dem Stamm eigene Dekl.
pars partis f
(Gen. Pl. -ium)
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
pars, partis, Akkusativ partim und partem, feminin (vergleiche portio, επορον), der Teil, das Stück, die Abteilung, die Portion
I)im Allgemeinen (Gegensatz totum, integritas, universitas)
fluminisCaes.
urbisCic.
aliquid populi ad partes dare, es den Komitien des Volkes überlassen, das Volk daran teilnehmen lassenCic.
partes facere, Teile machen, abteilen, einteilenCic.
partem facere, teilnehmen, einen Teil bekommenICt.
aliquid partem sui facere, etwas in Fleisch und Blut übergehen lassen, sich ganz zu eigen machenSen. de ben. 7, 2, 1
partem habere in aliqua re, teilhaben, Anteil nehmenCic.
dare partes (amicis), teilnehmen lassen oder Verrichtungen (zu ihrem Vorteile) dabei auftragenCic.
locare agrum partibus, so verpachten, dass der Pächter mit dem Verpachter zuteile geht, einen Teil oder die Hälfte bekommtPlin. ep.
aequā parte, mit gleichem RisikoPlaut.
magna parsCic.
pars hominum, einigeHor.
maxima pars hominiumCic.
in parte laboris esse, mit teil daran nehmenLiv.
Besondere Verbindungen:
a)pars, partitiv: ein Teil = einige
pars … parsLiv.
pars … alii … pleriqueSall.
alii … parsLiv.
pauci … pars … pars fugiuntLiv.
als Kollektiv mit dem Plural des Verbums
pars explorentLiv.
pars in crucem actiSall.
magna pars caesi suntLiv.
b)parte … parte, zum Teil … zum Teil, teilweise … teilweiseOv.
pro parte oder pro sua, mea, tua etc. parte, für seinen, ihren usw. TeilCic.
c)ex aliqua parte, einesteilsCic.
ex ulla parte, von irgend einer SeiteCic.
nullā parte, ganz und gar nichtOv. Quint.
quā parte, in welcher Beziehung, HinsichtSen
omni ex parteCic. oder omni a parteOv. oder bloß omni parteLiv., in jeder Hinsicht, gänzlich, völlig, durchauss. Fabri Liv. 22, 15, 9
magna ex parte, großenteilsCic.
maiore ex parte oder maxima ex parte, größtenteilsCic.
in parte, teilweise (Gegensatz totus)Lact.s. Bünem. Lact. de ira 5, 8
d)magnam partem, großenteilsCic.
maximam partem, größtenteilsCaes.
e)Akkusativ partim, partitiv: zum Teil, teils
partim me amici deseruerint, partim prodiderintCic.
partim a se ornatisCic.
partim … aliiSall.
so auch
aliae … partim … aliaeCic.
mit Plural des Verbums usw.
cum partim e nobis ita timidi sintCic.
eorum partim ea suntLiv.
quorum partim invitissimi castra sunt secutiNep.
partim illorumCato fr.
f)multis partibus, um vieles vielmal, weitaus
plures, weitaus die MehrzahlCic.
numero m. p. erat inferiorCaes.
m. p. augereCaes., superariCic.
omnibus partibus, durchgängig, in allen Stücken, unendlichCaes.Cic.siehe C. F. W. Müller Cic. Lael. 47. p. 326
decem partibus (zehnmal lieber) tuas litteras legere malim quam omnes Marsicos palmitesFronto ad M. Caes. 4, 4. p. 67, 16 N.
g)in eam partem, auf der Seite, von der SeiteTer.Cic. oder = dergestaltCic. oder = in der Absicht, deswegenCic. oder = auf beide FälleCic.
in utramque partem = pro und contra, dafür und dagegen disputareCic. (neque ullam in partem disputoCic.)
accipere in partem optimam, von der guten, besten Seite aufnehmen, erklärenCic.
in partem mitiorem interpretari, nach der gelindesten SeiteCic.
nullam in partem, auf keinen Fall, ganz und gar nichtCic.
vehemens in utramque partem, zu gütig und zu zornigTer.
h)per partes, teilweise, stückweisePlin. ep. Quint.
i)in omnes partes, in jeder Beziehung, völlig
valetCic.
hingegen
nullam ad partem valet, gilt, taugt schlechterdings nichtsCic.
in omnem partem, überallhin, auf alle oder allen SeitenVerg.
in partes muneris sui, auf seinen Anteil usw.Liv.
k)in partem venire alicuius rei, an etwas teilnehmenCic.
in partem vocareCic.Liv. oder revocareLiv., teilnehmen lassen, teilhaftig machen
in partem praedae oder curarum vocare, an der B. usw. teilnehmen lassen, zur Teilnahme an der B. usw. auffordernLiv.Tac.vergleiche Weißenb. Liv. 5, 21, 5
l)in parte, zum TeilLiv.
in partem, du für deinen TeilPlaut.
m)pro parte, pro sua parte, für seinen Teil = nach seinen KräftenLiv.s. M. Müller Liv. praef. § 3
so auch
pro virili parte, siehe virīlis
II)insbesondere
A)die Portion EssenPetron. Suet.
B)der Anteil
a)an einer Erbschaft
ne expers partis esset de bonis nostrisTer. heaut. 652
b)an einem Aktienunternehmen, der Anteilschein, die Aktie
magnas partes habuit publicorumCic.
dare partesCic.
partes illo tempore carissimaeCic.vergleiche Orelli und Halm Cic. Vatin. 12, 29 (p. 94 sqq. ed. Halm
C)ein Stück zum Vortragen (griechisch ῥησις)
iam quattuor partes dicit (sagt auf, trägt vor)Petron. 46, 3
und so
decem partes dicitPetron. 75, 4
partes centum dicoPetron. 58, 7
D)Geschlechtsteil, GliedOv.Auct. Priap.
vollständig
pars genitalisPorphyr., von der Hode, Colum.
E)die Art (species) einer Gattung (genus)Cic.
so auch
eā parte belliLiv.
F)pars und partes, die Partei
pars regisEutr.
pars MarianaEutr.
partes SullanaeNep.
partes MarianaeEutr.
partes Bruti CassiiqueEutr.
nullius partis esse, neutral seinAsin. Poll. in Cic. ep.
erat illarum partiumCic.
aut in diversis aut in neutris partibus esseSen.
vor Gericht
pars adversa, die GegenparteiQuint.
a parte heredum intraverant duoPlin. ep.
utrique parti actionem dareSen.
G)partes, die Rolle eines Schauspielers
a)eigentlichTer.
primas partes agere, die HauptrolleCic.
ebenso
secundae, tertiaeCic.
b)übertragen: die Rolle = die Verrichtung, Obliegenheit, das Amt, die Pflicht
puero me hic sermo inducitur, ut nullae esse possent partes meae, so dass ich darin (in den Büchern de oratore) keine Rolle haben kannCic.
priores partes, der VorrangCic.
tuum est hoc munus, tuae partesCic.
Antonii audio esse partes, ut de tota eloquentia disseratCic.
partes implereOv.
H)die Gegend, Seite
nullā parte, nirgendsOv. met. 14, 398
Alpes adhuc eā parte inviaeEutr. 3, 8
gewöhnlich Plural
partes orientisCic.
EoaeHor.
omnes quae in istis partibus essent opes copiaeque tuas esseCic.vergleiche Ruhnken Ov. her. 18, 197
☞Akkusativ partim für partemCic.und anderes. Halm Cic. de imp. Pomp. 26. p. 144; Kühnast Liv. Synt. S. 27
Ablativ partiPlaut. Men. 478; Pers. 72Cato r. r. 136Varro r. r. 1, 13, 5Lucr. 1, 1113 und andere und parteiCorp. inscr. Lat. 1, 206
Nominativ Plural parteisVarro LL. 5, 21 und 56
Genitiv Singular partusCorp. inscr. Lat. 1, 197. lin. 12
Genitiv Plural partumCaes.Nep. nach Charis. 141. 24Vergleiche Georges Lexik. der lat. Wortf. S. 495
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
pars, partis (accusative partim or partem), feminine 2 PAR-, a part, piece, portion, share, division, section
ne expers partis esset de nostris bonisTer.
duabus partibus amplius frumenti, twice as muchCic.
inferior fluminisCaes.
copias in quattuor partīs distribueratSall.
in partem praedae suae vocatos deosLiv.
in partem veniat mea gloria tecum, be shared with theeOv.
multa pars mei, a great partHor.
Scorpios, pars violentior Natalis horae, i.e. influenceHor.
Collective, some, part, several, many (out of a greater number)
pars levem ducere equitum iacturam; pars, etc.Liv.
pars triumphos suos ostentantesSall.
maior pars populi, the majorityCic.
Maxima pars hominum, most menHor.
minor pars populi, a minorityCic.
Of one person
pars Niliacae plebis, CrispinusIuv.
Ablative singular adverbial, in part, partly
(poma) quae candida parte, Parte rubentOv.
ab semisomnis ac maximā parte inermibus refringi, mostlyLiv.
exercitus magnā parte pestilentiā absumptus, in large partLiv.
nullā parte, by no meansOv.
omni parte virium impar, utterlyLiv.
omni parte laborare, whollyHor.
With pro
ut eidem pro parte conferrent, etc., for their shareCic.
pro suā parte, for his own partCic.
pro meā parte adiuvi, ut, etc., with my best effortsCic.
pro virili parte adnitendumLiv.
Quisquis adest operi, plus quam pro parte laboratOv.
With ex
onus ex parte adlevare, partlyCic.
decemviri ex parte de plebe creandiLiv.
ullā ex parte, in any degreeCic.
ex parte magnā tibi adsentior, to a large extentCic.
ne minimā quidem ex parte, not in the slightest degreeCic.
omnia ex alterā parte conlocata, i.e. in oppositionCic.
ex alterā parte cernere, on the other handLiv.
With ab
ab omni parte beatus, in all respectsHor.
omnique a parte placebam, whollyOv.
Ablative plural, with multis or omnibus
non multis partibus malit, by a great dealCic.
numero multis partibus inferior, farCaes.
in Hortensi sententiam multis partibus plures ituros, the great majorityCic.
omnibus partibus, in all respectsCic.
Accusative singular, with magnam or maximam, in great part, for the most part
magnam partem ex iambis nostra constat oratioCic.
maximam partem lacte vivuntCaes.
Accusative singular, with in
in eam partem accipio, i.e. in that senseTer.
in eam partem peccant, directionCic.
moveor his rebus omnibus, sed in eam partem, ut, etc., in such mannerCic.
has litteras scripsi in eam partem, ne, etc., to the endCic.
Rapere in peiorem partem, put the worst construction onTer.
in utramque partem, in both directionsCic.
id tuā nullam in partem interesse, in no wayCic.
Quodsi pudica mulier in partem iuvet Domum, i.e. filling her placeHor.
Accusative plural, with in
Brundusi iacere in omnes partīs est molestum, in every wayCic.
By metonymy, a party, faction, side
nostrae timeo partiTer.
studia partiumSall.
nullius partis esseCic.
ut alius in aliam partem mente trahereturCaes.
erat illarum partiumCic.
in duas partīs discedunt NumidaeSall.
plural, on the stage, a part, character, assumed person
primas partīs agere, the principal characterTer.
partīs seni dare quae sunt adulescentium, a youthful partTer.
secundae, inferiorHor.
ad partīs paratiLiv.
A part, function, office, duty
priores partīs apud me habereTer.
legati partesCaes.
partīs accusatoris obtinereCic.
Antoni audio esse partīs, ut de totā eloquentiā disseratCic.
haec igitur tibi reliqua pars est . . . ut rem publicam constituas, etc.Cic.
A part, place, region, district, country
quālibet In parte regnantoHor.
Orientis partesCic.
in extremis ignoti partibus orbisOv.
In enumeration, a part, fraction
tres iam copiarum partes, fourthsCaes.
agri partes duae, thirdsLiv.
mulctae novem partes, tenthsNep.
A part of the body, member
lingua mali pars pessima serviIuv.
Especially, the private partsOv.Phaedr.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu