Adjektiv a/o-Dekl. dreiendig
proximus a um
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
propior, neutrum propius, Genitiv ōris, Superlativ proximus, a, um (prope)
I)Komparativ propior, näher
A)eigentlich
in Rücksicht des Raumes oder der Lage
portusVerg.
tumulusSall.
ponsCaes.
locus Auct. b. Afr.
periculum, in der NäheCurt.
pugna, in der Nähe, NahkampfLiv.
mit Genitiv
propior caliginis aërLucr. 4, 336
mit Dativ
propior patriaeOv.
propior PersidiMela
propior PharoAuct. b. Alex.
propior manMela
propior OceanoVerg.
propior fontiCurt.
quae propiora mari oder septentrioni suntCurt.
mit Akkusativ
propior montemSall. Iug. 49, 1
propior hostemHirt. b. G. 8, 9, 4
mit ab und Ablativ
quisquis ab igni propior stetitSen. ep. 74, 4
mit Infinitiv
propior timeriStat. Theb. 12, 223
neutrum Plural substantivisch
propiora, die näher gelegenen Orte (punkte), propiora tenereVerg. Aen. 5, 168
mit Dativ
propiora flumini tenereTac. hist. 5, 16
B)übertragen
1)von der Zeit und der Zeit nach näher, näher liegend
tempusICt.
spatiaVerg.
epistulaCic.
acta, neuereStat.
mit Dativ
propior letoOv.
und so
maturo propior funeri, dem zeitigen Tode näherHor.
cuius aetati mors propior estSall. fr.
septimus octavo propior iam fugerit annus, es geht stark in das siebente JahrHor.
puero quam iuveni propior, ein angehender JünglingVell.
neutrum Plural substantivisch
veniunt inde ad propiora (zu Näherliegendem)Cic. Tusc. 1, 116
und so
ad propiora vocorOv. fast. 6, 83
2)in Bezug auf andere Verhältnisse
a)der geselligen, freundschaftlichen Verbindung und Verwandtschaft nach näher, enger
societasCic.
amicusHor.
gradu sanguinis propiorOv.
at ita me servet Iuppiter, ut propior illi, quam ego sum actu, nemo sitTer.
quibus (coniuge et liberis) propior P. Quinctio nemo estCic.
cui propior cum Tiberio usus eratTac.
b)der Beziehung nach näher, näher angehend oder liegend
sua sibi propiora esse pericula quam mea, lägen ihm näherCic.
esse illi propiora consiliaTac.
propior dolor plebi fenoris ingravescentis erat, lag mehr am HerzenLiv.
irae quam timori propior, mehr zum Z. als zur Furcht geneigtTac.
c)der Ähnlichkeit nach näher, näher kommend, ähnlicher
mit Dativ
propior tauroVerg.
color obsoletior et nigro propiorColum.
propiora sceleri quam religioniCic.
propior excusanti, eher sich entschuldigendLiv.
propior miseranti, eher mitleidigTac.
in quibusdam philosopho propiorEutr.
propior interdum petendo quam gerendo magistratui eratLiv.
quod propius vero (wahrscheinlicher) est, als ParentheseLiv.
und
fama tenuit, quae propior vero est, haud plus fuisse modioLiv.
und
propius est vero oder propius vero est mit folgendem AcIOv. fast. 4, 801Liv. 9, 36, 4 und 40, 50, 7
mit ab und Ablativ
a contumelia quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi, es möchte eher eine Schmach als ein Lob seinTac. hist. 2, 76
neutrum Plural substantivisch, mit Dativ
sermoni propioraHor. sat. 1, 4, 42
d)der Füglichkeit nach schicklicher, angemessener, daher besser, vorzüglicher
delectatioTer.
mit Dativ
portus propior huic aetatiCic.
Latium supplemento propius esseLiv.
e)der Gesinnung nach geneigter, gewogener
oderat Aenean propior Saturnia TurnoOv. trist. 1, 2, 7
II)Superlativ proximus, a, um, sehr nahe, der nächste
A)eigentlich
dem Ort, der Entfernung, der Lage nach
via, eppidumCaes.
riviCurt.
in proximo litore, ganz nah am UferNep.
pr. vicinusCic.
legioHirt. b. G.
lictor, der unmittelbar vor ihm gehende und ihn schützende Trabant, der LeibtrabantSall. Iug. 12, 3
proxima est regia cohors, zunächst hinter ihm zieht die KönigsscharLiv. 40, 6, 2
mit Genitiv
proximus hydrochoi OarionCatull. 66, 94
mit Dativ
huic proximus locusCic.
villae urbi proximae, die ganz nah an der Stadt liegenden, an die Stadt stoßendenLiv.
und so
proximi itineri viciCurt.
Belgae proximi sunt GermanisCaes.
proximus Pompeio sedebamCic. ad Att. 1, 14, 3
qui proximi forte tribunali steterantLiv.
mit Akkusativ
proximus quisque hostemLiv.
proximus quisque regemTac.
qui te proximus est, der dir zunächst stehtPlaut.
proximus Pompeium sedebamCic. fr. bei Diom. 410, 7
qui proximus forte eum steteratLiv.
proximus mare Oceanum in Andibus hiemaratCaes.
qui proximi Rhenum incolunt (wohnen)Caes.
dextrum latus, quod proximum hostes eratSall.
Laconicus ager, qui proximus finem Megalopolitarum estLiv.
mit ab und Ablativ
dactylus proximus a postremoCic.
proximus a dominaOv.
ut quisque proximus ab oppresso sitLiv.
loca proxima Carthagine (von Karthago aus)Sall. Iug. 18, 11
substantivisch
a)proximi, die ZunächststehendenPhaedr. 5, 1, 16Caes. b. G. 2, 27, 3 und 6, 38, 2, die ZunächstwohnendenCaes. b. G. 6, 2. § 2
b)proximum, ī, neutrum, das Nächste, die nächste Nähe, die Nachbarschaft
eamus ad me, ibi proximum est, ubi mutes, das ist der nächste Ort, wo du dich umziehen kannstTer. eun. 612
quae vis tempestatis ita obscurabat, ut vix proximum (das Nächste) agnoscere possentAuct. b. Hisp. 2, 5
e oder ex proximoPlaut. Nep.
de proximoPlaut. Apul.
in proximumPlaut.
in proximoTer. Cic. fil.
proxima Illyrici, continentis, die zunächst gelegenen PunkteLiv. 26, 25, 3 und 31, 46, 2
B)übertragen
1)der Zeit nach und zwar
a)in Bezug auf die Zukunft nächst, nächstfolgend
noxCaes.
diesCurt.
annusCic.
aestasNep.
petitioCic.
mit Dativ
morti proximusFronto de nep. am. p. 235, 2 NApul. met. 1, 12 und 4, 3Augustin. de civ. dei 22, 8. § 8. p. 573, 6 D.² und andere Ecclesiasten
mit ad und Akkusativ
ut ad finem vitae proximus esse coepit, seinem Lebensende ganz nahe warEvod. in Augustin. epist. 158, 2
mit Akkusativ
eo die, qui proximus illam noctem illucescit, der nach dieser Nacht anbrechende TagGell. 3, 2, 9
neutrum substantivisch
in proximum, für den nächstfolgenden TagCurt. 4, 10 (39), 1
b)in Bezug auf die Vergangenheit nächstvergangen, letzt
noxCaes.
proximo triennioNep.
die proximi (Lokativ), am letztvergangenen TageCato bei Gell.
proximis superioribus diebusCic.
in diebus proximis decemSall.
proximis litterisCic.aber Adv. proximo nicht mehr Cic. ad Att. 4, 18, 5 [4, 17, 5], wo jetzt litoribus Britanniae proximis
2)der Reihenfolge nach der nächste, nächstfolgende
quod aetate (dem Zeitalter nach) proximus de iis, qui etc.Nep.
Callicratidas, qui praefectus classis proximus post Lysandrum fuit, unmittelbar (der Zeit nach) nach L. die Flotte befehligteCic.
censor, qui proximus ante me fueratCic.
si Macedoniae regnum sublatum foret, proximam Asiam esse, dann komme zunächst A. an die ReiheLiv. 44, 24, 2
mit ab und Ablativ
ab Romulo proximus (der Zeit nach)Val. Max. 3, 2, 4
proximum est mit Infinitiv
non nasci homini optimum est, proximum autem (das nächste Beste aber) quam primum moriCic. Tusc. 1, 114Cic. consol. fr. 11 Kays. (fr. 9 M.)
proximum suae dignitatis esse ducebat (zunächst oder vor allem schien seine Ehre zu fordern), adeo fines eorum vastare …, ut etc.Hirt. b. G. 8, 24, 4
aber proximum est mit folgendem ut und Konjunktiv: es liegt am nächsten, meine nächste Aufgabe ist, zu usw.
proximum est, ut doceam etc.Cic. de nat. deor. 2, 73Flacc. 27
und = es ist die nächste Folge
ac sic proximum est, ut quies tot dierum et abstinentia cum ceteris, quae praecipiuntur, febrem tollantCels. 3, 15. p. 96, 14 D.
3)dem Rang, Wert nach
proximus ei Antigenes visus estCurt.
observat Lucium Domitium, me habet proximumCic.
mit Dativ
proximus est huic dignitati ordo equesterCic.
equites ordini senatorio dignitate proximiCic.
proximos illi tamen occupavit Pallas honoresHor.
mit ab und Ablativ
dignus, qui a dis proximus habeaturIustin.
proximus a dis immortalibus honosSuet.
mihi primus qui a te proximus sumPlin. ep.
daher in der Kaiserzeit Titel eines Amtes, das dem magister scriniorum folgt, etwa Vize-
proximus scriniorumAmm.
pr. admissionumAmm.
pr. libellorumAmm.
4)der Beziehung nach
a)einer Person, der persönlichen Beziehung, Freundschaft, Verwandtschaft nach der nächste
proximus cognationeCic., propinquitateNep.
hic illi genere est proximusTer.
mit Dativ
proximus sum egomet mihiTer.
amore tibi proximi sumusCic.
proximum se praestare alicui, sich jemandem als Nächster (Helfer, Beistand) zeigenAugustin.
substantivisch: proximus, der Nächste = der NebenmenschPs. Quint. decl. 259, Plural proximi, die nächsten Verwandten, die nächsten Bekannten, die nächste UmgebungCic.und andere
b)einer Sache nahe stehend
negabat illa se esse culpae proximam, sie treffe die SchuldPhaedr. 1, 10, 5
5)der Ähnlichkeit nach nächst, nächstliegend, nahe kommend, sehr ähnlich
mit Dativ
id habendum est antiquissimum et deo proximumCic.
ficta proxima verisHor.
proxima maiorum gravitati civitas SpartanaVal. Max.
proxima virtutibus vitiaQuint.
proximum vero (der Wahrheit am nächsten kommend, am wahrscheinlichsten) est ex iis quae traduntur mit folgendem AcILiv. 2, 14, 3
neutrum substantivisch
ex proximo (vom Naheliegenden) mutuariQuint. 10, 1, 12
6)dem Inhalt nach nahe liegend, klar vor Augen liegend, offenkundig, eindringlich, bekannts. Hildebr. Apul. apol. 9. p. 458 sq.
signumApul.
argumentumApul. Ps. Quint. decl.
litterae vestrae superiores, sed idcirco magis proximaeTert.
nonne Maro? quid apertius? proximius? verius? Min. Fel.
proximum est mit Infinitiv
cum obvium proximumque esset (da es zur Hand und ganz nahe lag) dicere etc.Gell. 3, 14, 12
neutrum Plural substantivisch
consulamus proximaPrud. perist. 10, 652
7)der Gesinnung nach, mit Dativ: sich an etwas streng haltend
quia religioni suae non modo in dis patriis repetendis, sed etiam in ipso testimonio ac iure iurando proximus fuitCic. Verr. 4, 18
☞Komparativ proximior, neutrum proximiusSen. ep. 108, 16Gaius inst. 3, 7 und dig. 41, 1, 7. § 3Ulp. dig. 17, 2, 52. § 9. und 38, 8, 1. § 8Paul. dig. 38, 10, 10. § 3Iustin. inst. 2, 1, 22Min. Fel. 19, 2Veget. mil. 1, 20Cael. Aur. de morb. chron. 5, 2, 46Gromat. vet. 314, 28; 315, 1; 319, 11Interpr. Iren. 1, 8, 5Itala (Clar.) Hebr. 6, 9
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
proximus or proxumus, adjective superlative prope, the nearest, next
vicinus, next neighborTer.
oppidaCaes.
mareSall.
iter in Galliam, most directCaes.
paries cum proximus ardet, adjoiningHor.
ex proximo vicini fundo deiectusCic.
Belgae proximi sunt GermanisCaes.
Proxima Campano ponti villula, closeHor.
ager qui proximus finem Megalopolitarum estLiv.
dactylus proximus a postremo, next to the lastCic.
proximus a domināOv.
regio ab eā (urbe)Curt.
As substantive masculine
ut proximi iacentibus insisterent, those nearestCaes.
ab proximis impetrare, their nearest neighborsCaes.
As substantive neuter, the neighborhood, vicinity, nearest place
quom in proximo hic sit aegra, next doorTer.
vastatis proximis Illyrici, adjoining districtsLiv.
Figuratively, in time, the previous, last, latest, most recent
optime proximo civili bello de re publica meritusCic.
proximis superioribus diebusCic.
bellum tanto maiore quam proximo conatu apparatum est (i.e. quam proximo anno)Liv.
censor qui proximus ante me fueratCic.
The next, following, ensuing, coming
proximā nocte, on the next nightCaes.
silentio proximae noctis editum vocemLiv.
in proxumum annum consulatum petereCic.
in proximum (sc. diem)Curt.
In order or rank, the next
summa necessitudo videtur esse honestatis, huic proxima incolumitatisCic.
prima volnera . . . ProximaOv.
Proximos illi tamen occupavit Pallas honoresHor.
proximum est ergo, ut quaeramus, we must next inquireCic.
proximum est, ut doceam, etc., the next point isCic.
In value or merit, the next, nearest, most like
ut id habendum sit eo proximum, quod sit optimumCic.
non nasci homini optimum est, proximum autem, etc., next bestCic.
proxima Phoebi Versibus ille facitVerg.
proximum vero est, Porsinnam dedisse, etc., nearest the truthLiv.
In relationship, the nearest, next, closest, next of kin, most like
illi genereTer.
cognationeCic.
propinquitateNep.; cf. Negabat illa se esse culpae proximam, i.e. guiltyPhaedr.
As substantive masculine, a near relation, next of kin
quaesivit proximum, paene alterum filiumCic.
iniuriosi in proximosCic.
responderunt proximiPhaedr.
Most devoted, most faithful
in dis patriis repetendis proximus fuitCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu