Adjektiv a/o-Dekl. dreiendig

aequus a um

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

aequus (aecus), a, um, Adjektiv mit Komparativ und Superlativ, gleich

I)in sich selbst gleich

1)eigentlich

a)von der Oberfläche des Bodens: eben, gerade = waagerecht, horizontal (Gegensatz superior oder inferior, acclivis oder declivis, pronus)

locus, qui est ad libellam aequusVarr.

aequus et planus locusCic.

in aequum locum se demittere, in die EbeneCaes.

paulo aequiore loco consistereCaes.

ex aequo loco loqui, im Senat (Gegensatz ex inferiore loco, zu den Richtern, die höher saßen, und ex superiore loco, von der Tribüne zum Volk)Cic.

vergleiche

ex superiore et ex aequo loco sermones habitos, in öffentlichen und Privat-AngelegenheitenCic.

substantivisch: aequum, ī, neutrum, das ebene Terrain, die ebene Fläche (das Niveau), das flache, freie Feld

facile in aequo campi victoriam foreLiv.

in aequum descendere, degrediLiv.u. a.

und

in aequum descendere bildlich = sich zu jemandem ganz herablassenSen.

ut primum agmen aequo, ceteri per acclive iugum insurgerentTac.

auch vom Plateau einer Anhöhe

in aequum enitiTac. ann. 2, 80 extr.

b)von anderen Gegenständen: gleich, gerade, waagerecht

aequa frons (militärischer terminus technicus), eine gleiche, gerade Linie oder FrontLiv.

statera posita examine aequo (mit gerade stehendem Zünglein = im Gleichgewicht)Suet.

2)übertragen

a)wie unser nicht uneben

von einem Ort = günstig gelegen (Gegensatz iniquus)

locum se aequum ad dimicandum dedisseCaes.

etsi non aequum locum videbat suisNep.

ut locus procul muro satis aequus agendis vineis fuitLiv.

ut quibus locus aequior esset, durch ihre Stellung mehr begünstigtLiv.

von der Zeit = günstig

et tempore et loco aequo instructosLiv.

neque tempore neque loco aequoSuet.

iudicium aequiore tempore fieri oportereCic. fr.

b)vom Gemüt: sich gleichbleibend, gleichmütig, ruhig, gelassen, gleichgültig, zufrieden, geduldig

concedo, et quod animus aequus est et quia necesse estCic.

quidquid tribunus plebis loquitur, assuestis aequi (mit Gleichgültigkeit) audireLiv.

und so

laudationem mortui aequis auribus audivitLiv.

quod adest memento componere aequusHor.

aequam memento rebus in arduis servare mentemHor.

praesentibus aequus, zufrieden mitHor.

Besonders häufig im adverbialen Ablativ: aequo (aequiore, aequissimo) animo, mit Gleichmut, mit Gelassenheit, mit Befriedigung, mit Ruhe, getrosten Mutes, ruhig und getrost, unbesorgt wegen des Ausgangs (Gegensatz animo iniquo)

pati (absolut)Plaut.

pati oder ferre mit Akkusativ oder mit AcICic.

aequiore quidam animo ferunt praecīdi spem suam quam trahiSen.

aequissimo animo ferre mit AcISuet.

aequo animo servitutem tolerareSall.

aliquid accipere (aufnehmen)Sall.

animo aequo aliquem spectare (zusehen)Cic.

utrum aequo an iniquo animo mortem subieris, iam nihil refertLact. 3, 27, 8

animo aequissimo mori (Gegensatz animo iniquissimo)Cic. de sen. 83

im Plural

animis libentibus aut aequis aliquid remittereCic.

eam sententiam haud aequioribus animis quam ipsorum quondam postulatum audireLiv.

II)der Beschaffenheit, der Eigenschaft nach einem anderen gleich

1)eigentlich

a)gleich = gleich breit, gleich lang, gleich hoch, gleich weit, gleich schwer

α)von Gleichartigem

aequā latitudine, atque ille congesticius agger fueratCaes.

aequo fere spatio abesseCaes.

aequo discrimineVerg.

sequitur patrem non passibus aequis, begleitet den Vater mit kürzeren SchrittenVerg.

aequis pedibus procedere (vom Distichon), wie aequis numeris (vom Hexameter)Ov.

aequā lanceCod. Theod.

aequā utrimque librā (im Gleichgewicht) aliquid deportare alioPlin.

β)von Ungleichartigem

urbs erat in summo nubibus aequa iugoOv.

aequum arcibus aggerem attolluntOv.

b)gleich = gleich verteilt, gleich zugewogen, gleich groß (wie ἴσος)

non tertia portio, verum aequaPlin.

und so oft

aequis portionibus oder pensionibus (dare, solvere und dergleichen), in gleichen RatenLiv.

mit Angabe des Vergleichungspunktes durch atque (ac), quam, cum mit Ablativ

aequo mendicus atque ille opulentissimus censetur censu ad Acheruntem mortuusPlaut.

cum aequam partem tibi sumpseris, atque populo Romano miserisCic.

postulante patre eius, ut aequum ei ius in omnibus provinciis exercitibusque esset, quam erat ipsiVell.

utinam esset mihi pars aequa amoris tecumTer.

aequo et pari cum civibus iure vivereCic.

ut ita sortem aequam sibi cum collega dentLiv. (und so mit folgendem cum und AblativLiv.siehe Fabri Liv. 21, 3, 6)

2)übertragen

a)der inneren Beschaffenheit nach gleich

α)überhaupt: gleich = gleichgestellt

legesLucr.

in aequa laude ponere, für gleich lobenswert haltenCic.

aequa condicio, aequum certamen proponiturLiv.

aequi istuc faciam, das wird mir gleich gelten oder sein (gleichgültig sein)Plaut. mil. 784

und so die militärischen termini technici

aequa pugna, gleicher, unentschiedener, schwankenderLiv.

aequo proelio oder aequo Marte (εξ ἴσου) discedere, das Gleichgewicht behaupten (Gegensatz superiorem esse oder discedere)Caes.Iustin.

so auch

aequā manu discedere (Gegensatz superiorem esse)Sall.

und

aequā manu abscessum estTac.

aequis manibus dirimere pugnamLiv.

aequo Marte (mit gleicher Aussicht auf den Sieg) pugnareLiv., contendereFlor. Curt.

β)der Zahl, den Kräften, dem Rang nach gleich, gleichstehend (Gegensatz superior oder inferior)

numerone an viribus aequi non sumus?Verg.

in superiores contumax, in aequos (gegen seinesgleichen) et pares fastidiosus, in inferiores crudelis Cornif. rhet.

quia regibus aequa, nedum infima insolita sunt, weil Königen schon Gleichsetzung, geschweige denn die tiefste Erniedrigung etwas Ungewohntes istTac.

daher

γ)die adverbialen Ausdrücke

ex aequo, von gleicher Stufe aus, gleichmäßig, in gleichem Maß, auf gleiche Weise

sol ex aequo metā distabat utrāqueOv.

ex aequo convenitTibull.

mundum ex aequo temperantia, was die Welt im Gleichgewicht erhältSen.

und (= εξ ἴσου) unter gleichen (politischen) Verhältnissen oder Bedingungen, mit gleichen Rechtensiehe Weißenb. Liv. 37, 36, 5

ex aequo venire in amicitiamLiv.

quae disceptatio ex aequo relicta est?Liv.

pax ex aequo utilisTac.

in aequo, auf gleicher Stufe, in gleicher Geltung, in gleicher Lage, in gleichen Verhältnissen, in gleichen Rechten, gewöhnlich mit esse, stare

ne in aequo hostes vestri nostrique apud vos sint (gleiche Rechte bei euch haben) ac nos socii; immo ne meliore iure sintLiv.

quod in aequo est, gleichviel giltSen.

infra deos sumus, non in aequo illis stetimus, stehen nicht mit ihnen auf gleicher StufeSen.

so auch

industriosque aut ignavos pax in aequo tenet, auf gleicher Stufe, in gleichen VerhältnissenTac.

und

in aequo eum duarum potentissimarum gentium summis imperatoribus posuerunt, sie stellten ihn auf gleiche Stufe mit usw.Liv.

in aequo positum est mit folgendem InfinitivVal. Max. 6, 9 ext. 9

b)gleich gegen den einen wie gegen den anderen verfahrend, besonders in Rechtssachen: billig (Gegensatz iniquus, iniustus)

α)von Personen: gerecht und billig, unparteiisch

arbiterPlaut.

praetor, iudex, testisCic.

se alicui aequum praebereCic.

ne plus iniquum possit quam aequum oratio, facite aequi sitisTer.

ab aequis atque etiam a propensis in hanc partem colamurCic.

β)von Leblosem: billig, recht und billig

iudiciaCic.

condicio (Gegensatz iniqua versura)Nep.

aequa et honesta postulatioCic.

aequa lex et omnibus utilisCic.

quam orationemaequam arbitror videri posseLiv.

quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in NaeviumCic.

besonders oft aequum est, es ist billig, recht und billigsiehe Wagner Plaut. aul. 122 und Ter. heaut. 949

ut est aequumPlaut.

deinde postulo, sive aequum est, te oroTer.

ut aequum censeoPlaut.

at quibus verbis? modo »aequum sibi videri«, modo »non iniquum«Cic.

mit Dativ

sicut aequum est hominiCic.

mit Ablativ der Person (wie dignus)

plus vidissem, quam me atque illo aequum foret, für mich und ihn sich ziemen würdePlaut.

oft mit Infinitiv Passiv

nunc non aequum est abduciPlaut.

auch mit Infinitiv Aktiv

ut facere aequumPlaut.

meist mit AcI

aequum est vos ignoscereTer.

tibi me est aequum parēreVerg.

aequum esse eum et officio meo consulere et temporiCic.

aequius vos erat candidatas venire, es war besserPlaut.

seltener mit ut und Konjunktiv

aequum tibi videatur, ut ego, alienum quod est, meum esse dicamPlaut.

substantivisch: aequum, ī, neutrum, das Billige, die Billigkeit

quid in iure aut in aequo verum aut esset aut non essetCic.

utilitas iusti mater et aequiHor.

aequa postulareLiv.

per aequa per iniqua, durch jedes billige oder unbillige Mittel, auf geradem oder ungeradem Weg, um jeden Preis, koste es, was es wolleLiv. 2, 32, 7

Ablativ aequo bei Komparativen (= quam aequum est), als recht oder billig ist, allzu, nur zu sehr

miser amplius aequoPlaut.

gravius aequoSall.

largius aequo Hor.

flagrantior aequoIuven.

oft verbunden aequum et bonum und aequum bonumque oder bloß aequum bonum, was recht und gut, recht und billig ist, das Rechte und Billige, Recht und Billigkeit

aequum bonum colerePlaut.

fit reus magis ex aequo bonoque, quam ex iure gentium BomilcarSall.

contra scriptum de aequo et bono dixitCic.

neque quicquam queo aequi bonique ab eo impetrare, auf dem Weg der Billigkeit, auf dem Weg der GütePlaut.

si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, wenn du nur ein halbwegs billiges Wort sprichstTer.

Superlativ

hoc optumum atque aequissumum estPlaut.

daher als terminus technicus die Rechtsformel:

quod oder quantum aequius melius oder melius aequius, wie es billiger und besser istCic.

und so

utrumque fieri sit melius atque aequiusQuint.

und endlich die Redensart aequi bonique oder bloß aequi boni facere aliquid, etwas nach Rücksichten der Billigkeit beurteilen = etwas gut aufnehmen, sich gern gefallen lassen, sich in etwas fügen, mit etwas fürliebnehmen, an etwas nicht mäkelnsiehe Wagner Ter. heaut. 787Ter.Liv.Cic.

c)gegen andere gelassen, nachsichtig, ihnen gewogen, geneigt, wohlwollend, günstig (Gegensatz iniquus, inimicus)

non aequa Pallas, ungünstige, grollendeVerg.

nobilitate inimicā, non aequo senatuCic.

aequo Iove, mit Jupiters Wohlwollen oder BeifallHor.

adeste aequo animo, schenkt ein geneigtes GehörTer.siehe Spengel Ter. Andr. prol. 24

minus aequis animis auditus est Scipio, fand weniger geneigtes GehörLiv.

aequos adhiberent animos ad pacem accipiendam, möchten sich zur A. des Fr. geneigt zeigenLiv.

meis aequissimis utuntur auribus, ich höre ihnen mit dem größten Vergnügen zuCic.

ne in senatu quidem satis aequis auribus audiebatur, fand er ein recht geneigtes GehörLiv.

oculis aequis aspicereVerg., videreCurt.

mit Dativ

alumnisHor.

aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuitOv.

pater est aequus sorti utrique, meinem Vater ist beides genehmVerg.

ipsis est aër avibus non aequus, nicht heilsamVerg.

mit in und Ablativ (der näheren Bestimmung)

aequus in hoste fuitProp. 3, 19, 28

Plural substantivisch: aequi, die Freunde (Gegensatz iniqui), gewöhnlich verbunden aequi et iniqui, oder aequi iniquique, Freund und FeindTer.Cic.Liv.siehe Wagner Ter. heaut. prol. 27. Fabri Liv. 22, 26, 5

auch mit Genitiv

absentium aequiTac. ann. 6, 36

Archaistischer Nominativ Singular maskulin aequosPlaut. aul. 187Ter. adelph. 837Verg. georg. 2, 225

Akkusativ Singular maskulin aequomEnn. tr. 138 (228)Plaut. capt. 995 und öfterTer. eun. 478 und 870; heaut. 91 und öfterCato r.r. 146, 3

archaistische Form aiquos, Akkusativ aiquon Corp. inscr. Latin. 1, 196, 27

archaistische Form aecus Enn. tr. 135 (226) und 161 (147)Pacuv. tr. 32Verg. Aen. 6, 129; 10, 450; 12, 20 R.Liv. 42, 47, 3 W.Sen. contr. 9, 3 (26), 1. M.Caes. in Fronto ep. ad M. Caes. 4, 12. p. 61, 10 N.Gell. 4, 9, 12

aiquom = aequumCorp. inscr. Lat. 1, 196, 11

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

aequus, adjective with comparative and superlative 2 IC-, AIC-, even, plain, level, flat

locusCic.

aequiore loco constiteratCaes.

campusVerg.

Equal

ex provinciā aequam partem sumereCic.

sequitur non passibus aequisVerg.

Abietibus iuvenes aequi, as tall asVerg.

Even with, on a level with

sive loquitur ex inferiore loco, sive ex aequo, i.e. on the floor of the SenateCic.

pede congredi aequo, i.e. face to faceVerg.

Favorable, advantageous

locus ad dimicandumCaes.

locus suisNep.

tempusCic.

Favorable, friendly, kind, humane

nobisCic.

parvis alumnis, propitiousHor.

templum non aequae Palladis, unpropitiousVerg.

aër non aequus, unwholesomeVerg.

non aequa fata, hardOv.

aequi iniquique, friends and foesLiv.

Equal, proportionate, like

utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i.e. that I had a fair returnTer.

aequā manu discedere, after a drawn battleSall.

aequo Marte pugnare, indecisiveLiv.

aequum volnus utrique deditOv.

Of persons, fair, equitable, impartial

praetorCic.

aequissimus iudexCic.

Of things, equitable, reasonable, fair, honorable

postulatioCic.

id, quod aequissimum est, ut, etc.Cic.

quae liberum scire aequum est adulescentemTer.

sicut aequum est, dicamus, etc.Cic.

ex aequo et bono iure rem iudicari oportere, equitably and kindlyCic.

fit reus magis ex aequo et bono, quam ex iure gentiumSall.

durus est praeter aequomque et bonum, excessivelyTer.

id non fieri ex aequo et bono, in a spirit of moderationTer.

qui neque ius neque bonum atque aequom sciunt, have no sense of right or reasonTer.

istuc aequi bonique facioTer.

si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, if you propose anything reasonableTer.

animus meus totum istuc aequi boni facit, i.e. is content withCic.

melius aequius’, i.e. quid melius et aequius sit iudicaturCic.

Equable, calm, composed, tranquil

sorti pater aequus utrique estVerg.

oculis aspicere aequisVerg.

animusCic.

Aequam Servare mentemHor.

aequo animo, with equanimity, patiently, calmly, with indifferenceCic.

alqd ferre aequo animoCic.

emoriCic.

servitutem tolerareSall.

alqd animo aequiore ferreCic.

animo aequissimo nummos adfertCic.

aequissimis animisCic.

audite mentibus aequis, impartiallyVerg.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu