konsonat. Dekl. (3. Dekl.)
mercēs mercēdis f
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
1. mercēs, ēdis, Genitiv Plural ēdum, feminin (mereo und merx), der Verdienst
I)der Lohn, die Belohnung, der Preis für etwas (griechisch μισθός)
1)im Allgemeinen
a)im guten Sinn
diurna, TagelohnHor.Edict. Diocl.
operaeCic.
manuum mercede inopiam tolerareSall.
conducere aliquem mercedeCic. Nep., diurnā mercedeHor.
tanti operis mercedem negareOv.
mercedem solvereIuven.
repraesentare pro opera dignam cuique mercedemSuet.
mercedem reddere operarioAugustin.
melius habent mercede delinquere quam gratis recte facereSall. fr.
non aliā mercede bibam, BedingungHor.
sine mercede, umsonst, für die LangeweilePhaedr.
sprichwörtlich
unā mercede duas res assequi, mit einer Klappe zwei Fliegen schlagenCic. Rosc. Am. 80
b)im üblen Sinn: Lohn, Sold, Sündengeld
m. proditionisTac. Curt.
lingua astricta mercedeCic.
mercedem accipere ab aliquoCic.
magnā mercede pacisci cum aliquo, ut etc.Liv.
pretio atque mercede minuere maiestatem rei publicaeCic.
priusquam infanda merces (das heillose Kaufgeld) perficereturLiv.
2)insbesondere
a)das Honorar, das Gehalt des Lehrers, das Lehrgelds. Savaro Sidon. epist. 5, 7. p. 319
mercede docereCic.
pueros grandi mercede docereAuson.
non umquam de mercedibus pacisciSuet.
quanta merces rhetori est dataCic.
duplices mercedes exigere ab iisQuint.
b)der Sold des Soldaten
mercede milites conducereLiv. (daher pedites mercede conducti, Söldner zu FußCurt.)
mercede militareLiv. Curt., apud aliquemLiv. (daher mercede militantes, MietsoldatenLiv.)
Germanos mercede arcessereCaes.
3)übertragen: euphemistisch (wie μισθός)
a)der Lohn = die Strafe
temeritatisLiv.
spreti numinisLiv.
b)der Preis, das Lehrgeld = Schaden, Nachteil usw.
istuc nihil dolere non sine magna mercede contingit, kann nur um einen schweren Preis erkauft werdenCic.
mercede suorum, zum Nachteil, zum Unglück der IhrigenVerg.
II)der Zins, die Einkünfte aus Häusern, Äckern, Geld usw.
praediorumCic.
insularum, MieteCic.
mercedes habitationum annuas conductoribus donare, MietzinsCaes.
publicanos tertiā mercedum parte relevare, PachtgeldSuet.
quinas hic capiti (Kapital) mercedes exsecat, schindet 5 Prozent (monatl.) aus dem Kapital herausHor.
euphemistisch
magnā quidem res tuas mercede colui, um schweren Pacht zwar habe ich dein Gut benutztSen. de tranqu. anim. 11, 3
☞Nebenform Nominativ mercis Itala Matth. 10, 24
Akkusativ Singular mercem Claud. VI. cons. Hon. 578Commod. instr. 2, 30, 6
Plural mercesCommod. apol. 919
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
mercēs, ēdis, feminine 2 SMAR-, price, hire, pay wages, salary, fee, reward
mercedem CoëgiTer.
manuum mercede inopiam tolerare, of manual laborSall.
operaeCic.
Apollonius cum mercede doceretCic.
mercede diurnā ConductusHor.
poscere mercedes, work for hireIuv.
pro quā mercede pavere, etc.Verg.
An unrighteous reward, bribe
Baebium magnā mercede paratSall.
paciscitur magnā mercede cum principibus, ut, etc.Liv.
a quibus mercedem accepistiCic.
lingua adstricta mercede, tied with a bribeCic.
A price, reward, wages, recompense, punishment, cost, injury, detriment, stipulation, condition
mercedem lacrimarum constituereCic.
mercedem imponere linguae, set a price onIuv.
mercedem solvere, make paymentIuv.
non aliā bibam Mercede, conditionHor.
temeritatis, punishmentLiv.
non sine magnā mercede, only at great costCic.
Hac coëant mercede suorum, i.e. at this sacrifice of their peopleVerg.
Prov.
unā mercede duas res adsequi, kill two birds with one stoneCic.
Rent, revenue, income, interest
praediorumCic.
ex fundoCic.
mercedes habitationum annuae, house-rentsCaes.
Quinas hic capiti mercedes exsecat, takes out as discountHor.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu