a-Konjugation
imperāre
imperō imperāvī imperātum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
im-pero, āvī, ātum, āre (in und paro), anbefehlen, befehlen, gebieten
I)im Allgemeinen
α)mit Akkusativ
quae imperarentur facere dixeruntCaes.
ex libidine leges imperanturSall. fr.
alicui nuptias locupletis propinquaeQuint.
imperata impensaQuint.
Partizip, substantivisch: imperātum, ī, neutrum, das Befohlene, die Order
imperatum und imperata facereCaes.
ad imperatum non venireCaes.
β)mit folgendem Infinitiv
signa extemplo canereAcc. fr.
animo otioso esseTer.
sibi omnia assentariTer.
frumentum comportareSall.
iniuriae oblivisci sibi imperavitVal. Max.
flectere iter sociisVerg.
im Passiv
haec ego procurare et idoneus imperor et non invitus, es liegt mir ob oder (medial) ich lege mir aufHor. ep. 1, 5, 21
in easdem lautumias etiam ex ceteris oppidis deduci imperanturCic. Verr. 5, 68
und mit folgendem AcI, besonders mit AcI PassivCatoLucr.Cic.und anderevergleiche Nipp. Quaest. Caes. p. 121 sq.
γ)mit folgendem indirekten Fragesatz
quin tu quid faciam imperaTer.
quae volo simul imperaboTer.
quantum quisque daret pro facultatibus imperabat (bestimmte)Nep.
δ)mit folgendem ut und KonjunktivCic.und andere, mit folgendem ne und KonjunktivTer.Caes., mit bloßem Konjunktiv
alant imperat classemOv.
stringerent ferrum imperavitLiv.
huic imperat, quas possit, adeat civitatesCaes.
ε)mit Gerundiv
optimis insternendum vestimentisAuct. b. Hisp. 33, 3
ζ)absolut
si quid opus est, imperaPlaut.
impera si quid visPlaut.
omnia faciam, imperaTer.
II)insbesondere
A)über jemanden gebieten, herrschen, jemanden befehligen (Gegensatz alicui parēre, oboedire, servire)
1)eigentlich
a)überhaupt
liberis suisTer.
gentibusNep.
illo imperante, unter seinem OberbefehlNep.
vocari ad imperandum, um Befehle zu empfangenSall.
ebenso
adesse ad imperandumCic.
bildlich
sibiCic.
cupiditatibusCic.
irae, bezähmenOv.
animo, sich überwindenCurt.
nunc imperare animo nequeo quin, cur periturus essem, sciremLiv.
ego non possum mihi imperare, quin doleamSulp. Sev
cum, ut ea solveret, sibi imperare non posset, es nicht über sich gewinnenCael. in Cic. ep.
tamquam nescias, cui imperem, über wen ich verfügeSen.
b)regieren, herrschen, besonders: Herrscher, Alleinherrscher (König, Kaiser) sein
imperare coepisse, die Regierung antretenPlin. pan.
recusabas imperarePlin. pan.
triduo tantum imperavisseTreb. Poll.
qui unā die factus est imperator, aliā die visus est imperare, tertiā interemptus estTreb. Poll.
Titum invitum et a militibus coactum imperasseTreb. Poll.
imperare (Gordianum) coëgeruntCapitol.
Iulius Caesar, qui postea imperavit (Alleinherrscher war)Eutr.
Philippus, qui post eum imperavitEutr.
aliquo imperante, unter jemands RegierungEutr.
2)übertragen
a)zu viel zumuten, Gewalt antun
voci suaePlin. ep.
plenis oculis et umentibusSen.
patrimonioSen.
b)vom Landbau: bearbeiten
agrisSen.
arvisVerg.
vitibusColum.
B)eine Leistung anordnen, anbefehlen
1)als terminus technicus des Privatlebens
imp. cenamCic.
und so
non domi imperaram, hatte zu Hause keine Befehle (wegen des Essens) gegebenCic.
2)als publizistischer und militärischer terminus technicus: eine Leistung, Lieferung anbefehlen, zu stellen oder zu liefern auflegen
frumentum sibi in cellamCic.
pecunias privatisNep.
naves civitatibusNep.
und so
equites, obsides civitatibusCaes.
und bloß
obsidesCic.
armaCaes.
militesCaes.
mit doppeltem Akkusativ
quem (numerum frumenti) ei civitati imperas emendumCic. Verr. 3, 173
C)von Ärzten: verordnen
aliquidCels. 7, 20Sen. de ira 1, 16, 4
von den HebammenTer. Andr. 484
aber
imperantes sibi, seine Kunden, von einem ArztAlfen. dig. 38, 1, 26
D)als publizistischer terminus technicus: die Bürger zu den Comitia centuriata beordern, rufen
exercitum (das Volk)Varro LL. 6, 88 und 95Gell. 15, 27, 4
auch scherzhaftPlaut. capt. 155 und im DoppelsinnPlaut. cist. 58
E)als grammatikalischer terminus technicus: imperandi modus, der ImperativMart. Cap. 3. § 234
imperandi declinatus, die Abänderung des ImperativsVarro LL. 10, 32
☞Archaistische Form imperassit = imperaveritCic. de legg. 3, 6
Nebenform indupero
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
imperō (inp-), āvī, ātus, āre 1 in+paro, to command, order, enjoin, bid, give an order
Pa. Iubesne? Ch. Iubeam? cogo atque imperoTer.
sicuti inperabatur, consistuntSall.
velut deo imperanteTac.
adeo ad imperandum, for orders (i.e. to receive orders)Cic.
alqd mihiTer.
te cogam Quae ego inperem facereTer.
utque Imperet hoc natura potensHor.
arma imperata a populo R.Liv.
Animo otioso esse imperoTer.
iungere equos imperat HorisOv.
has omnīs actuarias imperat fieriCaes.
Flectere iter sociis ImperatVerg.
ex oppidis deduci imperanturCic.
Haec ego procurare imperorHor.
imperabat, quid facto essetTer.
his, uti conquirerentCaes.
consulibus designatis imperavit senatus, ut, etc.Liv.
mihi, ne abscedamTer.
suis, ne, etc.Caes.
huic imperat, quas possit, adeat civitatesCaes.
To exercise authority, command, rule, control, govern
conturbatis omnibusSall.
imperandi modusCic.
omnibus gentibusCic.
iis, quos vicissentCaes.
omni NumidiaeSall.
To be master, rule, control, govern
animus, qui nisi paret, ImperatHor.
Dis te minorem quod geris, imperas, you are sovereignHor.
liberisTer.
cupiditatibusCic.
animo, quin, etc.Liv.
arvis, make productiveVerg.
Imperat aut servit pecunia cuique, is master or manHor.
To give orders for, make requisition for, levy, require, impose, demand
obsidesCic.
armaCaes.
quantum imperavi, Date (bibere), prescribedTer.
ex praediis tributumCic.
cui (puero) cenamCic.
omnibus imperatae pecuniaeCaes.
obsides reliquis civitatibusCaes.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu