velKonj.

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

vel (eigentlich Imperativ von volo, also: nimm, was du willst, das eine oder das andere; daher

A)im Allgemeinen

1)einmal gesetzt: oder, zur Trennung mehrartiger Dinge, wobei die Annahme des einen der subjektiven Meinung oder Wahl überlassen wird (während aut Verschiedenartiges entegensetzt; doch setzt Tacitus oft vel = autsiehe Nipperd. Tac. ann. 1, 139)

eiusmodi coniunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaveruntCic.

fortuna populi posita est in unius voluntate vel moribusCic.

ovum molle vel sorbileCels.

zur Berichtigung des Vorhergesagten mit potius verbunden

ex hoc populo indomito vel potius immani deligitur aliqui plerumque dux, oder, möchte ich lieber sagenCic.

2)doppelt (auch dreifach und noch mehrere Male) hintereinander gesetzt: entweder … oder, es sei … oder, auch teils … teils

multa ad luxuriam invitamenta perniciosa civitatibus suppeditantur mari, quae vel capiuntur vel importanturCic.

sed ego cur non adsum vel spectator laudum tuarum vel particeps vel socius vel minister consiliorum?Cic.; sogar achtmalCic. de rep. 1, 3

Zur Schärfung oder Vervollständigung des Vorhergesagten mit dem letzten vel noch etiam oder vero etiam oder omnino verbunden

quae vel ad usum vitae vel etiam ad ipsam rem publicam conferre possumusCic.

in mediocribus vel studiis vel officiis vel vero etiam negotiisCic.

haec vel ad odium vel ad misericordiam vel omnino ad animos iudicum movendos sumenturCic.

aut … vel statt vel … velOv. met. 1, 546 (welcher Vers jedoch für unecht gehalten wird)

In der klassischen Prosa findet sich zwar auch aut neben vel, jedoch so, dass es demselben durchaus nicht entsprichtCic. de amic. 57und andere

B)insbesondere

1)zur Verbindung: und auch

pariter pietate vel armisVerg.

terris agitare vel undisVerg.

im Spätlateinischen (zum Beispiel bei den Scriptt. hist. Aug. und bei Eccl.) geradezu = et: und, und vel … vel = et … et: sowohl … als auchsiehe Paucker Subrel. p. 14. annot. 6. Volkmann Itin. Alex. praef. p. 7 sq. Haase Misc. 2. p. 27. not*

2)in der Steigerung: oder sogar, auch sogar, selbst

per me vel stertas licetCic.

vel illo ipso iudiceCic.

vel regnum malo quam liberum populumCic.

zuweilen mit dem Nebenbegriff einer milderen Behauptung: auch nur

haec sunt omnia ingenii vel mediocris, dazu gehört wohl ein auch nur mittelmäßiges TalentCic.

Daher auch zur Bezeichnung des allerhöchsten Grades, häufig beim Superlativ (wie quam und longe)

hoc in genere nervorum vel minimum, suavitatis autem est vel plurimum, leicht das MeisteCic.

quod erat ad obtinendam potentiam nobilium vel maximumCic.

vel maxime, gar sehrCic.

3)zur Hervorhebung eines einzelnen oder besonderen Falls: zumal, besonders

est tibi ex his ipsis, qui adsunt, bella copia, vel ut a te ipso ordiare, zumal wenn du bei dir selbst anfängstCic.

vel hic Pamphilus quoties Bacchidi iurabat etc.Ter.

Zuweilen durch zum Beispiel zu übersetzens. Brix Plaut. mil. 25

raras tuas quidem, sed suaves accipio litteras; vel quas proxime acceperam, quam prudentes!Cic.

vel quasi egomet, wie ich zum BeispielPlaut.

spätlateinische Form belEdict. Diocl. 7, 41

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

vel, conjunction old imperative of volo, choose, take your choice, or if you will, or as you prefer, or at least, or what is the same thing, or else, or

orabant (sc. Ubii), ut sibi auxilium ferret . . . vel . . . exercitum modo Rhenum transportaret, or at leastCaes.

eius modi coniunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaveruntCic.

in ardore caelesti, qui aether vel caelum nominaturCic.

Poet.

Aeneas pariter pietate vel armis Egregius, i.e. whether you consider, etc.Verg.

Especially, correcting what precedes; with potius, or rather, or more exactly

ex hoc populo indomito vel potius inmaniCic.

cessit auctoritati amplissimi viri vel potius paruitCic.

ludorum plausūs vel testimonia potiusCic.

tu certe numquam in hoc ordine vel potius numquam in hac urbe mansissesCic.

With etiam, or even

laudanda est vel etiam amanda vicinitasCic.

si tantum auxilia, vel si etiam filium misissetCic.

Praegn., or rather, or even

regnum occupare conatus est, vel regnavit is quidem paucos mensīs, or evenCic.

Capua ab duce eorum Capye, vel, quod propius vero est, a campestri agro appellataLiv.

In an exclusive opposition, or in the opposite case, or

id autem nec nasci potest nec mori, vel concidat omne caelum necesse estCic.

As co-ordinate, repeated, either . . . or, whether . . . or, be it . . . or, both . . . and (when the alternatives are indifferent or mutually consistent)

Allobrogibus sese vel persuasuros . . . existimabant, vel vi coacturos, ut, etc.Caes.

maximum virtutis vel documentum, vel officiumCic.

animus vel bello vel paci paratusLiv.

nihil illo fuisset excellentius vel in vitiis vel in virtutibusNep.

After aut, with subordinate alternatives

habere ea, quae secundum naturam sint, vel omnia vel plurima et maxima, all or at least the most importantCic.

More than twice, whether . . . or . . . or

hance tu mihi vel vi vel clam vel precario Fac tradasTer.

vel quod ita vivit vel quod ita rem publicam gerit vel quod ita factus estCic.

The last vel is often strengthened by etiam

quae vel ad usum vitae vel etiam ad ipsam rem publicam conferre possumus, or evenCic.

in mediocribus vel studiis vel officiis, vel vero etiam negotiisCic.

After neque, nor

neque satis Bruto . . . vel tribunis militum constabat, quid agerentCaes.

Followed by aut, or . . . or (late)

ubi regnat Protogenes aliquis vel Diphilus aut ErimarchusIuv.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu