a-Dekl.
lingua ae f
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
lingua, ae, feminin (altlateinisch dinguaMar. Victorin. 1, 4, 9. p. 9, 17 K. und 1, 5, 109. p. 26, 2 K., gotisch tuggō, althochdeutsch zunga), die Zunge
I)eigentlich und metonymisch
A)eigentlich
linguā carens, zungenlos, ohne ZungeAmm.
prima lingua, die Spitze der ZungePlin.
exserere linguas (von Schlangen)Solin.
linguam ab irrisu exserereLiv.
linguam exsertareCl. Quadrig. bei Gell.
linguam protendere, lang heraushängen lassen (wie die Hunde)Hieron.
linguam eicereCic.
linguā lambere vulneraOv., pueros (von einer Wölfin)Liv.
linguā pannorum suturas lambere (von der Nähterin)Cael. Aur.
linguā properante legereOv.
lingua balbutitHieron. (und so balbutiens linguaCod. Iust.)
linguā titubante aliquid loquiOv.
abscīdere linguamSuet.
dentibus abscīdere linguam, abbeißenVal. Max.
praecīdere linguam alicuiPlaut., linguam alicuiusAmm.
lingua est sermonis ministra et manusLact.
si decem habeas linguas, mutum esse addecetPlaut. Bacch. 128
non ego cuncta meis amplecti versibus opto, non mihi si linguae centum sint oraque centumVerg. georg. 2, 43 (und so centum linguae Verg. Aen. 6, 625Ov. met. 8, 533Hostii fr. bei Macr. sat. 6, 3, 6)
fama vero, quae mille, ut aiunt, linguis rerum mire exaggerat fidemAmm. 21, 9, 3
non mihi dentur si mille linguaePrisc. praef. laud. Anastas
im obszönen Sinn
homo malae linguae = fellatorMart. 3, 80, 2
B)metonymisch
1)die Zunge = das Reden, die Rede, die Sprache, die Worte
commercia linguaeOv.
lingua astricta mercedeCic.
lingua mala, Behexung, BeschreiungVerg.
magica, ZauberworteOv.
historicaSen.
philosophorumSen.
lingua secretior, dunklere SpracheQuint.
potentium vatum, GesangHor.
linguae usum recuperare, die Sprache wiedergewinnen (bekommen)Amm.
favete linguis, schweigtHor.
linguam tenere, schweigenOv.
linguam diligentissime continere (im Zaume halten)Cic. (und so petulans non linguam, non manum continetSen.)
linguam acuere et procudere, der Zunge Bildung und Form gebenCic.
vitemus linguas hominumCic.
est malae linguae, sie hat eine böse ZungePetron.
und so
malam habere linguamSen.
linguae acerbae et immodice liberae fuitLiv.
und so
impigrae linguae (Genitiv)Sall.
homo acidae linguaeSen. rhet.
Cato, vir promptiore ad vituperandum linguāLiv. epit.
veteris comoediae maledica linguaVal. Max.
claudente noxarum conscientiā linguamAmm. 16, 12, 61
emphatisch = der Missbrauch der Zunge, die böse Zunge, Lästerzunge
os (unverschämte Stirn) habeat, linguamPlaut.
Aetolorum linguas retundereLiv.
lingua gravius castigatur, quam ullum probrumCurt.
linguam vis meam praecludere (du willst mir den Mund stopfen), ne latrem pro re dominiPhaedr. 1, 25 (23), 5
2)wie γλῶσσα
a)die Sprache in Beziehung auf ihre materielle Beschaffenheit
Latina, GraecaCic.
PunicaHieron.
utraque, lateinische und griechischeHor. Plin. ep.
linguae (pastorum) peritusLiv.
trium linguarum peritusIsid.
Latinae linguae gnarusLiv., sciensTac.
Graecā linguā loquentes, qui Asiam incolebant, die asiatischen GriechenLiv.
vocabulum Graecum velut traductum in linguam RomanamGell.
Romanae vindex clarissimae linguae, Laurea Tullus poët. bei Plin.
eiusdem esse linguae, einerlei Spr. habenCic.
transferre in linguam LatinamPlin.
utram tandem linguam nescio?Cic.
alicuius linguam intellegerePetron.
b)der Dialekt, die Mundart, das Idiom
DoricaSen. ep. 77, 14
linguae inter se differentesQuint. 12, 10, 34
Massilia, quae tam procul a Graecorum omnium regionibus, disciplinis linguāque divisaCic. Flacc. 63
3)die Redegabe, Redefertigkeit, Beredsamkeits. Fabri Liv. 22, 44, 7
non magis consilium vobis deest quam linguaLiv.
est animus tibi, sunt mores et lingua fidesqueHor.
im üblen Sinn = Geschwätzigkeit
poenam linguā commeruisseOv. met. 5, 551
Ruhmredigkeit
maternaOv. met. 4, 670
Vermessenheit
paternaOv. met. 6, 213
4)der Ton der Zunge, der Schall, Laut, Gesang
linguae volucrumVerg. Aen. 3, 361 und 10, 177
II)übertragen
1)von Pflanzen
a)lingulacaPlin. 24, 170
b)lingua bubula, die OchsenzungeCato r. r. 40, 4Plin. 17, 112
c)lingua canina, die Hundszunge (griechisch κυνόγλωσσος oder -ον), wahrscheinlich Cynoglossum officinale (L.)Cels. 5, 27, 18
auch
lingua canis und lingua Macedonica gen.Ps. Apul. herb. 96
2)(wie γλῶσσα), die Erdzunge, LandzungePaul. ex Fest. 121, 5Pacuv. tr. 94Liv. 44, 11, 3Lucan. 2, 614
von den drei Spitzen Siziliens
tribus haec excurrit in aequora linguisOv. met. 13, 724 R. (Korn und Merkel pinnis)
3)das kurze Ende des HebelsVitr. 10, 3, 2 (§ 3 lingula genannt)
4)das Zünglein an der WageSchol. Pers. 1, 6
5)der KehldeckelCels. 4, 1. p. 120, 18 D.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
lingua, ae, feminine old dingua, cf. German Zunge; English tongue, the tongue
lingua haeret metuTer.
exsectio linguaeCic.
linguā titubante loquiOv.
linguam exserere (in derision or contempt)Liv.
A tongue, utterance, speech, language
ignaraSall.
verborum copia in nostrā linguaCic.
Largus opum, linguā meliorVerg.
Latium beare divite linguāHor.
ut vitemus linguas hominumCic.
Aetolorum linguas retundere, checkLiv.
Favete linguis, i.e. give attentionHor.
nam lingua mali pars pessima serviIuv.
mercedem imponere linguae, i.e. speak for payIuv.
Tongue, speech, dialect, language
Latina, GraecaCic.
qui ipsorum linguā Celtae, nostrā Galli, appellanturCaes.
dissimili linguāSall.
linguā utrāque, i.e. Greek and LatinHor.
Of animals, the voice, note, song, bark
linguae volucrumVerg.
linguam praecludere (of a dog)Phaedr.
A tongue of land
eminet in altum linguaLiv.
Tongue, garrulity, insolence
linguā promptus hostisLiv.
magnaHor.
materna, boastingOv.
Fluency, eloquence, readiness of speech
quibus lingua promptaLiv.
Est animus tibi, est linguaHor.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu