konsonant.-Konjugation

accēdere

accēdō  accessī  accessum

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

ac-cēdo, cessī, cessum, ere (ad und cedo), herzutreten, herantreten, herankommen, nahen, einem Ziel sich nähern, wo erscheinen (Gegensatz abscedere, decedere, recedere)

I)eigentlich

A)im Allgemeinen

a)von Personen, mit Angabe »wohin?«

durch ad mit Akkusativ

ad aedesPlaut.

ad foresTer.

ad eandem mensam cum servo, sich setzenSen.

ex inferiore loco ad tribunalLiv.

ad urbem noctuCic.

ad Aquinum, ad SyracusasCic.

ad ludosCic.

ad eam confabulatumTer.

ad hominemPlaut.

intro ad eramTer.

alicui ad aurem et dicere, sich nähern, um ihm ins Ohr zu sagenCic.

ad manum siehe 1. manus

durch in mit Akkusativ (besonders wenn die Annäherung ein »Eintreten« zur Folge hat)

in aedesCic.

in MacedoniamCic.

in funus, dem Leichenzug sich anschließen, mit zum Begräbnis gehenCic.

durch bloßen Akkusativvergleiche Drak. Liv. 9, 40, 19; Burm. Phaedr. 1, 25, 6; Nipperd. Tac. ann. 2, 45 und 12, 31

terram cum classiCael. Ant. fr.

AfricamVarr.

AriminumCic.

scopulosVerg.Ps. Quint. decl.

IugurthamSall.

absolut = nahen, kommen, gehenKomikerCic.und andere

obviamPlaut.

b)von Leblosem

febris accedit, stellt sich ein (Gegensatz decedit)Cic.

luna accedens, der zunehmende (Gegensatz abscedens)Plin.

accedit ad aures sermoTer.

nomen famaque ad nos accedit, gelangt zu unsLiv.

B)insbesondere

1)als Bittender oder Hilfe Suchender jemandem sich nähern, bei jemanden erscheinen, sich an jemanden wenden

senatus supplex accedit ad CaesaremCic.

acc. ad eosCic.

ad ephorosNep.

quo accedam aut quos appellem?Sall.

2)feindlich herannahen, anrücken, angreifen

absolut (Gegensatz se recipere)Cic.

quocumque accederent equitatus hostiumSall.

propiusCaes.

propius Ambiorigem, propius RomanosCaes.

propius murosNep.

ad oppidum, ad BritanniamCaes.

usque ad castraCaes.

ad moeniaLiv.

murisLiv.

(ad) has XIV cohortesPomp. in Cic. ep.

ad manum, handgemein werdenNep.

ad corpus eius, ihm auf den Leib rückenCic.

ad te comminus accessit, ist dir auf den Leib gerückt, scherzhaft = hat dich mit seinem Besuch behelligtCic.

mit bloßem Akkusativs. Nipperd. Tac. ann. 12, 31

astuNep.

LemnumNep.

cum V navibus Africam in finibus CyrenaeorumNep.

loca hostiliterSall.

3)als Bieter oder Steigerer bei Auktionen erscheinen

ad hastamNep.Liv.

und so

ad illud scelus sectionisCic.

4)als Bewerber um den Triumph (vom aus dem Krieg zurückkehrenden Feldherrn)

ad urbemCic.

uno tempore ad urbem (von beiden Konsuln)Liv.

II)übertragen

A)im Allgemeinen

a)von Personen

has naturae partes, ihnen zu nahen = sie zu erforschenVerg.

ad amicitiam Philippi, zur Freundschaft des Ph. gelangen, die Freundschaft des Ph. gewinnenNep.

ad praeceps, am Abgrund wandeln, ans Kühne streifen (vom Redner)Plin. ep.

sed propius accedam (ich will der Sache näher treten), de his nostris testibus dicamCic.

ut quisque proxime accederet, je näher uns jemand angehtCic.

b)von Leblosem

voluntas vostra accedit ad poëtam, wendet sich dem Dichter zuTer.

accedit manus extrema operibus, wird gelegt an usw.Cic.

fervor accedit capiti, die Weinglut steigt zu KopfHor.

B)insbesondere

1)der Zeit nach herantreten, herankommen, sich nähern

accedunt anni (die Jahre = das Alter)Hor.

quo propius ad mortem accedamCic.

stat super caput fatum et pereuntes dies imputat propiusque ac propius accedit, kommt immer näher und näherSen.

2)zu einer Tätigkeit oder Teilnahme an derselben schreiten, sie übernehmen, mit ihr sich befassen

ad rem publicam, durch Bewerbung um öffentliche Ämter (zunächst um die Quästur) mit den Staatsangelegenheiten sich befassen, dem Staatsdienste sich zu widmen beginnenCic.

ad causam, eine Sache (vor Gericht), eine (gerichtliche) Verhandlung übernehmen (vom Verteidiger)Cic.

und so

huic causaeCic.

ad causam publicam, sich der Sache des Staates annehmenCic.

ad vectigalia, sich mit dem Zollpacht befassenCic.

ebenso

ad publicaSen.

ad haec bona, sich an diese Güter machen (um sie in Besitz zu nehmen)Cic.

ad periculum, an der Gefahr teilnehmenCic.

ad poenam, zur Strafe schreitenCic.

si quis expers veri et ignarus ad legendum accesseritLact.

3)mit seinem Willen beitreten, beipflichten, zustimmen (Gegensatz abhorrere ab aliqua re)

ad sententiam alicuiusPlaut.

ad condicionesCic.

ad hoc consiliumNep.

Ciceroni in plerisqueQuint.

libenter his, qui haec prodideruntVell.

alicuius sententiaeQuint.

huic opinioni (Gegensatz dissentire)Quint.

societatem nostramTac. ann. 12, 31

4)als Zuwachs hinzukommen, zunehmen, wachsen (Gegensatz decedere, recedere, deminui, auferri)

accessit ager, quem etc.Cato fr.

huc accedebat munificentiaSall.

accedit eodem faciesOv.

ad eas (naves) captivae Massiliensium accesserant VICaes.

nihil ad dignitatem acceditCic.

accedit ad causam novum crimenCic.

cum ad has suspiciones certissimae res accederentCaes.

numerum accessit ad harum, gesellte sich ihnen zuOv.

quo plus aetatis ei accederet, je älter er würdeCic.

accedit annus tertius desiderio nostro et labori tuoCic.

Remis studium accessitCaes.

iis tantum fiduciae accessit, ut etc., ihre Z. stieg so sehrCaes.

magis accessurum utrumque, werde noch mehr zunehmenLiv.

volucres accedere silvis, als V. ein Zuwachs für den W. werdenOv.

pretium accedit agris, der Preis der Äcker steigtPlin. ep.

und so

plurimum pretio accedit, der Preis steigt sehrCol.

accedet eo mons GaurusCic.

huc accessit manus Ventidii, dazu kommt noch usw.Cic.

daher die Verbindungen huc accedit oder eo accedit oder eodem accedit

huc accedit summus timorCic.

eo accedebat hortator assiduus SallustiusCic.

accedit eodem vulgi voluntasCic.

und so oft accedit huc (oder huc accedit), accedit eo (oder eo accedit), accedit etiam oder illud etiam, oder bloß accedit, quod mit Indikativ oder ut mit Konjunktiv, hierzu kommt noch, dass usw.Cic.und andere (und zwar ist accedit, quod = hierzu kommt noch der (faktische) Umstand, dass usw.; dagegen accedit, ut = dazu tritt noch der Fall ein, überdies geschieht es, dass usw.vergleiche Kühner Cic. Tusc. 1, 43 und 5, 62; Sorof Cic. de or. 2, 198; Reisigs Vorll., neu bearb. von Schmalz und Landgraf, Bd. 3. S. 431 f)

nachaugusteisch auch

ad illa hoc quoque accessit, quod etc.Curt

his etiam illud accessit, quod etc.Lact

accedit his, quod etc.Plin. ep.s. Krebs-Schmalz Antib. Bd. 1. S. 64. Aufl. 7. Lagergr. Plin. ep. p. 151

mit folgendem ne und Konjunktiv

cum accessit id quoque, ne nisi rectā cervice spiritus trahatur, ὀρθόπνοια (appellatur)Cels. 4, 8 in. p. 130, 34 D

5)als Ereignis, das durch sein Eintreten äußerlich oder innerlich unsere Verhältnisse ändert: zuteil werden, zufallen

voluntas vostra si ad poëtam accesseritTer.

paululum vobis accessit pecuniaeTer.

num tibi stultitia accessit aut superat superbia? bist du ein Narr geworden oder hast einen Sporn zu viel?Plaut.

alicui animus accedit, es bekommt jemanden MutCic.

plurimum consilii, animi, praesidii denique mihi accesseritCic.

Gegensatz discedo

quorum adventu et Remis cum spe defensionis studium propugnandi accessit et hostibus eadem de causa spes potiundi oppidi discessitCaes.

6)bei Vergleichen: nahe kommen, sich nähern, das heißt ähnlich sein

propius ad deosCic.

proxime deos, von einer PersonCic.

prope ad similitudinem alicuius reiCic.

sermone magis oratorio generi (von Euripides)Quint.

Homero maxime (von einem Dichter)Quint.

synkopiertes Perfekt accestisVerg. Aen. 1, 201

synkopiertes Plusquamperfekt accesset Turp. com. 59

vulgärlateinischisches Perfekt accedi, wovon accedissetItala (Rehd.) Marc. 6, 21

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

accēdō or ad-cēdō, cessī (perfect syncopated accēstisVerg.), cessūrus, ere, to go to, come to, come near, draw near, approach, enter

ad flammam inprudentiusTer.

ad oppidumCaes.

ad hastam, to attend an auctionNep.

ad numerum harum, joinsOv.

in oppidumCic.

illoCic.

quoSall.

quocumqueSall.

iuxtaOv.

proxime deos accessit ClodiusCic.

propius tribunalCurt.

urbemVerg.

Scyllaeam rabiem scopulosqueVerg.

(poet.)

delubrisOv.

regno, sharesOv.

sacris, takes part inOv.

accede, come hereOv.

deici nullo modo potuisse qui non accesseritCic.

(impersonal)

quod proxime accedi poteratCic.

Especially, to approach in a hostile manner, attack

acie instructā usque ad castra hostium accessitCaes.

ad urbemSall.

ad manum, to come to close quartersNep.

Figuratively, to come near, approach

haud invito ad aurīs sermo mi accessit tuosTer.

ubi accedent anni et, etc., when the years shall come, in which, etc.Hor.

Especially, to come, happen, befall

voluntas vostra si ad poëtam accesseritTer.

dolor accessit bonis virisCic.

With the idea of increase, to be added

ut ad causam novum crimen accederetCic.

ad eas navīs accesserant sexCaes.

Medis adcessere LibuesSall.

tantum fiduciae Pompeianis accessit, their confidence rose so highCaes.

huc accedebant conlecti ex praedonibus, these were joined byCaes.

(poet.)

in tua damnaOv.

Especially with a clause or neuter pronoun, representing a clause, as subject

ad haec mala hoc mihi accedit etiamCic.

haec, etc.Ter.

accedet etiam nobis illud, iudex est, etc.Cic.

accessit etiam, quod illa pars equitatūs se cum iis coniunxeratCaes.

eo accedebat, quod iudices dati non erantCic.

huc adcedebat, quod exercitum habuerat, etc.Sall.

huc accedit, quod occultior vestra cupiditas essetCic.

with ut

accedit, ut eo facilius animus evadatCic.

ad Appii senectutem accedebat, ut caecus essetCic.

accedebat, ut tempestatem ferrent faciliusCaes.

ad hoc detrimentum accessit, ut prohiberentur, etc.Caes.

To assent, accede, agree, approve, accept

ad eius condicionesCic.

ad hoc consiliumNep.

suadentibusTac.

(In appearance or character), to come near, approach, resemble, be like

homines ad Deos nullā re propius accedunt quam salutem hominibus dandoCic.

proxime ad nostram disciplinam illamCic.

Antonio Philippus proxime accedebatCic.

To enter upon, undertake

ad bellorum periculaCic.

ad amicitiam CaesarisCaes.

ad vectigalia, to undertake the collection ofCic.

ad causam, the direction of a lawsuitCic.

ad invidiam levandamCic.

has naturae partīs, take up, describeVerg.

ad rem publicam, to enter on the service of the stateCic.

huic ego causae actor accessi, entered upon as prosecutorCic.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu