Adjektiv a/o-Dekl. dreiendig
antīquus a um
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
antīquus, a, um (andere Schreibart für anticus von ante), bezeichnet das Vorher im Rang und gewöhnlich zeitlich, während anticus das Vorher räumlich ausdrückt (doch siehe unten ☞), also
I)»was der Geltung nach allem anderen vorangeht«
1)als mathematischer terminus technicus: Haupt-, Grund-
numerus, die Grundzahl, vollkommene ZahlVitr. 3, 1, 8 (ibid. auch numerus perfectus genannt)
2)im Komparativ und Superlativ: was in meinen Augen allem anderen der Geltung nach vorangeht, wichtiger, am wichtigsten, höherstehend, am höchsten stehend, daher auch was mir mehr am Herzen liegt, angelegentlicher, angelegentlichst
a)Komparativ
genere antiquiorAcc. tr. fr.
antiquior in senatu sententiae dicendae locus, höhere, wichtigere Stellung, VortrittCic.
antiquiorem locum hospiti tribuere quam clientiGell.
sed ne dubitaris, quin quod honestius id mihi futurum sit antiquiusCic.
quod mihi est et sanctius et antiquiusCic.
id antiquius consuli fuitLiv.
quaedam animā carent, ut saxa; itaque aliquid erit animantibus antiquius, scilicet corpusSen.
mit folgendem Ablativ
ut omnes intellegerent nihil sibi antiquius amicitiā nostrā fuisseCic.
Claudii genti iam inde ab initio nihil antiquius in re publica patrum maiestate fuitLiv.
tantā utilitate fides antiquior fuitLiv.
quid hunc tantā Thebanorum gloriā, tam claro atque exornato tropaeo carius atque antiquius habere convenit?Cic.
quam nihil antiquius communi salute ac libertate iudicarimCic.
ne quid vitā existimem antiquiusCic.
nihil antiquius oppugnatione Cluvianā ratusLiv.
mit folgendem quam
antiquiorem sibi fuisse laudem et gloriam, quam regnum et possessiones suasCic.
in armorum ratione antiquior cavendi quam ictum inferendi cura estQuint.
besonders
nec habui quicquam antiquius, quam ut mit KonjunktivCic. ep. 11, 5, 1
nihil ei fuisset antiquius quam mit folgendem InfinitivCic. ep. 13, 29, 3Auct. b. Alex. 36, 2
und
multo antiquius est mit folgendem InfinitivLucr. 4, 846
und
neque prius neque antiquius quidquam habuit quam mit folgendem InfinitivVell. 2, 52, 4
nihil antiquius duxit oder habuit quam mit folgendem InfinitivSuet. Claud. 11, 1 und Vesp. 8, 1
b)Superlativ
navalis apparatus ei semper antiquissima cura fuitCic.
(causam) antiquissimam se habiturum dixitCic.
longe antiquissimum ratus est (hatte nichts Angelegentlicheres zu tun, hielt es für seine erste Pflicht) mit folgendem InfinitivLiv. 1, 32, 2
II)»was der Zeit nach vorher gewesen ist«
A)relativ: alt = früher, vormalig, einstig (Gegensatz novus)
a)überhaupt
concordia, die frühere EintrachtPlaut.
duritia, die frühere, alte StrengeTer.
antiquae munitionesCaes.
morem antiquum atque ingenium obtinereTer.
antiquam venustatem suam obtinereTer.
antiquior dies, ein früheres, älteres DatumCic.
tres epistulas tuas accepi; igitur antiquissimae cuique respondeboCic.
causa antiquior memoriā tuāCic.
Scipio Africanus antiquior (der ältere)Gell. 4, 18, 1
substantivisch
fricari ex antiquo (nach der alten Sitte)Plaut.
antiquum obtinere, die alte Art oder Sitte beibehaltenKomikervergleiche Lorenz Plaut. Most. 776 die Auslegungen zu Ter. Andr. 4, 5, 22
nec in antiquius citeriusve procedere, sich weder jenseits noch diesseits dieses Zeitraums erstreckenVell. 1, 17, 2
verum tamen antiqua (das Alte) neglegemusCic. har. resp. 32
studiose antiqua (Beispiele aus der alten Zeit) persequiCic. de fin. 1, 36 Liv. 9, 34, 14Sen. de ira 3, 18, 2
nam illa nimis antiqua (die in allzuferner Zeit liegenden Fälle) praetereoCic. Cat. 1, 3
dichterisch überhaupt = früher, vergangen
hiemes, vulnusOv.
carcerLucan.vergleiche Burm. Ov. trist. 3, 9, 12; Becker Eleg. Rom. p. 73
b)insbesondere mit dem Nebenbegriff des Einfachen, Reinen, Unschuldigen: alt = von altem Schlag, von altem Schrot und Korn, schlicht, bieder von Gesinnung
antiqui morisTac.
antiquis esse moribusPlaut.
cives antiquā virtute ac fideTer.
antiqui hominesCic.
antiquae artes tuaePlaut.
antiqui impetus (altbiedere Aufwallungen)Tac.
B)absolut: was seit der Vorzeit oder wenigstens seit langer Zeit besteht oder üblich ist = alt, uralt, vorzeitlich, langjährig (Gegensatz recens), und mit Lob = altehrwürdig, altheilig
vicinus tuusComic. vet. fr.
hospesTer.
nemo est mihi te amicus antiquiorCic.
tuus antiquissimus amicusCic.
antiquus Butes, der langjährige (treue) DienerVerg.
deus (Götterbildsäule) antiquo opere factusCic.
templaHor.
quercusSuet.
genusNep.
antiquissima scriptaHor.
antiquissimum tempusCaes.
antiqui, antiquiores mediciCels.
und als Beiwort von Städten usw.
urbs, terraVerg.
HelerniOv.vergleiche Thiel Verg. Aen. 1, 12. p. 14
substantivisch
α)antīquī, ōrum, maskulin, die Alten, Altvorderen, die Leute der Vorzeit, die Schriftsteller der Vorzeit, Staatsmänner der Vorzeit, Ärzte der Vorzeit (Gegensatz recentiores)Cic.Vell.Cels.und andere
β)antīqua, ōrum, neutrum, das Alte, das Altertum, das Vorzeitliche, die Vorzeit
quid antiqua perscrutor?Sen. de ira 3, 18, 3
verbunden
vetera tantum et antiqua mirariTac. dial. 15
☞In Handschriften und Ausgaben auch anticus geschrieben
vates anticusLiv. 45, 27, 10
anticum consortiumGell. 1, 9, 12Vergleiche Georges, Lexikon der lateinischen Wortformen S. 52
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
antīquus (-īcus), adjective with comparative and superlative ante, ancient, former, of old times
tua duritia, former severityTer.
causa antiquior memoriā tuāCic.
patriaLiv.
urbsVerg.
antiquae leges et mortuaeCic.
plural masculine as substantive, the ancients, ancient writers
antiquorum auctoritasCic.
traditus ab antiquis mosHor.
Old, long in existence, aged
hospesTer.
genusNep.
Graiorum antiquissima scriptaHor.
antiquissimum quodque tempus spectare, i.e. longestablished rightsCaes.
antiquum obtinere, to hold fast an old customTer.
morem antiquum obtinesTer.
Figuratively, old, venerable, reverend, authoritative
fanum IunonisCic.
templa deumHor.
longe antiquissimum ratus sacra facere, etc., a most venerable customLiv.
antiquior alia causa (amicitiae), more originalCic.
Old-fashioned
(cives) antiquā virtuteTer.
hominesCic.
vestigia antiqui officiiCic.
Comparative, more desirable, preferable
ne quid vitā existimem antiquiusCic.
antiquior ei fuit gloria quam regnumCic.
id antiquius consuli fuit, was of more pressing importanceLiv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu