o-Dekl. (m./f.)

numerus ī  m

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

numerus, ī, maskulin (aus *nomesos; vergleiche νέμω, νομή), die Zahl

I)eigentlich und metonymisch

A)eigentlich

1)im Allgemeinen: die Zahl als Bezeichnung der Vielheit

numerus minimusLiv.

numero comprehendere res, zählenVerg.

numerum subducereCatull.

numerum inire, eine Zählung vornehmenCaes.

so auch

inire numerum interfectorum, copiarumLiv. Curt.

numerum subtiliter exsequi, genau angebenLiv.

neque quam multae species nec nomina quae sint, est numerus, kann gezählt werdenVerg.

tum deinceps proximi cuiusque collegiiin sortem coicerentur, quoad is numerus effectus esset, quem ad numerum in provincias mitti oporteretSC. bei Cael. in Cic. ep. 8, 8. § 8

2)insbesondere

a)eine bestimmte Zahl, Anzahl, Reihe

piratarumCic.

supplevere ceteri numerumLiv.

navis habet suum numerum, seine gehörige Ladung, Anzahl an MannschaftCic.

ad numerum esse, mitti, in der gehörigen Zahl, vollständigCic.

alios in numerum (um die Zahl voll zu machen) relinquereSen.

haec sunt tria numero, an der Zahl, im ganzen, in SummaCic.

so auch

numero quadragintaSall.

quingenti numeroTac.

pauci numeroTac.

multi numeroApul.

referre in deorum numero, unter der Zahl der G. anführenCic.

hingegen

referre in deorum numerum, unter die Zahl der Götter versetzenSuet.

so auch

in deorum numero habereCic.

haberi in numero disertorumCic., in septem sapientum numeroNep.

ducere in numero hostiumCaes.

sidera in numero deorum reponereCic.

qui est eo numero, qui habiti sunt etc.Cic.

hunc ad tuum (= tuorum) numerum ascribitoCic.

ascribe me talem (i.e. talium) in numerumCic.

b)(wie ἀριθμός) eine unbestimmte Anzahl, Menge, Vorrat, Masse, ein Haufen

hominumCic.

copiarumNep.

maximus numerus vini, Vorrat, MengeCic.

innumerabilis frumenti numerusCic.

nec fuit in numero (ergänze hominum), hat nie gelebtLucr.

c)als militärischer terminus technicus der Kaiserzeit: eine Abteilung Soldaten und Truppenabteilung, eine Schar (Kohorte, Turme)

multi numeri militumUlp. dig.

distribuere in numerosPlin. ep.

sparsi per provinciam numeriTac.

militaris tribunus fuit et multos egit numerosCapit.

d)(wie ἀριθμός) die bloße Zahl, im Gegensatz zum eigentlichen Wesen, Wert

nos numerus sumus, sind eine bloße Zahl, eine bloße NullHor. ep. 1, 2, 27

e)als grammatikalischer terminus technicus: der Numerus (Singular, Dual, Plural)Varro LL.Quint.spätlateinische Grammatiker

B)metonymisch: Plural numeri

1)die mit Zahlen bezeichneten Würfel

numeros manu iactabit eburnosOv. art. am. 2, 203

tres iactet numerosibid.3, 355

2)ein Verzeichnis, Register, griechisch κατάλογος

a)der Soldaten, die Rolle, Musterrolle, Liste

nomen in numeros referrePlin. ep.

in numeris esseICt.

amputare numeros legionum auxiliorumque, die Kopfzahl, Stärke der Legionen und HilfstruppenTac.

daher

Er: extra numerum es mihi (du kommst bei mir nicht in Betracht [siehe Nummer II, 3], und im militär. Sinne = bist mir überzählig), Pe: idem istuc aliis adscriptivis ad legionem fieri soletPlaut. Men. 183

b)der Zivil- und Militärbeamten, das Verzeichnis, die MatrikelCod. Iust. 12, 7, 2

3)die Mathematik, AstrologieCic.und andere, poetisch auch im SingularClaud. cons. Mall. 130

II)übertragen

1)überhaupt: der Teil eines Ganzen

animalia trunca suis numerisOv.

elegans omni numero (in jeder Beziehung) poëmaCic.

officium omnes numeros habet, ist vollkommenCic.

expletus omnibus suis numeris et partibusCic. oder numeris omnibus absolutusPlin. ep., vollständig nach allen seinen Teilen, vollkommen

und so

omnibus oratoriis numeris absolutus, in jeder rednerischen HinsichtQuint.

quid omnibus numeris (in allen Stücken, in jeder Hinsicht) praestantius?Quint.

2)der Teil eines gleichmäßig geteilten Ganzen, ein bestimmter, abgemessener Teil

a)eines Monats

luna alternis mensibus XXX implebit numeros, alternis vero detrahet singulos, Zeitabschnitte, TagePlin. 18, 325

b)eines musikalischen Stücks, die TakteCic., daher die Musik, die Töne, MelodieVerg. Ov.

numeri poëtici, Gegensatz prosa oratioColum. poët.

c)des Tanzes oder der Bewegung des Körpers, der Takt

in numerum exsultantLucr.

tris tantum ad numeros Satyri moveare BathylliPers.

histrio si paulum se movit extra numerum, etwas aus dem Takte kamCic.

so extra numerum procedereLucr.

übertragen

nil extra numerum fecisse modumque, Taktloses (Unschickliches)Hor. ep. 1, 18, 59

haec tibi laudatio procedat in numerum, nach dem Takt = in gehöriger Weise, nach WunschCic. Verr. 4, 20

d)Plural numeri, die taktmäßigen, regelmäßigen Bewegungen der Athleten bei ihren Wettkämpfen, etwa die Wendungen, GängeQuint.

verbunden

numeri nexusqueSen.vergleiche Frotscher Quint. 10, 1, 4

e)in einem Gedicht: ein Versglied, Versfuß

numeri ac modiCic.

daher poetisch

numeri graves, heroische VerseOv.

numeri impares, elegische VerseOv.

f)in der Rede: die Abgemessenheit, der Rhythmus, die Harmonie, der Wohlklang

oratorius (Gegensatz poëticus)Cic.

membra numeris vincire, an Rhythmen bindenCic.

3)die Reihe, der Rang, Platz, die Stelle, Geltung

in aliquo numero et honore esseCaes.

nullo in oratorum numero, kein Redner von BedeutungCic.

obtinere aliquem numerumCic.

aliquem numero aliquo putare, achten, schätzenCic.

hunc in numerum non repono, dieser kommt nicht in BetrachtCic.

extra numerum es mihi, im Doppelsinn, siehe oben Nummer I, B, 2, a

daher numero oder in numero, anstatt, wie, als

missis legatorum numero centurionibus, in der Eigenschaft von Gesandten, als GesandteCaes.

parentis numero esseCic.

in deorum numero venerandusCic.

4)numerus oder numeri, die Ordnung, Regel

ad numeros quidque suos exigereOv.

in numerum oder numero, regelmäßigVerg.

5)die Pflicht, das Amt

numeros principis implereAuct. cons. ad Liv.

Veneri numeros suos eripereOv.

6)ein wohl berechneter Beweggrund

compulit autem ad hoc consilium non solum consensus senatus, quamquam hic maxime, verum et alii quidem minores sed tamen numeriPlin. ep. 3, 4, 5

Zusammengezogener Genitiv Plural numerûmPetron. 63, 3

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

numerus, ī, masculine NEM-, a number

ad numerum quattuor milium, aboutCaes.

septem sonosCic.

qui numerus rerum omnium fere nodus estCic.

duo ii numeriCic.

exercitus numero hominum ampliorSall.

numerumque referri Iussit, that they be countedVerg.

numerus argenteorum facilior usui est, countingTac.

mille numero navium classisCic.

ad duo milia numero cecidisseCaes.

obsides ad numerum miserunt, the full numberCaes.

quantum Aut numerum lupus (curat), the count of the flockVerg.

A considerable number, quantity, body, collection, class

conveniet numerus quantum debui, sumTer.

effuse euntes numerum ampliorem efficiebantSall.

si naves suum numerum haberent, complementCic.

magnus numerus frumenti, quantityCic.

est numerus civium Romanorum, manyCic.

sed illos Defendit numerusIuv.

sparsi per provinciam numeri, troopsTac.

A mere number, cipher, nobody

Nos numerus sumusHor.

ignavorum, rabbleTac.

plural, dice

eburniOv.

trīs iactet numerosOv.

plural, the mathematics, astronomy

a sacerdotibus numeros accipereCic.

Figuratively, number, rank, place, position, estimation, relation, class, category

me adscribe talem in numerumCic.

Phraaten numero beatorum Eximit virtusHor.

reductos in hostium numero habuitCaes.

Tubero fuit nullo in oratorum numero, reckoned amongCic.

esse in numero nullo, of no reputeCic.

qui aliquo sunt numero, of some reputeCaes.

homo nullo numeroCic.

quo sunt in numero Curiosolites, etc.Caes.

qui in eo numero fuissetCic.

ut civium numero simusLiv.

A part, member, category

omnes numeros virtutis continereCic.

mundus expletus omnibus suis numerisCic.

deesse numeris suis, to be deficientOv.

Order

Quaecumque descripsit carmina, Digerit in numerumVerg.

An office, duty, part

ad numeros exige quidque suosOv.

verae numerosque modosque ediscere vitaeHor.

Musical measure, time, rhythm, harmony, numbers

in musicis numeri et voces et modi, etc.Cic.

Isocrates verbis solutis numeros primus adiunxitCic.

numeros memini, si verba tenerem, airVerg.

nil extra numerum fecisse, out of measure, i.e. improperHor.

In verse, a measure, number

cum sint numeri pluresCic.

numeris nectere verbaOv.

numerisque fertur Lege solutisHor.

A verse

Arma gravi numero Edere, i.e. heroic metreOv.

impares, i.e. elegiac versesOv.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu