konsonant.-Konjugation

contrāhere

contrāhō  contrāxī  contractum

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

con-traho, trāxī, tractum, ere, zusammenziehen, beiziehen

I)vereinigend

1)eigentlich

a)= ziehend vereinigen

von leblosen Subjekten

pituitam, semenCels.

mit in und Akkusativ

umorem in caputCels.

aquam intus in uterumCels.

in se caliginemPlin.

b)= versammeln, sammeln, vereinigen

gewöhnlich lebende Wesen (Gegensatz dissipare, dispergere)

captivosLiv.

agrestesOv.

serpentesPlin.

muscasPlin.

undique fontesOv.

iumenta et camelos a SusisCurt.

dispersos cives in unam urbemVal. Max.

von leblosen Subjekten

contraxit eos non officii modo cura, sed etiam studium spectaculiLiv.

Insbesondere

α)(als militärischer terminus technicus) Truppen, Schiffe usw. beiziehen, an sich ziehen, und (mit und ohne in unum locum, in unum) auf einen Punkt zusammenziehen, vereinigen, konzentrieren

auxiliaSuet.Iustin.

exercitumVell.

copiasNep.

equitum et peditum copiasPompei. in Cic. ep.

praesidia, quae in Umbria suntPompei. in Cic. ep.

naves circiter LXXX cogere contraherequeCaes.

magnam classemNep.

copias subitoNep., celeriterNep.

undique exercitumLiv., omnes copiasCurt., navesLiv., oder auxilia a finitimisIustin.

ex omnibus oppidis copiasPompei. in Cic. ep.

ex finitimis regionibus cohortes ex delectibus PompeianisCaes.

auxilia in GraeciaIustin.

copias ad BononiamSuet.

illuc oder eo suas copiasNep.

onerarias naves ex omni Graeciae ora eodemLiv.

Luceriam omnes copiasCic.

Veios ingentem exercitumLiv.

in una castra decem legionesVell.

exercitum oder impedimenta in unum locumCaes.Liv.

omnes oder omnia in unumLiv. Cic.

dispersos milites in unumSall.

veteranos in suum auxiliumSuet.

naves ad exercitum traiciendumLiv.

β)zur Unterredung, zur Beratung, zur Versammlung zusammenbringen, versammeln, kommen lassen

Scipionem et Hasdrubalem ad colloquium dirimendarum simultatium causāLiv.

domum fidissimos amicorumIustin.

praefectos copiarum in praetoriumCurt.

in unum omnes copias ducesqueLiv.

besonders den Senat (bei Cic. cogere)

pauci tantum patrum, quos casus obtulerat, contracti a consulibusLiv.

senatus (Romanus) edicto contrahiturVal. Max.

c. senatum (= βουλήν) in gymnasioIustin.

decurionesPlin. ep.

γ)zu einer Korporation vereinigen, verbinden

ii, qui in idem contracti fuerint Traian. in Plin. ep. 10, 34 (43), 1

c)einsammelnd zusammenbringen, zusammentragen, sammeln

omnis generis commeatumSuet.

aurumPlin.

exemplariaSuet.

haec vetera (diese alten Schriftstücke)Tac. dial.

undique librosSuet.

plures domos emptionibus per procuratoresVell.

Insbesondere

α)Früchte usw. zusammensammeln, einbringen, einheimsen

apes mella contrahuntPlin.

venenum aliud ex radicibus herbarum contrahitur (vegetabilisches), aliud ex animalibus mortiferis reservatur (animalisches)Ps. Quint. decl.

β)Geld zusammenbringen, aufbringen, einnehmen, besonders als Erlös

c. pecuniam (Gegensatz erogare)Val. Max.

mit ex und Ablativ

pecunia per quaestorem populi Romani ex praeda vendita contractaGell.

pecuniam ex viatico amicorum ipsiusque CaesarisTac.

ex pretio viridis olei plus quam multitudine mali nummorum contrahiturCol.

mit Dativ (wozu?)

pecuniam, quam tuae saluti contraxeramSen.

2)übertragen

a)Gemüter zusammenbringen, in der Zuneigung vereinigen

contrahit celeriter similitudo eosLiv.

illa (Venus) rudes animos hominum contraxit in unumOv.

b)eine Verbindung zusammenbringen, herbeiführen

α)eine freundschaftliche oder verwandtschaftliche knüpfen, eingehen

von leblosen Subjekten

c. amicitiamCic. de amic. 48Cic. de amic. 24 (mit Gegensatz dissipare discordiam)

vinculum amicitiaeVal. Max. 4, 7 in.

von Personen

c. matrimonium (Gegensatz matrimonium solvere, dimittere)Iustin.Suet.

affinitas inter Caesarem et Pompeium contracta nuptiisVell.

β)eine geschäftliche Verbindung eingehen, abschließen, in etwas sich einlassen

rem, rationem, negotiumCic.

emptionem ac venditionemICt.

res contractae, VerträgeCic.

male contractae res, missliche Umstände, in die wir verfangen sindCic.

mit cum und Ablativ oder mit inter se

cum multis res rationesque contractae, Geschäfts- und HandelsverbindungenCic.

c. magnam rationem cum Mauritaniae regeCic.

c. nihil cum aliquo, sich mit jemandem nichts zu schaffen machenCic.

res inter se c. emendo, vendendo, mutuum dandoLiv.

und ohne Objekt

is qui oder ii quibuscum contrahebat, sich (in ein Geschäft) einließCic.

neque si tecum agas aliquid neque si cum altero contrahas, vacare officio potesCic.

c)einen Zustand jemandem oder sich zuziehen, herbeiführen, verwirken

α)überhaupt

aes alienum und aes alienum novumCic.

aes alienum in popinaCic., oder luxuCurt.

aes alienum cum creditoreSen.

a nostra persona benevolentiam, von Seiten unserer Person W. gewinnenCornif. rhet.

bellumLiv.

alicui oder sibi bellum cum aliquoLiv.

causas bellorum et bellaMela.

causam certaminis cum aliquoLiv.

mortis sibi causamPlin.

contracto iam inter Aetolos et Trallos certamine, sich entsponnen hatteLiv.

clades suā temeritate contractaLiv.

c. culpamICt. (und so ea est contracta a nobis culpa, ut etc.Cic. ad Att. 11, 24, 1)

in maximis lucris paulum aliquid damni (vom Kaufhandel)Cic.

inimicitias domuiQuint.

plurimum invidiae aliqua reSuet.

numinis iram sibiOv.

aliquid litigii inter hos duosPlaut.

litesPlaut.Cic.

malum culpāCic.

molestias liberalitate suāCic.

necessitates ad bellum cum RomanisLiv.

contrahitur mihi negotium, ich werde in Verlegenheit gebrachtCic.

c. nefas celanda effandoLiv.

c. noxam, Schaden nehmenCol.Apul.

odium hoc facinoreVell.

tantum odium immoderati imperii crudelitateIustin.

incerti, morando an veniendo plus periculi contraherentLiv.

conscientia contracti culpā periculiLiv.

c. peregre habitando in singulas noctes tantum sibi reique publicae piaculi, verwirkenLiv.

c. sibi poenamHirt. b. G.

c. porcam, als Strafe verwirkenCic.

c. rixam ex occursuVell.

von leblosen Subjekten

si mercatura quaestuosa in maximis rebus aliquid damni contraxeritCic.

apud Lacedaemonios virtus Alcibiadis plus invidiae quam gratiae contraxitIustin.

eiusmodi res et invidiam contrahunt in vita et odium in oratione, si inconsiderate tractesCornif. rhet.

si causae turpitudo contrahet offensionemCic.

illa, quae rabie contracta toleravimusSall. fr.

β)physische Übel zuziehen, herbeiführen

αα)an anderen

von leblosen Subjekten

multorum dierum inopia contraxerat pestemIustin.

tristitia, quam videtur bilis atra contrahereCels.

ββ)an sich = sich zuziehen

von Personen

stranguriae morbumPlin.

cruditatem illic (dort = beim Mahl)Quint.

valetudinem adversam ferventissimis aestibusPlin. ep.

dolor capitis vel vino vel cruditate contrahiturCels.

tussis multis modis contrahiturCels.

c. morbum ex aegritudine oder ex doloreIustin.

causam valetudinis ex profluvio alviSuet.

saginam corporis et valetudinem oculorum ex nimia luxuriaIustin.

von Leblosem

situm aut mucorem (von Essig)Col.

ne situ penora mucorem contrahantCol.

II)nach innen, verkürzend, verengend, verdichtend zusammenziehen

1)eigentlich

a)verkürzend zusammenziehen, einziehen

α)die Gliedmaßen usw. am Körper

αα)überhaupt

c. membrum (Gegensatz porrigere, extendere)Cic.Cels.

collum, cerviculam (Gegensatz tendere, extendere)Cic.Quint.

supercilia (Gegensatz remittere)Quint.

manum celeri motu (Gegensatz explicare)Quint.

tres digitos (Gegensatz explicare)Quint.

medium digitum in pollicem explicitis tribusQuint.

digitos in pugnumPlin.

cruraOv.

brachia alicui, für jemanden (um ihm Platz zu machen)Verg.

labra nimiumCels.

rictumLact.

frontem, in Falten ziehen, vor Unwillen, Kummer usw. (Gegensatz frontem exporrigere, explicare, remittere; zuweilen auch Gegensatz gaudere)Plaut.Cic.Quint.Plin. ep.

und so

vultumOv.

bina cornua, von den Schnecken (Gegensatz protendere)Plin.

pinnarum oculos in acervum, vom Pfau (Gegensatz expandere colores)Plin.

habiliora sunt corpora, quae in arma (Rüstung) sua contrahi possunt (sich einschnüren lassen), quam quae superfunduntur (darüber hinausgehen)Sen.

und se contrahere, sich zusammenziehen, sich verengen,

contrahit se millepeda tactuPlin.

und (Gegensatz se dilatare)

tum pulmones se contrahunt aspirantes tum respiratu dilatantCic.

und Passiv contrahi, medial, sich zusammenziehen, sich verengern

nervi musculique contrahuntur (Gegensatz in suum locum veniunt)Cels.

contrahitur rictusOv.

cum spiritus (Atem) timore contrahiturSen.

und Gegensatz dilatari

stomachi partes eae, quae sunt infra id quod devoratur, dilatantur; quae autem supra, contrahunturCic.

und Gegensatz diffundi

tumor frigore omni contrahitur, calore diffunditurCels.

und Gegensatz distendi (aufgetrieben werden)

ovis sanguinariam herbam pasta toto ventre distenditur contrahiturqueCol.

contractum aliquo morbo bovis corCic. de div. 2, 37

contractum genibus tangas caput, so dass du zusammengekauert mit den Knien den K. berührstHor. sat. 2, 7, 61

und so

gravissimo frigore solus atque contractus vigilabit in lectuloHieron. epist. 53 (dagegenHor. ep. 1, 7, 12 contractus leget, eingezogen, ungestört)

ββ)(besonders als medizinischer terminus technicus) krampfhaft zusammenziehen, einziehen

besonders Passiv contrahi, medial = sich zusammenziehen, sich einziehen, sich vor Krampf krümmen

sowohl momentan

saepe crura manusque contrahunturCels.

ubi aegro crura contrahunturCels.

contractis membris clamitans se vivereSuet.

als auch dauernd

nervi qui contrahuntur, gelähmte SehnenCels.

contracti aliquo morbo nerviCels.

recenti cicatrice contracti articuliCels.

contracti cruris aridi nerviSen.

Partizip substantivisch: contractī, ōrum, maskulin, GelähmteArnob. 1, 48

β)andere Gegenstände

αα)überhaupt

appropinquante manu folia (von einem Kraut)Plin.

arcum, spannenIuven.

ββ)als nautischer terminus technicus

c. vela, die Segel einziehen, reffen, bildlich = sich im Glück mäßigensiehe Cic. ad Att. 1, 16, 2; Quint. 12. prooem. § 4; Hor. carm. 2, 10, 23

γγ)als terminus technicus der Baukunst: zusammenziehen, verjüngen

columnamVitr. 4, 3, 4 (vergleiche 3, 3, 12 und 4, 7, 2)

pyramis XXIV gradibus in metae cacumen se contrahensPlin. 36, 31

b)verdichtend zusammenziehen

α)Wunden usw.

vulnera, cicatricesPlin.

fibulae oras vulneris paulatim contrahuntCels.

β)den Stuhlgang hart machen, verstopfen (Gegensatz solvere)

alvum, ventremCels.

in senectute alvus contrahitur, tritt Verstopfung einCels.

γ)Gliedmaßen starr ~, steif machen

von Frost, Todeskälte, gewöhnlich Partizip contractus = starr, steif

digitus torpens contractusque frigore, taub und steif durch Fr.Suet.

vermes rigore contracti deciduntCol.

mori contractam cum te cogunt frigora (die Mücke im Winter)Phaedr.

und vom Frost selbst

contracto frigore pigrae, träg von starrender Kälte (von den Bienen)Verg. georg. 4, 259

vergleiche

pigrum est enim contractumque frigusSen. de ira 2, 19, 2

δ)eine Flüssigkeit zusammenziehen, gerinnen machen

lacPlin.

sanguinem, von der Furcht (Gegensatz diffundere)Gell.

2)übertragen

a)räumlich zusammenziehen, verkürzen, verengern

diffunditur mare latissimum iterumque contrahiturMart. Cap.

c. castra (militärischer terminus technicus, auch mit dem Zusatz in exiguum orbem)Caes.Liv.

lacumPlin. ep.

spatia orae magis magisque (von Hispanien)Mela

contracta aequora iactis in altum molibusHor.

c. lucis iter (von der Sonne)Prop.

orbem (vom Mond)Ov.

umbras (vom Tag)Ov.

horrida tempestas contraxit caelum, verengte (für den Augenschein) den Horizont, das heißt umhüllte, umnachtete den H.Hor. epod. 13, 1

b)der Zeitdauer nach verkürzen, abkürzen (Gegensatz extendere)

tempus epulandiPlin. pan.

tempora dicendiQuint.

c)Rede und Schrift zusammenziehen, zusammenfassen, verkürzen, kürzer sprechen, kurz ausdrücken, kurz fassen (Gegensatz extendere, dilatare)

poëta inusitatius contraxerat meûm factûm pro meorum factorumCic.

orationem aut ex verbo dilatare aut in verbum contrahereCic.

sit nonnumquam summittenda et contrahenda oratioQuint.

c. nomina, verbaCic.

mollia vocabula et Graeca ad lenitatem versus contrahere, extendere, inflectere (von Homer)Plin. ep.

ut breviter contraham summamQuint.

rerum notitia in artum contractaVell.

c. praecepta in unumOv.

quaelibet ex iis artibus in paucos librosQuint.

opus in minores gyrosStat.

d)dem numerischen usw. Umfang nach in die Enge zusammenziehen, einschränken, beschränken, ermäßigen

α)überhaupt

c. universitatem generis humani eamque gradatim ad pauciores, postremo deducere ad singulosCic.

ea contrahere in angustumque deducereCic.

und scherzhaft

res tuae ita contractae, utnec caput nec pedes‹, zusammengewickelt (= verwickelt)Cic. ep. 7, 31, 2

β)Affekte

appetitus omnes contrahere sedarequeCic.

cupidinemHor.

e)Gemüt, Herz, Mut einengen, beengen, beklommen machen, pressen

c. animum (Gegensatz remittere)Cic.

animum c. ac demittereCic.

cui non animus formidine divûm contrahitur?Lucr.

cuius non contractum sollicitudine animum illius argutiae (kluge Einfälle) solvant?Sen.

und übertragen auf die Person

tum (sol) quasi tristitiā quādam contrahit terram tum vicissim laetificatCic.

ut et bonis amici (des Fr.) quasi diffundantur et incommodis contrahantur, dass man sich (das Herz) sowohl durch das Glück des Freundes erweitert als durch seine Unannehmlichkeiten beengt fühltCic.

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

con-trahō, trāxī, trāctus, ere, to draw together, collect, assemble

exercitum in unum locumCaes.

copias eoNep.

navibus coactis contractisqueCaes.

virosVerg.

undique fontīsOv.

utrumque ad colloquiumLiv.

contrahe quidquid animis vales, call to your aidVerg.

To draw close, draw in, contract, shorten, narrow, lessen, abridge, diminish

pulmones se contrahuntCic.

bracchiaVerg.

frontem, to wrinkleCic.

voltumOv.

contractum caput, bowedHor.

castraCaes.

vela, to shortenHor.

umbrasOv.

mare contrahitur, is narrowedOv.

contracta aequora sentire, to encroach onHor.

tempora veris, to shortenOv.

tempestas contraxit caelum, narrowedHor.

contracto frigore pigrae (apes), i.e. stiff with coldVerg.

Figuratively, to bring about, accomplish, execute, contract, cause, produce

amicitiamCic.

negotium mihiCic.

numinis iram mihi (arte)Ov.

bilem tibiIuv.

causam certaminisLiv.

porca contracta, due (in expiation).Cic.

To transact, contract, bargain, conclude

cum rege rationem, an accountCic.

aes alienumCic.

ex rebus contrahendisCic.

rerum contractarum fides, of contractsCic.

res inter seLiv.

cum altero, dealCic.

To draw in, lessen, check, restrain

animosCic.

appetitūsCic.

cupidinemHor.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu