u-Dekl. (4. Dekl.)
cultus ūs m
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
2. cultus, ūs, maskulin (colo), die Pflege, Wartung
I)im engeren Sinn: die Pflege, Wartung des Ackers, der Bäume usw., die Bearbeitung, Bebauung, der Anbau, die Anpflanzung, Kultivierung, Kultur
mit objektivem Genitiv
c. hortorumCol.
viridiumSen. rhet.
c. agriFlor.
c. agrorumLiv.
Plural
cultus agrorumCic. Lact.
cultus et agitationes agrorumCol.
genus hominum suetum rapinis magis quam agri cultibusSall. fr.
tum patitur cultus agerOv.
mit subjektivem Genitiv
nullius agricolae oder agricolarumCic.
insulam Gyarum immitem et sine cultu hominum esseTac.
mit Adjektiven
mons vastus ab natura et humano cultuSall.
sine ullo humani cultus vestigioCurt.
humani cultus rara vestigiaCurt.
regiones omni cultu propter vim frigoris aut caloris vacantes (Gegensatz reg. habitabiles)Cic.
absolut
Talge sine cultu fertilisMela
frigida haec omnis duraque cultu et aspera plaga estLiv.
im Plural metonymisch: Anbaue, Anpflanzungen = angebaute, angepflanzte Felder
omnes cultus fructusque Cereris in iis locis interisseCic. Verr. 4, 114
II)im weiteren Sinn
1)die physische und geistige Pflege, Wartung
a)die physische Pflege
α)die Pflege und Wartung, der Unterhalt, die Nährung
mit objektivem Genitiv
c. et curatio corporis, vestitus cultusque corporisCic.
victus cultusque corporisCaes.
mit subjektivem Genitiv
oves neque ali neque sustentari neque ullum fructum edere ex se sine cultu hominum et curatione possuntCic.
absolut
copia ex inopia, cultus ex illuvie tabequeLiv.
β)die verschönernde Pflege des Körpers, das Schmücken, der Putz
nunc cultus corporum nimius et formae cura prae se ferens animi deformitatemSen.
circa capitis sui cultum occupata (Semiramis), FrisierenVal. Max.
eripi feminis cura cultusque sui non potest, Sorge für die verschönernde Körperpflege, für die Verschönerung des Teints (durch Entfernung der Finnen, Sommersprossen usw.)Cels.
omne studium ad curiosiorem sui cultum conferre, auf eine sorgfältigere Herausputzung ihrer Person richten (von Frauen)Val. Max.
γ)die auf das ganze äußere Leben gerichtete Pflege, die Lebensweise, die Lebenseinrichtung (vollständig cultus vitaeCic.), und in Bezug auf noch nicht Erwachsene auch die physische Erziehung
oft verbunden
cultus victusque, victus atque cultusCic.u. a.
ebenso
cultus vestitusqueNep.
c. GallorumCaes.
cultus humanitasque provinciaeCaes.
c. magnae fortunae, einer hohen Stellung angemesseneLiv.
c. delicatus, delicatior, mit allem Komfort und Luxus ausgestatteteVal. Max.Suet.
filiam omni liberali cultu habereLiv.
aliquem eodem cultu quo liberos suos domi habereSall.
aliquem humili cultu educareLiv.
ultra Aethiopiam cultu Persarum agereSall. fr.
prägnant = die üppige Lebensweise, die Üppigkeit
cultus ac desidia imperatorisLiv.
lubido stupri, ganeae ceterique cultus non minor incesseratSall.
δ)die auf den äußeren Schmuck der Kleidung, Bewaffnung usw. gerichtete Pflege und die dazu verwendeten Dinge, die Ausstattung, der Anputz, Aufputz, der Aufzug, der Putz, Staat, die Kleidung, Garderobe
munditiae et ornatus et cultus, haec feminarum insignia sunt; … hunc mundum muliebrem appellarunt maiores nostriLiv.
suus equorumque c.Curt.
c. Punicus habitusqueLiv.
c. amoeniorLiv.
militarisLiv.
c. miserabilisSall.
c. muliebrisQuint.
c. iusto mundiorLiv.
c. pastoralisVell.
c. rusticusLiv.
induere cultum famularemVal. Max.
colligere cultum suum, seinen Roquelaure aufnehmenPetron.
ornare aliquem optimā veste ceteroque regio cultuNep.
Persarum cultum imitariIustin.
omni cultu triumphantium utiVell.
etiam Veneris cultu (im Schmucke der Venus, als Venus) conspectus estSuet.
Plural
cultus dotales, BrautschmuckTac. ann. 16, 31
non his instrui cultus suosTac. ann. 13, 13
von leblosen Gegenständen
c. triumphiVell.
aedes neque laxitate neque cultu conspicuaeSuet.
vehiculum cultu haud sane a vilioribus abhorrensCurt.
arma quoque ad pristinum refecta sunt cultumCurt.
übertragen: der Schmuck der Rede
scribere non sine cultu et nitoreQuint.
carere cultu ac sententiis AtticisQuint.
locus exquisite et poëtico cultu enituitTac. dial.
b)die Pflege, Behandlung durch Kunst, Unterweisung, Unterricht usw., die Ausbildung, Bildung, daher auch die geistige Erziehung
animorum corporumque c.Liv.
c. ingeniiGell.
doctrina rectique cultusHor.
absolut
quid tam dignum cultu atque labore ducamus, quam etc.Quint.
aspera sano levare cultuHor.
genus hominum ad honestatem natum malo cultu corruptumCic.
de natura cultuque eius pauca dicereSall.
homines a fera agrestique vita ad hunc humanum cultum civilemque deducere, zu diesem Zustand menschlicher und staatlicher KulturCic.
cultui est hoc legisseGell.
cultum liberorum procurareGell.
c)die Gewöhnung
gens aspera cultuVerg.
mit mos verbunden = Sitte und ZuchtVerg.
2)die tätliche Pflege überhaupt
a)durch unablässiges Üben, die Pflege, Übung, Beschäftigung mit usw.
animi, geistige Übung, geistige BeschäftigungCic. de fin. 5, 54
studiorum liberaliumSen. de brev. vit. 18, 4
cultus et studium philosophiaeGell. 10, 22, 2
litterarumIustin. 9, 8, 18Gell. 14, 6, 1
quos (barbaros reges) nulla eruditio, nullus litterarum cultus imbueratSen. de ira 3, 17, 1
b)durch Verehrung
α)einer Gottheit, die Verehrung, Anbetung, der Kultus, der Dienst (Gegensatz contemptusLact. 5, 19, 11)
c. deorumCic.
c. numinumTac.
religio veri dei cultus est, superstitio falsiLact.
aliquem ad deorum cultum erudireCic.
animos hominum a cultu deorum avocareVal. Max.
institutum deorum cultum omittereVal. Max.
deficere a cultu idolorumLact.
cultui Christiano adhaerereAmm.
primus est deorum cultus deos credereSen.
im Plural
deorum cultus religionumque sanctitatesCic.
cultus iusti ac piiLact.
und die verehrende Ausübung
c. religionisAugustin. de divin. daem. no. 3 in.
exquisitus religionis c.Val. Max. 5, 2, 1
exquisitus et novus religionis c.Val. Max. 2, 4, 4
β)eines Menschen, die Verehrung, die Achtungsbezeigung, die jemandem dargebrachte Huldigung
c. meus, die mir dargebr. H.Tac.
c. suiTac.
benevolis officium et diligens tribuitur cultusCic.
observantia, per quam homines aliquā dignitate antecedentes cultu quodam et honore dignanturCic.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
cultus, ūs, masculine COL-, labor, care, cultivation, culture
agricolarumCic.
agrorumLiv.
fructum edere sine cultu hominumCic.
corporisCic.
frequens, constantVerg.
praediscere patrios cultūs, traditional methods of husbandryVerg.
Figuratively, training, education, culture
malo cultu corruptusCic.
animi, mental disciplineCic.
pueritiae, means of educationSall.
honestarum artiumTac.
Recti cultūsHor.
Quīs neque mos neque cultus erat, civilizationVerg.
Style, care, way of life, cultivation, civilization, refinement, luxury
a cultu provinciae abesseCaes.
humanus civilisqueCic.
(sequar) cultūs artīsque locorumOv.
lubido ganeae ceterique cultūs, dissipationSall.
in neutram partem cultūs miser, i.e. neither by gluttony nor by stinginessHor.
An honoring, reverence, adoration, veneration
deorumCic.
cultu venerantur numinaOv.
suiTac.
meus, for meTac.
Attire, dress, garb
miserabilisSall.
forma viri miseranda cultuVerg.
virilisHor.
DianaeOv.
nulla cultūs iactatio, display in armorTac.
cultūs dotales, bridal arrayTac.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu