a-Konjugation
cūrāre
cūrō cūrāvī cūrātum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
cūro (altlateinisch coiro und coero), āvī, ātum, āre (cura), etwas sich angelegen sein lassen
I)im Allgemeinen: etwas sich angelegen sein lassen, sich um etwas oder jemanden kümmern, für etwas oder jemanden Sorge (Fürsorge) tragen, sorgen, etwas besorgen (Gegensatz neglegere)
α)mit Akkusativ
teils mit Akkusativ einer Sache
c. haecTer.
istaec non c.Cic.
sic enim decet, te mea curare, tua meCic.
c. domi forisque omniaSall.
negat quicquam deos nec alieni curare nec suiCic.
c. alienaTer.
negotia alienaCic.
mandatum, vollziehenCic.
sociorum iniuriasSall.
non c. animi conscientiamCic.
c. preces alicuiusHor.
nihil omnino c., ganz indifferent (gegen alles gleichgültig) seinCic.
alia oder aliud cura, darum kümmere dich nicht, darum sei außer SorgePlaut.Ter.s. Ussing Plaut. asin. 106
neben
potin aliam rem ut curesPlaut.
praeter animum nihil c., alles andere unbeachtet lassenCic.
periuria nihil c., sich nichts machen aus usw.Catull.
c. haec diligenterCic.
praeceptum diligenter c., einer Vorschrift pünktlich nachkommenNep.
eam rem studiose c. Cornif. rhet.
studiosissime omnia diligentissimeque c.Cic.
huic mandes, si quid recte curatum velisTer.
rem alienam periculo suo c.Sall.
duabus his artibus … se remque publicam curabant, wahrten sie das eigene und des Staates InteresseSall. Cat. 9, 3
teils mit Akkusativ einer Person
quis enim potest, cum existimet, se curari a deo, non et dies et noctes divinum numen horrere?Cic.
etiam hic mihi curandus est? auch um diesen soll ich mich bekümmern?Cic.
curate istam diligenter virginem, nehmt die J. gut in achtTer.
β)mit Akkusativ und dem Gerundivum: besorgen lassen
in Sicilia frumentum emendum et ad urbem mittendum c.Cic.
epistulam alicui referendam c., fasciculum ad aliquem perferendum c.Cic.
ex eo auro buculam c. faciendamCic.
ex ea pecunia … basilicam faciendam c.Liv.
pontem in Arare faciendum c.Caes.
longis navibus exercitum transportandum c.Caes.
c. aliquem docendum equo armisqueLiv.
eum per simulationem colloquii c. interficiendumHirt. b. G.
γ)mit Akkusativ und Partizip Perfekt Passiv
inventum tibi curabo et mecum adductum tuum Pamphilum, ich will schon machen, dass ich finde usw.Ter. Andr. 684
δ)mit Infinitiv: es sich angelegen sein lassen, dafür sorgen, sich ein Geschäft daraus machen, darauf denken oder bedacht sein, suchen
nihil Romae geritur, quod te putem scire curareCic. ep. 9, 10, 1
mando tibi, uti cures lustrareCato r. r. 141
tu recte vivis, si curas esse quod audisHor.
multa exemplaria contracta emendare curavitSuet.
curavi equidem abolere orationem Fronto.
besonders oft non (nec) curare = sich nicht die Mühe nehmen, nicht mögen, sich weigern
in Siciliam ire non curatCic.
neque sane redire curavitCic.
id ad me referre non curatCic.
itaque ea nolui scribere, quae nec indocti intellegere possent nec docti legere curarentCic.
qui ista nec didicissent nec omnino scire curassentCic.
nec revocare situs aut iungere carmina curatVerg.
in negativem Sinn
quis ignorat, qui modo umquam mediocriter res istas scire curavitCic. Flacc. 64
tantum abest, ut Antonii suspicionem fugere nunc curem, … ut mihi causa ea sit, cur Romam venire nolim ne illum videamCic.
ε)mit AcI
Act., Persium non curo legere (mir liegt nichts daran, dass mich P. liest), Laelium Decumum voloLucil. 593 (bei Cic. de or. 2, 25 )
gewöhnlich im AcI Passiv
neque vero haec inter se congruere possent, ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaretCic. de fin. 3, 62
symbolos proponi et saxis proscribi curatIustin. 2, 12, 2Iustin. 3, 5, 12
ζ)mit NcI
ego capitis mei periculo patriam liberavi, vos liberi sine periculo esse non curatis Cornif. rhet. 4, 66
η)mit folgendem ut oder ne oder ut ne und Konjunktiv oder mit bloßem Konjunktivs. Lachm. Lucr. 6, 231
adhuc curavi unum hoc quidem, ut mihi esset fidesTer.
ex coriis utres uti fierent, curavitSall.
pollicitus sum curaturum me Bruti causā, ut ei Salaminii pecuniam solverentCic.
curare et perficere, ut etc.Cic.
sic tibi persuade, me dies et noctes nihil aliud agere, nihil curare, nisi ut mei cives salvi liberi-que sintCic.
und so in Briefen
cura, ut valeasCic.
tu velim in primis cures, ut valeasCic.
tu etiam atque etiam cura, ut valeasCic.
cura ergo potissimum, ut valeasCic.
cura igitur nihil aliud, nisi ut valeas; cetera ego curaboCic.
nec quicquam cures, nisi ut valeasCic.
cura igitur, ut quam primum veniasCic.
cura et effice, ut ab omnibus et laudemur et amemurCic.
senatus nobis, qui pro consulibus sumus, negotium de-derat, ut curaremus, ne quid res publica detrimenti caperetCic.
curavi, ne quis metueretCic.
amari iucundum est, si curetur, ne quid insit amariCornif. rhet.
praetor curavit, ut Romae ne essentSuet.
mit bloßem Konjunktiv
curare domi sint gerdius, ancillae, pueri, zonarius, textorLucil. 1056 sq.
ne illa quidem curo mihi scribas, quae etc.Cic. ep. 2, 8, 1
imprimat his, cura, Maecenas signa tabellisHor. sat. 2, 6, 38 Hor. carm. 1, 38, 5
iam curabo sentiat, quos attentaritPhaedr. 5, 2, 6
curabo, iam tibi Iovis iratus sitPetron. 58, 2 Petr. 58, 7; 69, 1; 74, 17Fronto de eloqu. 1. p. 145, 1 N.
θ)mit folgendem quod (dass) und Indikativ
nam quod strabonus est, non curoPetron. 68, 8
ι)mit folgendem Relativsatz oder Fragesatz
cura quae iussi atque abiPlaut.
ego quae ad tuam dignitatem pertinere arbitror summo studio diligentiāque curaboCic.
non curo, an isti suspicionibus relinquanturPlin. ep. 6, 31, 11
κ)mit Dativs. Brix Plaut. trin. 1057; Dehler Tert. apol. 46 u. die Auslgg. zu Apul. de deo Socr. 2
rebus publicis, rebus alienisPlaut.
otio hominumFronto
rebus eius absentisGell.
saluti suaeTert.
rebus meisApul.
λ)mit (gräzisierendem) Genitiv
corporis curata (Psyche)Apul. 5, 2
virginitatisApul. met. 5, 4
μ)mit pro und Ablativ
ego pro me et pro te curaboPlaut.
non te pro his curasse rebus, ne quid aegre esset mihi?Ter.
ν)mit de und Ablativ
Quintus de emendo nihil curat hoc tempore, denkt nicht an das K.Cic.
omnino de tota re, ut mihi videtur, sapientius faceres, si non curaresCic.
vides, quanto hoc diligentius curem quam aut de rumore aut de PollioneCic.
quasi vero curent divina (die Gottheit) de servisMacr. sat. 1, 11, 1
noli curare de paleaAugustin. serm. 5, 3
ο)absolut
in Briefen
sed amabo te, cura et cogita, tecum loquere etc.Cic.
quia sum Romae et quia curo attendoqueCic.
und bei den Komikerns. Spengel Ter. Andr. 171
D. omnia apparata iam sunt intus. S. curasti beneTer.
bene curassis, sei ohne SorgePlaut.
curaboTer.
curabitur, es wird besorgt werdenTer.
quemadmodum adstitit severā fronte curans (sorgend), cogitansPlaut.
II)insbesondere
1)die Pflege von etwas besorgen = etwas mit Sorgfalt behandeln, warten, pflegen, putzen (abputzen), griechisch θεραπεύειν
a)überhaupt
c. domos, herausputzenPetron. 71, 7
vestimenta c. et polire (vom Walker)Ulp. dig. 47, 2, 12 pr.
als terminus technicus der Landwirte
vineamCol.
vitem falce, ausputzenPlin.
apesCol.
als medizinischer terminus technicus: reinigen, besonders im Partizip curatus (wie τεθεραπευμένος und noch heute italienisch curato)
sevum vitulinum curatumCels.
cadmia curataCels.
und als terminus technicus der Kochkunst: putzen, säubern
ante curatae rapae Apic. 1, 24
b)den Körper usw. durch Kämmen, Waschen, Baden, durch Speise und Trank warten und pflegen, erquicken, bewirten
c. corpusLucr.und andere
oft als militärischer terminus technicus mit und ohne cibo, vino et cibo, cibo somnoqueLiv.Curt.s. Drak. u. Fabri Liv. 21, 54, 2; Mützell Curt. 3, 8 [21], 22
c. membra, cutem, pelliculam, seine Gl., seine H. pflegen = sich gütlich tun, sich's wohl sein lassenHor.und anderes. Schmid Hor. ep. 1, 2, 29
c. aliquem (zum Beispiel einen Gast)Tibull.und anderes. Dissen Tibull. 1, 5, 33
parentem suum (von Töchtern)Plaut.
dominum, aufmerksam bedienenPlaut.
amicos suos, bewirtenPlaut.
c. se, nosTer.Cic.
verbunden
reficere se et c.Cic.
c. se molliterTer.
c. se suamque aetatemPlaut.
c. genium, siehe genius
Passiv
curari mollius Komiker
curati cibo, cibo vinoqueLiv.
ut ante lucem viri equique curati pransi essentLiv.
sic (pulli anserini) curati circiter duobus mensibus pingues fiuntVarro
Partizip Präsens im Zusammenhang absolut
iumentum e manibus curantium (seiner Wärter) elapsumLiv.
besonders von der Haarpflege
curatus inaequali tonsore capillos, schief geschnitten das HaarHor. ep. 1, 1, 94
c)einen Kranken, ein Übel, eine Krankheit usw. warten, abwarten, pflegen, vom Arzt = behandeln, heilen (kurieren), operierens. Mützell Curt. 3, 5 [13], 12
c. corporaCic.
c. aliquemCic.und andere
regis filiamSen.
ipsi se curare non possuntSulpic. in Cic. ep.
curari non posseCaes.
is, qui curatur, der PatientCels.
c. reduviamCic.
ulcusCels.Sen.
vulnusLiv.
morbum, febremCels.
curari se patiCic.
obligari curarique se patiSuet.
qui ferrum medici prius quam curetur (operiert wird) aspexitCels.
c. aliquem oder se diligenterCic.
aliquem graviter aegrum c. diligentissimeTer. Cic.
aliquem magna cum curaPlaut.
c. aliquem leniterCic.
curari aegre, aliter, celeriter, commodissime, facile, difficilius, difficillime (von Übeln)Cels.
curari recte, perperam (von Personen)Cels.
curari se fortiter pati (von Personen)Liv.
ictus parum bene curatusCels.
adulescentes gravius aegrotant, tristius curanturCic.
curari arbitrio suo (von Personen)Curt.
curari neque manu (durch chirurgische Hilfe) neque medicamentis posse (von einem Übel)Cels.
curari scalpello, ferro, mit dem Messer operiert werden (von Personen)Cels.
vinolentis quibusdam medicaminibus solere curari (von Personen)Cic.
frigidis (mit kalten Umschlägen) curari se pati (von Personen)Suet.
c. morbos victu (durch Diät)Cels.
c. morbos remediisCels.
c. graviores morbos asperis remediisCurt.
c. oculos sanguinis detractione, oculos vinoCels.
c. alicuius valetudinemApul.
c. vulnus suturāCels.
absolut
c. tuto, celeriter, iucunde (von einem Arzt)Cels.
tertiam esse medicinae partem, quae manu (durch Manualhilfe) curetCels.
medicus, qui curandi finem feceritQuint.
Partizip substantivisch cūrāns, antis, maskulin, der Behandelnde = der Arzt
plurimi sub alterutro curantis errore moriunturCels. 3, 8
d)jemandem seine Achtung und Verehrung an den Tag legen, jemanden ehren, verehren, jemandem huldigen, den Hof machen (griechisch θεραπεύειν)
c. delicatosSpart. Hadr. 4, 5
curatur a multis, timetur a pluribusPlin. ep. 1, 5, 15
eum ultra Romanorum ac mortalium etiam morem curabant exornatis aedibus per aulaea et signa scaenisque ad ostentationem histrionum fabricatisSall. hist. fr. 2, 23, 2 (2, 29, 2)
2)die Herrichtung von etwas besorgen, etwas herrichten, herrichten lassen
a)als terminus technicus der Wirtschaftssprache
c. cibum (von Koch)Varro LL.
c. cenam, obsonium (vom Hausherrn)Plaut.
cenulam omnibusGell.
ludis Martialibus c. triclinium sacerdotum (vom Anordner)Suet.
absolut: wie unser schaffen
curate istic vosPlaut.
bene curastiTer.
b)als publizistischer terminus technicus
IIII vir viarum curandarum, des WegebauesCorp. inscr. Lat. 5, 1874
c)als terminus technicus der Religionssprache
sacra (griechisch θεραπεύειν τὰ ἱερά)Cic.
non rite id sacrumLiv.
sacra Cereris per Graecas semper curata sunt sacerdotesCic.
c. prodigia, nach den gesetzlichen Vorschriften (durch Anordnung von Sühnopfern usw.)Liv. 1, 20, 7
d)wie κηδεύειν = eine Leiche (deren Waschung, Einbalsamierung, Bestattung) besorgen
funusTer.
corpus exanimumCurt.
corpus Alexandri suo more (von den Chaldäern)Curt.
cadaverSuet.Vergleiche Ruhnken Ter. Andr. 1, 1, 83
3)die Herbeischaffung von etwas besorgen
a)etwas durch Kauf besorgen
signa, quae nobis curasti, ea sunt ad Caietam exposita. Te multum amamus, quod ea abs te diligenter parvoque curata suntCic. ad Att. 1, 3, 2
b)eine Geldsumme besorgen, (herbei)schaffen, auszahlen, auszahlen lassen
iube sodes nummos curariCic.
Minucium XII sola (nur 12000 Sesterze) curasse scripsi ad te antea; quod superest, velim videas, ut cureturCic.
mit Dativ (wem?)
Oviae C. Lollii curanda sunt HS C (100000 Sesterze)Cic.
redemptori tuo dimidium pecuniae curavitCic.
me, cui iussisset, curaturum, ich würde auf seine Anweisung Zahlung leisten lassenCic.
cum aeris alieni aliquantum esset relictum, quibus nominibus (für welche Schuldposten) pecuniam Romae curari oporteret, auctionem se in Gallia facturum esse proscribit earum rerum, quae ipsius erant privataeCic.
mit nomine und Genitiv
erat enim curata nobis pecunia Valerii mancipis nomineCic.
mit pro und Ablativ
L. Cincio HS CCIↃↃ CCIↃↃ CCC pro signis Megaricis curaviCic.
ut pro eo frumento pecunia Romae legatis eorum curareturLiv.
4)die Verwaltung, Leitung von etwas besorgen
a)überhaupt
res rationesque eriPlaut. Pseud. 626 sq.
c. pensa ac domos (vergleiche κομίζειν δῶμαHom.), von den HausfrauenMela 1. § 57
daher poetisch curare aliquem, jemanden besorgen = abgeben, machen
pastorem ad baculum possum curareProp. 4, 2, 39
b)als publizistischer und militärischer terminus technicus: einen Zivil- oder Militärposten verwalten, leiten, befehligen (kommandierenvergleiche Heräus Tac. hist. 2, 24, 11)
res RomaeLiv.
Asiam, AchaiamTac.
bellum maritimumLiv.
superioris Germaniae legionesTac.
absolut = die Leitung haben, befehligen (kommandieren), operieren
c. RomaeTac.
c. in ea parte, in postremoSall.
apud dextumosSall.
comitate quādam curandi provinciam tenuitTac.
ubi quisque legatus aut tribunus curabatSall.Vergleiche überhaupt die Auslgg. zu Sall. Cat. 59, 3
☞Archaistischer Konjunktiv Perfekt curassisPlaut. most. 526und andere, curassintPlaut. Poen. prol. 27
Paragogischer Infinitiv Präsens Passiv curarierPlaut. capt. 737 Poen. prol. 80Hor. ep. 2, 2, 151Ser. Samm. 98.
archaistische Nebenformen
a)couro, wovon couraveruntCorp. inscr. Lat. 1, 1419
b)coero, wovon coeretCic. de legg. 3, 10, coeravitCorp. inscr. Lat. 1, 600. 604 und 605, coeraveruntCorp. inscr. Lat. 1, 570 und 8, 68, coerareCorp. inscr. Lat. 3, 2. p. 1187, coerari, coerandiCic. de legg. 3, 10
c)coiro, wovon coiravitCorp. inscr. Lat. 1, 801 und 1166, coiraveruntCorp. inscr. Lat. 1, 565 und 1116, coiravereCorp. inscr. Lat. 1, 566 und 567
synkopiert coiraruntCorp. inscr. Lat. 1, 1478
d)coro, wovon coraverontCorp. inscr. Lat. 1, 73
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
cūrō, (old forms, coeret, coerarī, coerandīCic.), āvī, ātus, āre cura, to care for, take pains with, be solicitous for, look to, attend to, regard
diligenter praeceptumNep.
magna di curant, parva negleguntCic.
alienam rem suo periculoSall.
te curasti molliter, have taken tender care ofTer.
corpora, refreshLiv.
membraHor.
genium mero, indulgeHor.
curati cibo, refreshedLiv.
prodigia, see to, i.e. avertLiv.
nihil deosVerg.
praeter animum nihilCic.
aliud curā, i.e. don't be anxious about thatTer.
inventum tibi curabo PamphilumTer.
res istas scireCic.
leones agitareHor.
verbo verbum reddereHor.
crinīs solvereOv.
ut natura diligi procreatos non curaretCic.
utres uti fierentSall.
cura ut valeas, take care of your healthCic.
omnibus rebus cura et provide, ne, etc.Cic.
Curandum inprimis ne iniuria fiatIuv.
iam curabo sentiat, quos attentaritPhaedr.
hoc diligentius quam de rumoreCic.
quid sint conubiaOv.
curasti probe, made preparationsTer.
curabitur, it shall be seen toTer.
nec vera virtus Curat reponi deterioribusHor.
With accusative and gerundive, to have done, see to, order
pontem faciundumCaes.
pecuniam solvendamCic.
fratrem interficiendumNep.
To administer, govern, preside over, command
bellumLiv.
se remque publicamSall.
provinciamTac.
ubi quisque legatus curabat, commandedSall.
in eā parteSall.
To heal, cure
cum neque curari posset, etc.Caes.
adulescentes gravius aegrotant, tristius curanturCic.
aegrumLiv.
aliquem herbāHor.
volnusLiv.
Figuratively
provinciamCic.
reduviamCic.
To attend to, adjust, settle, pay
(nummos) pro signisCic.
pecuniam pro frumento legatisLiv.
me cui iussisset curaturum, pay to his orderCic.
Oviae curanda sunt HSCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu