konsonat. Dekl. (3. Dekl.)
opus operis n
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
1. opus, eris, neutrum (altindisch äpaḥ, das Werk), das Werk
I)im engeren Sinn: das Werk = die materielle Arbeit, die Beschäftigung
A)eigentlich
1)im Allgemeinen
a)lebender Wesen
α)der Menschen
opus ingensLiv.
opus rusticum KomikerColum.
opus servileLiv.
opus militare, Arb. der SoldatenSuet.
opera fabrilia, HandarbeitenICt., besonders Schmiedearbeiten, -geschäfteVerg.
opus manuumOv.
opera nostrarum artiumCic.
admonitor operumOv.
immunes operumOv.
famuli operum soluti (von der Arbeit entbundene)Hor.
in opus se collocare (sich verdingen)Plaut.
milites ad opus privatum mittereICt.
omnia opera mature conficereCato
opus facere, arbeitenTer.
opus rusticum oder opus ruri facere, Feldarbeit verrichtenTer.
differre opusOv.
exigere (prüfen) opusOv.
favere operi, fleißig arbeitenOv.
und so
instare operiVerg.
istaec opera perficerePlaut.
in totum diem velut opus ordinare, gleichsam das Tagewerk verteilenQuint.
opus quaerere (suchen)Cic. Liv.
pauper, cui in opere vita erat, der von der A. lebteTer.
menses octo continuos his opus non defuitCic.
magni operis videbatur mit folgendem Infinitiv, es schien ein großes Stück Arbeit zu seinCurt.
in oder ad opus publicum (öffentl. Strafarbeit) damnari oder dariICt.
β)der Tiere (vergleiche Cic. de off. 2, 11)
si mures aliquid corroserint, quorum est opus hoc unumCic.
besonders von der Arbeit der Bienen
opus facereVarro
pro me opus facerePs. Quint. decl.
fervet opusVerg.
iustis operum peractisColum.
omnibus (apibus) una quies operum, labor omnibus unusVerg.
b)lebloser Subjekte: die Wirkung, der Effekt
opus meae bis sensit Telephus hastaeOv. met. 12, 112
e sagittifera prompsit duo tela pharetra diversorum operumOv. met. 1, 469
von Abstraktem
suum quasi opus efficere, sozusagen ihre W. hervorbringenCic. top. 62
2)prägnant
a)die Arbeit des Landmanns und der Pflugstiere, die Feldarbeit (vollständig opus rusticum)
arma operis suiOv.
intentus operi diurnoCurt.
opus facereTer. (und so bovem commodare, ut opus faceretICt.)
facere patrio rure opusOv.
opere se exercereSen.
aliquem in ipso opere deprehendereFlor.
b)die Praxis des Arztes
opus facere, seine Praxis betreibenAlfen. dig. 38, 1, 26
manere (erwarten) medicum, dum se ex opere recipiat, bis er von seiner Praxis zurückkommtPlaut. Men. 883
c)das Weidwerk des Jägers
Romanis sollemne viris opusHor. ep. 1, 18, 49
d)die Arbeit des Bauhandwerkers oder -meisters, das Bauen, der Bau
muri oder fossa ingentis operisCurt.
moles novi operis, die neu zu erbauenden DämmeCurt.
lex operi faciundo, BaukontraktCic.
publicorum operum exactioCic.
opus pupillo redimere (für den Mündel erstehen)Cic.
interim omnes servi atque liberi opus facerent, sollten beim Bau Hand anlegenNep.
e)die Bergwerksarbeit, der Bergbau
in opus metalli oder metallicum damnari oder dariICt.
und so bloß
in opus damnariPlin. ep.
in opus salinarum dariICt.
f)als militärischer terminus technicus: die Schanzarbeit
labor operisCaes.
opus castrorum, Lagerarbeit, LagerbefestigungSall.
fessus oder fatigatus operibus proeliisqueLiv.
in opere occupatum esseCaes.
dies noctesque in opere versariCaes.
opus facere, schanzenCaes.
milites opere prohibereCaes.
milites ab opere deducere, revocareCaes.
in operibus, in agminibus multus adesseSall.
g)die Kriegsarbeit = Kampfesmühe, Kampf
militia et grave Martis opusVerg. Aen. 8, 516
opus belliProp. 3, 11, 70
opera bellica (Kriegshandwerk, Gegensatz civiles artes)Vell. 2, 97, 2
h)die Arbeit im Gegensatz zur Natur und zur natürlichen Lage, die Händearbeit, Menschenhand, Kunst
mons naturā velut opere praecepsSall.
locus egregie naturā et opere munitusCaes.
oppidum magis opere quam naturā munitumSall.
nihil est opere aut manu factum, quod non aliquando consumat vetustasCic.
i)die Art der Bearbeitung eines Kunstwerkes, die Arbeit
hydria praeclaro opereCic.
haec omnia antiquo opere et summo artificio factaCic.
quarum (bullarum) iste non opere delectabatur, sed pondereCic.
erit exstructa moles opere magnifico, in großartigem StileCic.
fabricavit Argus opere Palladio ratem, nach Art der Arbeit der Pallas (= künstlich)Phaedr.
k)dezent: das Werk = der Beischlaf
et pudor obscenum diffiteatur opusOv. am. 3, 14, 28
cum fit amoris opusPs. Ov. her. 15, 46
opere faciundo lassusPlaut. asin. 873
accedere ad opusMart. 7, 18, 5
B)metonymisch
1)der Stoff für eine Arbeit
digitis subigebat opusOv. met. 6, 20
2)das gefertigte Werk
opera magnifica atque praeclaraCic. ut enim pictores et ii, qui signa fabricantur, et vero etiam poëtae suum quisque opus a vulgo considerari vultCic.
gerebat auribus cum maxime singulare et vere unicum naturae opusPlin.
mirabilia Orientis opera, WunderwerkeCurt.
und so
septem opera esse in orbe terrae mirandaGell.
So nun prägnant
a)das Werk = das Bauwerk, der Bau, das Gebäude, Plural die Bauten
curator operumICt.
opus publicumICt.
opera publicaLiv. ICt.
urbanaLiv.
opus balinei, ein BadehausPlin. ep.
opus exornare tuā statuāPlin. ep.
reficere exstruereque operaSuet.
b)als militärischer terminus technicus: militaria opera, militärische Werke (Bauten)Curt. 9, 8 (32), 14
insbesondere
α)das Schanzwerk, das Befestigungswerk, Verteidigungswerk
opus castrorum, LagerbefestigungCaes.
opus hibernorum, WinterlagerbefestigungCaes.
emporium opere magno munitumLiv.
fundas libriles sudesque in opere disponereCaes.
Plural: Werke = Schanzwerke, Befestigungswerke, Schanzen, Befestigungslinie
magnitudo operumHirt. b. G.
castra magnis operibus communitaSall. fr.
castra oder tumulum magnis operibus munireCaes.
β)Belagerungswerk
opera munitionesqueCic. Liv.
magnitudo operisCaes.
urbem operibus circumdare, claudereVell. Nep.
Mutinam operibus munitionibusque saepireCic.
urbem ingentibus operibus saepireLiv.
γ)Belagerungswerkzeug, -maschine
urbem vineis aliisque operibus oppugnareLiv.
operibus urbem expugnareLiv.
δ)das Werk = der Damm
summi operis fastigiumCurt.
opus accipere (in den Boden aufnehmen)Curt.
opus iacĕre (aufwerfen)Curt.
flumen operibus obstruereCaes.
c)ein Werk der Kunst (Bildhauerei, Malerei, Weberei usw.), ein Kunstwerk
Silanionis opus tam perfectum, tam elegans, von einer StatueCic. (und so singularis talium operum auctorVell.)
opus admirabileCic.
opus caelatumAuct. b. Hisp.
pocula faginea, caelatum divini opus AlcimedontisVerg.
totum Numidae sculptile dentis opusOv.
op. marmoreum, MarmorbildOv.
op. Mentoreum, ein von Mentor verfertigter metallener Becher mit ReliefsProp.
opus plumariumVulg.
ut reconcinnetur (palla) atque ut opera (Stickereien) addantur quae voloPlaut.
hanc vestem, quā indutus sum, sororum non donum solum, sed etiam opus videsCurt.
materiam superabat opusOv.
d)ein Werk der Architektur
opus albarium, tectorium, musivum, siehe albārius
e)ein Werk der Backkunst
opus pistorium, BackwerkCels. Plin.
und ein Werk der Kochkunst, ein Gericht
opus spumeumAnthim. 34 und 40
fit etiam de hordeo opus bonumAnthim. 64
f)ein Werk, Erzeugnis der Biene
cerea opera suaColum. 9, 7, 3
ceris opus (= den Honig) infunditePhaedr. 3, 13, 9
g)eine Arbeit, ein Werk der Literatur
tantum opusLiv.
caelatum novem Musis opusHor.
in utriusque operis sui ingressuQuint.
opus habeo in manibusCic.
pangis aliquid Sophocleum? fac opus appareat (dass man etwas von dem W. zu sehen bekommt)Cic.
nullum opus otii exstatCic.
sane texebatur opus luculente, so war das Werk gewiss recht schön angelegtCic.
id quoque adiungere operiQuint.
opere ipso (Geschichtswerk) coniungere aliquidCurt.
opus exigere, das W. (die Dichtung) zu Ende führenOv.
daher ein Hand- und Lehrbuch
opus geographicum, der GeographieMart. Cap. 6. § 609
h)die Gattung, das Fach der Darstellung in Kunst und Literatur
in der KunstVell. 1, 16, 2; 1, 17, 4
in der LiteraturHor. sat. 2, 1, 2Quint. 10, 1, 31; 10, 1, 67 und 69
II)im weiteren Sinn
a)die Arbeit = Aufgabe, Obliegenheit, Leistung, Verrichtung, Handlung, der Dienst
viri doctiPlaut.
oratorium, Aufgabe, Verrichtung des Redners (zum Beispiel reden, Zeugen abfragen usw.)Cic.
censorium, Geschäft des Zensors (Erteilen einer Rüge)Cic.
opus πολιτικόν, eine Handlung, ein Dienst zum Besten des StaatesCic.
periculosae plenum opus aleaeHor.
operum hoc tuorum est, das wäre eine von deinen Aufgaben (ein Stück Arbeit für dich)Hor.
Amynander quod sui maxime operis erat, impigre agebat, was ihm vornehmlich oblagLiv.
und so
sui maxime operis esse credens mit folgendem AcILiv.
sunt quibus unum opus est (die es sich zur einzigen Aufgabe gemacht haben) mit folgendem InfinitivHor.
aggredi ad pacis maximum opusLiv.
certatim ad hoc opus (dem Mord des Tyrannen) curreturCic.
nobis nostrum intueri opus sat est, unsere Aufgabe im Auge zu behaltenQuint.
b)das Werk = das Unternehmen, die Tat
opus egregiumCurt.
mirabileCurt.
virtutis opusVerg. Curt.
magnum opus conariCaes. fr.
gloria plus habet nominis quam operis, beruht mehr auf dem N. als auf TatenCurt.
neve operis famam posset delere vetustasOv.
Plural
opera magnaCurt., maioraOv.
bellicaCurt.
aliquem operibus anteireCaes.
his immortalibus editis operibusLiv.
Aeneae etiam ultimum mortalium operum fuitLiv.
im christlichen Sinn: opera, Plural = die guten Werke (καλὰ εργα)Cypr. epist. 18, 2Ambros. de off. 1, 31, 163Lact. 3, 9, 15Vulg. Matth. 5, 16
c)Plural: opera, politische Werke = Schöpfungen, Einrichtungen
commendans illi sua atque ipsius operaVell. 2, 123, 2
primum principalium eius operum erat ordinatio comitiorumVell. 2, 124, 3
d)die wissenschaftliche Materie, Wissenschaft
is libros de iure civili plurimos et qui omnem partem operis fundarent (vollständig behandelten) reliquitPompon. dig. 1, 2, 2. § 44
Tubero doctissimus quidem habitus est iuris publici et privati et complures utriusque operis libros reliquitibid. § 46
e)die Mühe, Bemühung
magno opere, maximo opere, siehe māgnopere
maiore opereCato fr.
non minimo opere Licin. fr.
summo opereLucr. (vergleiche summopere)
quanto opere, siehe quantopere
quantillo opere, wie leichtPlaut.
tanto opere, siehe tantopere
ebenso opere tantoPlaut.
nimio opere, gar sehrCic.s. Haupt opusc. 2, 457
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
opus, eris, neuter 2 AP-, work, labor, toil
Quod in opere faciundo operae consumis tuae, in doing your workTer.
grave Martis, military serviceVerg.
(Graeci) opus quaerunt, seek (literary) employmentCic.
Sunt quibus unum opus est urbem celebrareHor.
magnumCic.
dies Longa videtur opus debentibusHor.
naturā et opere munitus, artCaes.
A product of labor, work, structure, public building, fortification
opere castrorum perfectoCaes.
opus fieri (of a wall)Nep.
Mutinam operibus munitionibusque saepsitCic.
Regis opus (of a harbor)Hor.
A work, book, composition, essay
habeo opus magnum in manibusCic.
Fac opus appareatCic.
ultra Legem tendere opusHor.
Artistic work, workmanship, art
quarum iste non opere delectabatur, sed pondereCic.
haec omnia antiquo opereCic.
A deed, action, achievement
Hoc virtutis opusVerg.
Ablative in adverbial phrases, māgnō opere, tantō opere, quantō opere, see māgnōpere, tantōpere, quantōpere
Rarely with nimio
haec opera Graecos homines nimio opere delectant, excessivelyCic.
A working, effect
opus meae bis sensit Telephus hastaeOv.
The subject of work, stuff, material
Seu digitis subigebat opusOv.
Figuratively, in nominative and accusative in phrases with the verb sum, work, business, need, want, necessity
longius, quam quoad opus est, procedetur, than the occasion requiresCic.
Sic opus estOv.
quae bello opus erantSall.
dux nobis et auctor opus est, we need a leaderCic.
omnia, quae tibi essent opusCic.
quod ipsi opus esse videretur, censere, expedientCic.
quorsum est opus? what for?Hor.
quae curando volneri opus suntLiv.
magistratibus opus est, there is need ofCic.
Cognati, quīs te salvo est opus, to whom your safety is importantHor.
haud mihi vitā Est opus hac, I have no business with, etc.Hor.
Plus scis quid facto opus est, what must be doneTer.
tantum modo incepto opus est, to make a beginningSall.
maturato opus est, haste is necessaryLiv.
ita dictu opus est, I must sayTer.
quanti argenti opus fuitLiv.
quid opus est de Dionysio adfirmare?Cic.
dixit id consilium sciri non opus esse, inexpedientCic.
nil opus est te CircumagiHor.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu