteroque. Tum ille nam quod tu non poteris aut nescies, quis tam impudens est, qui se scire aut posse postulet? wer wäre doch so unverschämtCic.

nos hunc Heracleensem de nostra civitate eiciemus? Nam si quis maiorem gloriae fructum putat ex Graecis versibus percipi quam ex Latinis, vehementer errat, wenigstens irrt der, der usw.Cic.

häufig noch mit einer versichernden Partikel verbunden, wie mit mehercle, hercle, edepol, ja sicherlich und dergleichenCic.und andere

c)im Anruf, wenn der Redende sich selbst versichern will, dass er seine Bitte an die rechte Gottheit richte

Mercuri, nam te docilis magistro movit Amphion lapides canendo, hat ja dochHor.

III)zur Angabe einer Folgerung, die aus einem wahrgenommenen Umstand oder aus einer vernommenen Äußerung gezogen wird: denn

Hier wird nam meist enklitisch gebraucht und schließt sich einem Fragewort an, wie quisnam, ecquisnam, wer denn? quandonam, wann denn? ubinam, wo denn?. Nicht selten ist nam auch von dem Fragewort getrennt

quis est nam ludus in undis?Verg.

quid cerussa opus nam?Plaut.

Jedoch steht nam, besonders bei Dichtern, auch vor dem Fragewort, zumal dann, wenn die Frage mit Verwunderung oder mit Unwillen ausgesprochen werden soll

nam quem ego adspicio, ei, wen seh' ich! Plaut.

nam quid ita, ei, wieso?Ter.

Seltener anderen Fragewörtern beigesellt

num nam KomikerCic.

nam cur Komiker

Höchst selten ohne Fragepartikel

scis nam, tibi quae praecepi?Plaut.

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

nam, conjunction GNA-.

I)Introducing an explanation, for (in prose beginning the sentence, except when enclitic with an interrogatively word)

is pagus appellabatur Tigurinus, nam civitas in pagos divisa estCaes.

Pauca . . . Expediam dictis; prohibent nam cetera Parcae ScireVerg.

Belua multorum es capitum; nam quid sequar?Hor.

Introducing a parenthesis, for certainly, but

colenda iustitia est, cum ipsa per sese (nam aliter iustitia non esset), tum, etc.Cic.

Resuming the thought after a parenthesis

simul atque cognovit (audi, audi, atque attende . . .), nam simul ac me audivit, etc. Cic.

With illud or quod, introducing a minor consideration or an exception, for, but

bene, quod Mens, Fides consecratur . . . nam illud vitiosum Athenis, quod fecerunt Contumeliae fanumCic.

Introducing an example or illustration, for example, for instance

sed vivo Catone multi oratores floruerunt. Nam et A. Albinus . . . Nam Q. Metellus, etc.Cic.

II)Introducing a reason, for, seeing that, inasmuch as

celebratote illos dies; nam multi saepe honores dis inmortalibus iusti habiti sunt, sed, etc.Cic.

alias urbīs condidere . . . nam de Carthagine silere melius puto quam parum dicereSall.

una domus erat . . . nam quid ego de studiis dicam cognoscendi semper aliquid, etc.Cic.

Iuppiter, hospitibus nam te dare iura loquunturVerg.

Mercuri (nam te docilis magistro Movit Amphion lapides canendo), etc.Hor.

In replies, introducing the reason for an implied answer, for, for assuredly, certainly

Sa. tamen tibi a me nullast orta iniuria . . . Ae. Nam hercle etiam hoc restat, i.e. (not yet)Cic.

for that is to come hereafterTer.

nos hunc Heracliensem . . . de nostrā civitate eiciemus? Nam si quis putat . . . vehementer erratCic.

In a rhetorical climax, with ne . . . quidem

in corpora ipsorum, in liberos contumeliae editae. Nam avaritia ne sacrorum quidem spoliatione abstinuit, nay . . . not evenLiv.

In eager questions, beginning a clause, why?

Nam quae haec anus est, exanimata a fratre quae egressa'st meo?Ter.

As enclitic with an interrogative

quisnam igitur tuebitur P. Scipionis memoriam mortui?Cic.

in incerto habuere, quidnam consili caperentSall.

num nam haec audivit?Ter.

quis est nam ludus in undisVerg.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu