konsonat. Dekl. (3. Dekl.)
mūnus mūneris n
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
mūnus, eris, neutrum (archaistisch moenus, eris, neutrum, Plural moenera bei Lucr. 1, 29), die Leistung
I)die Leistung als in irgend einem Wirkungskreis zu lösende Aufgabe, Verrichtung, Obliegenheit, Dienst, Amt, Bestimmung
a)überhaupt
oft verbunden
magnum onus atque munus, munus pensumque, munus atque officium, officium munusqueCic.
officii aut omnino vitae munusCic.
munus geometriae tueri, die Aufgabe eines Lehrers der Geometrie vollkommen lösenCic.
munere interpretum fungiCic.
servorum munere fungiNep. (vergleiche possunt aliquando oculi non fungi suo munereCic.)
munus fungi suumPlaut.
octo munus hominum facile fungi Plant.
omnia exsequi regis officia et muneraCic.
bestia suum tenens munus, seine Bestimmung treu bewahrendCic.
munus alicuius est, es ist jemands Aufgabe, Bestimmung und dergleichen
tuum est hoc munus, tuae partesCic.
mit folgendem Infinitiv
munus principum est resistere levitati multitudinisCic.
huius libri munus est philosophiam quoque ostendereLact.
mit folgendem ut und Konjunktiv
cuius (culturae) hoc munus est, ut efficiat, ut vitis quam optime se habeatCic.
b)die Leistung eines Staatsbürgers (vergleiche functus omni civium munere = ἰσοτελήςCic. Brut. 63)
α)Dienst, Posten, Amt, Verwaltung
munera civiliaCic. ICt.
iudicandi munus, RichteramtVell.
explere susceptum rei publicae munusCic.
ministri muneris provincialisCic.
functus est aedilicio maximo munere, machte als Ädil sehr großen AufwandCic.
consulare munus sustinereCic.
quantum vacabit a publico officio et munereCic.
daher Plural munera rei publicae oft = politischer Wirkungskreis
orbati rei publicae muneribus, pristinis muneribusCic.
requiescens a rei publicae pulcherrimis muneribusCic.
honoribus et rei publicae muneribus perfunctus senexCic.
β)sonstige bürgerliche Leistung, Last, besonders Abgabe
ostendit munus illud (den Rubrius ins Quartier nehmen) suum non esseCic.
frumenti et tributorum exactionem aequalitate munerum mollireTac.
alicui munus remittereCic.
omni munere solviTac.Vergleiche Gronov Iustin. 5, 2, 9
c)die Leistung eines Soldaten, die Verrichtung, Arbeit, der Dienst, Posten
belli munera inter se partiri, von zwei FeldherrenLiv.
militare munus fungiNep.
munera militaria, munera vigiliarum obireLiv.
munus equitis facereGell.
stationis munus relinquereICt.
munere vacare, dienstfrei seinLiv.
II)die Leistung als Akt der Gefälligkeit, eine Gefälligkeit
A)die Gefälligkeit = der Liebesdienst, die Gunstbezeigung, Gnade
1)im Allgemeinen
munera ditium dominorumSall. fr.
infinita muneraPlanc. in Cic. ep.
neque vero (tenuis, der Arme) verbis auget suum munus, si quo forte fungitur, seinen etwaigen GegendienstCic.
me fatebor muneris esse tui, ein Werk deiner GnadeOv.
ebenso
sui muneris rem publicam facereTac.
und
occuparent ipsi suum munus facereLiv.
daher (poetisch) munere alicuius rei (wie in Prosa beneficio alicuius rei), mit Hilfe, vermittelst einer Sache
lanaeVerg.
sortisOv.
2)insbesondere: der letzte Liebesdienst gegen einen Toten (Tränen, Wehklagen, Leichengeschenke, besonders Bestattung der Gebeine usw.)
munera supremaVerg.
inani fungi munereVerg.
inania morti munera dant lacrimasOv.
B)die Gefälligkeit = das Geschenk mit einem bestimmten Zweck, als Gabe der Gnade, Liebe oder des Herkommens (während donum jede Gabe), die Spende
1)im Allgemeinen
m. nuptialeLiv. ICt.
m. nataliciumVal. Max.
munus locuplesNep., divesOv.
dare (alicui) munus, muneraCatull.Cic.Liv.und andere
dare munus in exsequiasTibull.
alicui munus mittereCic.
alicui alqd muneri mittereNep.
aliquem munere donareVerg. Suet.
aliquid oder aliquem (servum) alicui muneri dareNep. Suet.
afficere aliquem magnis muneribus, jemandem gr. G. zufließen lassenNep. (vergleiche unten Nummer 2, b, α)
aliquid alci muneri offereSuet.
aliquid muneri accipereSuet.
velut dei munusIustin.
munera Bacchi oder Liberi, vom WeinVerg. Hor.
munera terrae, von AckerfrüchtenHor.
munera Cereris, vom BrotOv.
übertragen
opusculum, maiorum vigiliarum munus, eine Spende, Frucht meiner größeren nächtlichen AnstrengungenCic.
so auch
nullum opus otii, nullum solitudinis munusCic.
2)insbesondere
a)Opfergabe, Opfer
α)für die Götter
munus divae perficereVerg.
munera ferre templisVerg.
β)für die Toten: Leichengeschenk, Leichenspende, Totenopfer
munera praeferentesSuet.
cineri haec mittite nostro muneraVerg.
aliquem postremo donare munere mortisCatull.Vergleiche Thiel Verg. Aen. 4, 623 sqq. p. 415
b)Spende der Magistrate an das Volk, und zwar
α)Schauspiele und andere öffentliche Belustigungen, Festspiel
popularia muneraCic.
monumenta, munera, triumphiCic.
venationes, quae vocantur muneraLact.
übertragen
hoc munus aedilitatis meae populo Romano amplissimum pulcherrimumque polliceor, von der Anklage gegen VerresCic.
ad quae si es, ut debes, paratus, plurimis maximisque muneribus et nos amicos et cives tuos universos afficies, so ist das das umfassendste und schönste Fest, das du nicht allein uns, deinen Freunden, sondern auch deinen Mitbürgern allen bereiten kannstCic.
insbesondere
αα)ein Gladiatoren-, Fechterspiel, vollständig munus gladiatoriumCic. und andere und vorzugsweise bloß munusCic.und andere
m. gl. und bloß m. edereLiv.und andere
gl. m. dareLiv.
m. magnificum dareCic.
magnificentissimum aedilitatis munus edereVell.
m. praebere, von den Gladiatoren selbstCic.
ββ)WasserkünsteFrontin. aqu. § 3; § 23; § 78 sqq.
β)ein öffentliches, für das Volk erbautes Gebäude
Pompeii munera (Theater)Vell.
ubi muneribus nati sua munera mater addidit, dem Theater des Marcellus einen Portikus (porticus Octavia genannt)Ov.
und davon vielleicht übertragen vom Weltgebäude: etwa SchaugebäudeCic.
architectus tanti operis tantique munerisCic.vergleiche Klotz Cic. Tusc. 1, 70
☞Archaistischer Dativ Singular munereLucil. 166, Ablativ moenereVarro LL. 5, 141
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
mūnus, eris, neuter 2 MV-, a service, office, post, employment, function, duty
administrareTer.
rei publicae, public officeCic.
munera belli partiriLiv.
de iure respondendi sustinereCic.
vigiliarum obire, to performLiv.
offici, performanceCic.
principum est resistere levitati multitudinisCic.
militiaeCaes.
sine munere vestro, helpOv.
A duty, burden, tribute
munus imponebatur grave civitatiCic.
munere vacareLiv.
A work
maiorum vigiliarumCic.
solitudinis, a book written in solitudeCic.
A service, favor, kindness
infinitis cum muneribusCic.
The last service, burial
pro hominis dignitate amplo munere extulitNep.
cineri haec mittite nostro MuneraVerg.
A present, gift
sine munere a me abire?Ter.
mittere homini muneraCic.
promissumVerg.
munera Liberi, i.e. wineHor.
terrae, fruitsHor.
Cereris, breadOv.
munere niveo lanae alqm fallere, inducementVerg.
quem munere palpat Carus, i.e. a bribeIuv.
Munera circo In medio, prizesVerg.
A public show, spectacle, entertainment, exhibition, show of gladiators (given by magistrates)
magnis muneribus datisCaes.
plebem muneribus placareCic.
aediliciumCic.
munera nunc eduntIuv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu