konsonat. Dekl. (3. Dekl.)
pāx pācis f
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
1. pāx, pācis, feminin (zu paciscor, pango, πήγνυμι), der zwischen zwei feindlichen, streitenden, besonders zwischen zwei Krieg führenden Parteien geschlossene Vergleich, der Friede
I)eigentlich
pax aeternaVerg. Flor.
bonaLiv.
civilis, nach einem BürgerkriegSuet.
cruentaTac.
fidaNep.
incruentaTac.
inhonestaTac.
iniquissimaCic.
iniustaCic.
longaCurt.
maritima (zur See)Cic.
perpetuaSall. fr.Liv.
pax similis belliSen.
summa (tiefste)Cic. Tac.
tutaCic. Liv.
pacis cupidusSall.
in pacis artes promptiorFlor.
pacis artesCurt. Flor.
pacis bona (Segnungen)Liv.
ebenso
pacis commodaCic. und pacis emolumentaTac.
condiciones pacisCaes.und andere (siehe condicio Nummer B. 1Bd. 1. S. 1421)
pacis consiliaLiv.
pacis foedusVell.
pacis leges (Bedingungen)Liv.
pacis initia (Präliminarien)Varro
merces pacisSall. fr.
pacis ornamenta (Bedürfnisse)Cic.
intimus sinus pacisPlin. pan.
pacis spesSall. Liv.
summa tranquillitas pacis atque otiiCic.
pacis auctor, FriedensapostelCic. Liv.
pacis semper auctor, pacis semper laudatorCic.
internuntius pacisCurt.
pacis eius interpresLiv.
interpres pacis et concordiaeCic.
pacis bellique moderatorFlor.
pacis nuntiusCic.
nata filia quasi futurae pacis obsesSen. rhet.
pacis petendae oratores, FriedensgesandteLiv.
oratrices pacis et foederis (von den Sabinerinnen)Liv.
pignora pacis, von GeiselnLiv.
reconciliator pacis, FriedensstifterLiv.
ruptores pacisTac.
auctores sponsoresque pacisLiv.
forum, quod mihi templum quoddam pacis videturPs. Quint. decl.
mit Angabe mit wem?, durch cum mit Ablativ
cum iisCic. Liv.
oder durch Genitiv
patris, mit dem V.Ter.
pax Pyrrhi, mit P.Cic.
ebenso
AriovistiCaes.
Ablativ pace, im FriedenLiv.und andere, Gegensatz belloSall. (daher bei Liv. verbunden pace belloque, pace ac bello und dergleichensiehe M. Müller II. Anh. zu Liv. 2, 1, 1)
velut multā pace, wie im tiefen Fr.Tac. (aber auch in multa paceTac. hist. 3, 71)
quasi mediā pace, gleichsam mitten im Fr.Tac.
pacis temporibus, in FriedenszeitenIustin.
aber auch
in pace, im Fr.Sall. und andere (auch Gegensatz in bello)
in pace et otieCic.
in media pace, mitten im Fr.Liv.und andere
cum pace, im Frieden (unbehelligt) aliquem dimittereCic.
cum bona pace, in gutem Frieden, ohne Störung, unbehelligt, in Ruhe, friedlich, exercitum per fines suos transmittereLiv., alteri populo imperitareLiv.vergleiche Fabri Liv. 21, 24, 5
pacis caritate, aus Liebe zum Fr. (Gegensatz belli amore)Tac. hist. 2, 37
abnuere pacem (Gegensatz polliceri)Sall.
abnuere has pacis legesLiv.
accipere pacemLiv.
accipere pacem quāvis tutā condicione (unter jeder leidlichen B.)Cic.
aliquem auctoritate adducere ad pacemCic.
adhortari aliquem ad pacemCic.
agere (halten) pacemSall. fr
agere tranquillam pacem, in Ruhe und Frieden lebenLiv.
laetos agitare pacem, im frohen Genuss des Fr. lebenSall. (vergleiche quaesitum ab eo, pacem an bellum agitaturus foret, ob er Fr. oder Kr. haben wollteSall.)
amittere spem pacisIustin., spem in perpetuum cum iis pacisLiv.
aspernari pacemLiv.
avertere aliquem a consiliis pacisLiv.
docebo ne coagmentari quidem posse pacemCic.
colere cum fide pacemLiv.
componere pacem his condicionibusLiv.
componere pacem cum PhilippoLiv.
componere qualemcumque pacem, um jeden Preis Fr. schließenAur. Vict.
conciliare pacemCaes., pacem inter civesCic., pacem inter seEnn. fr.
conficere pacem maritimam summā virtute atque incredibili celeritate (von Pompejus)Cic.
confirmare cum proximis civitatibus pacem et amicitiamCaes.
continere Galliam in paceHirt. b. G.
pax convenitSall., pax convenit cum aliquoLiv.
convenit mihi cum aliquo de paceIustin.
cupere pacemSall. Flor.
dare pacemSall. Liv., alicui pacemLiv.
dare alicui pacem summamCic.
dare alicui pacis legesLiv.
decernere pacem, concordiam et alia huiuscemodiSall. fr.
deferre (antragen) pacem hostibusLiv.
dicere alicui pacis legesLiv.
dimittere pacis condicionesCaes.
dirimere pacemLiv., pacem PyrrhiCic.
disturbare pacem et concordiam palamSall. fr.
emere pacem pretioLiv.
eripere alicui pacemCic.
cum Antoniis (mit Leuten wie Antonius) pax potest esse?Cic.
ulterior Hispania eo anno in pace fuitLiv.
ubi pax evenerat (erfolgt war) aequitateSall.
exercere aeternam pacemVerg.
exposcere pacem TeucrisVerg.
haec nova iniuria exturbavit (machte zunichte) omnem spem pacisLiv.
facere pacemCaes.und andere, pacem cum aliquoCic.und andere
ut pax fieret cum CarthaginiensibusLiv.
pacem facere velle talibus condicionibusNep.
pax erat facta per obsidem puerum nobilemCic.
pacem facere (stiften) inter Thrasybulum et eos, qui urbem tenebant, his condicionibusNep.
firmare cum aliquo perpetuam pacem amicitiamqueLiv.
florere (in vollem Maß genießen) bonā paceLiv.
pacem an bellum gerens, im Friedens- oder KriegsstandSall.
habere pacem (Gegensatz bellum gerere)Cic. Sall.
in quadraginta annos tutam pacem habereLiv.
equidem ad pacem hortari non desinoCic.
imminuere Bocchi pacemSall.
impetrare pacemLiv.
cum sententia senatus inclinaret ad pacem foedusque faciendumLiv.
inclinantur ad pacem omnium animiLiv.
inire pacem cum aliquo circa MisenumVell.
tanta barbaria est, ut nec intellegant pacem, dass sie vom Fr. keinen Begriff habenFlor.
eam pacem irritam facereLiv.
iungere pacemNep. Liv.
felicior pax est numquam lacessita, quam multo reparata sanguineSen.
loqui de paceLiv.
malle pacem quam bellum oder bellum quam pacemSall.
mittere ad Caesarem legatos de paceCaes.
mittere utroque legatos de paceLiv.
mutare pace bellumSall.
pacem optare magis quam defendereSall. fr.
orare pacemSall.
dare vere pacem, non tantum ostendere (nicht bloß von ferne zeigen)Liv.
pangere pacem cum aliquoLiv.
paritur pax belloNep.
parare pacemLiv.
parare alicui pacem in perpetuumLiv.
neque bellum neque pacem pati posseLiv.
petere pacemCaes.und andere
pacem petere ab aliquoNep.
polliceri pacemSall.
postulare pacemSall.
praestare (aufrecht erhalten) pacemSall. fr.
pacem ratam (gesichert) velleSall.
reconciliare pacemNep.
recuperare pacemSall.
redimere pacem obsidibus datisCaes.
reparare pacem multo sanguineSen.
repetere pacemSall. fr.
repudiare pacemCic.Liv.
revocare senatum iam inclinatum a Pyrrhi paceCic.
rumpere pacemVerg.
servare pacemVell., pacem cum aliquoCic.
servire paci, auf den Fr. hinarbeiten, den Fr. anbahnenNep.
simulare pacemCic.Sall.
sollicitare omnium pacemLiv.
inter duos reges statuitur paxIustin.
suadere pacemSall. fr.
coepisse suadere pacemCic.
turbare pacemLiv., pacem ItaliaeTac.
uti pace, Fr. habenCic.
eo die pace sunt usi, ruhten die FeindseligkeitenCaes.
velle pacemCic.
Plural: paces, Friedensverträge, Friedensschlüsse, Friedenszustände
bella atque pacesSall. Iug. 31, 20
bella et pacesHor. ep. 1, 3, 8
bonae paces, glückliche Fr., Segnungen des Fr.Hor. ep. 2, 1, 102
paces perficerePlaut. Pers. 753
animadvertendum primum, quibus de causis aut quem ad modum constituerint paces, secundum, quā fide et iustitiā eas coluerintVarro de vit. P. R. 3. fr. 7 (bei Non. 149, 15)
Personifiziert: Pax, die Friedensgöttin
a)der Römer, der Augustus zuerst einen Altar auf dem Marsfeld weihte, an dem dreimal im Jahre (am 30. Jan., am 30. März und am 4. Juli) geopfert wurdeSuet. Vesp. 9, 1Ov. fast. 1, 709Hor. carm. saec. 57Petron. 124. v. 249Vergleiche Preller Röm. Mythol.³ Bd. 2. S. 250 f
b)der Griechen = ΕἰρήνηNep. Timoth. 2, 2
II)übertragen
1)der Friede, die Ruhe
a)lebloser Gegenstände
des Meeres
pax ipsa tumetStat. Theb. 7, 87
sensim infusā tranquilla per aequora paceSil. 7, 258
eines Flusses
flumen cum pace delabens Etruscum in mareHor. carm. 3, 29, 35
ubi pax fluminis rediitFlor. 4, 2, 28
der Winde
ventorum pacesLucr. 5, 1228
b)der Mienen, des Gemüts
pacem vultus habetOv. met. 2, 858
pax animi (vom Schlaf)Ov. met. 11, 624
pacem mentis habere volunt (carmina)Ov. trist. 5, 12, 4
temperantia pacem affert animisCic. de fin. 1, 47
semper in animo sapientis est placidissima paxCic. Tusc. 5, 48
pacem demus animoSen. de ira 3, 41, 2
So auch die parenthetischen Verbindungen
pace quod fiat tuā, sei nicht ungehalten oder böse darüberTer. eun. 466
und
pace tuā dixerim, sei darüber nicht ungehalten oder böse, nimm es mir nicht übel! verzeihe mir meine Worte! (wenn man eine abweichende Ansicht oder tadelnde Bemerkung vorbringt)Cic. Tusc. 5, 12und anderes. Wyttenbach Cic. de legg. 3, 29. p. 438
ebenso
pace horum dixerimCic. de or. 1, 76
pace loquar Veneris, V. sei darüber nicht böseOv. am. 3, 2, 50
pace vel Quirini vel Romuli dixerim, Quirinus oder Romulus mag mir das Wort verzeihenCic. de off. 3, 41
pace diligentiae Catonis dixerim, ohne der Gründlichkeit des K. zu nahe treten zu wollenVell. 1, 7, 4
pace P. Cassii Scipionisque et Laelii dixerimVell. 1, 17, 3
pace maiestatis eius dixerim, seine Majestät möge mir den Ausdruck verzeihenVell. 2, 129, 3
c)der Seele im Grab
excepit illum magna et aeterna pax, er ging zum ewigen Fr. (= zur ewigen Ruhe) einSen. ad Marc. 19, 6
und auf Grabschriften
hic requiescit in pace N. N.Corp. inscr. Lat. 10, 3303 und öfter
2)die Gnade, Gunst, der Beistand der Götter
pacem ab Aesculapio petasPlaut.
ab Iove ceterisque dis pacem ac veniam (Gnade und Huld) petoCic.
pacem veniamque precata deorumLiv.
iussi pacem deûm exposcereLiv.
pacem deorum sanguine eorum exposcentesIustin.
caesis de more iuvencis exorat pacem divûmVerg.
occupandam manium ac deae pacem ratiIustin.
diu non impetrata pax deûmLiv.
si pax veniaque ab diis impetrata essetLiv.
3)die friedliche (römische) Herrschaft
pax RomanaSen. de prov. 4, 14; ad Polyb. 15 (34), 1; de clem. 1, 4, 2Plin. 27, 3
4)die wiederhergestellte Ruhe in der Kirche, Ruhe und FriedeEccl.s. Bünem. Lact. 5, 13, 10 u. 5, 21, 4
☞Der Ablativ paci ist Varro sat. Men. 397 (bei Non. 213, 14) falsche LesartRiese und Bücheler nach Ribbecks Vorschlag patris
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
pāx, pācis, feminine PAC-, a compact, agreement, treaty, peace, treaty of peace, reconciliation
cum eis facta pax non erit paxCic.
maritimaCic.
pro emptā pace bellum intuleruntCic.
pacem petereCaes.
pangereLiv.
Nulla dies pacem hanc rumpetVerg.
iura, bella atque paces penes paucos erantSall.
Person., the goddess of peace, PeaceHor.Ov.Nep.
Concord, tranquillity, peace, harmony
videndum est cum omnibusne pax esse possit, an, etc.Cic.
suscipienda bella, ut in pace vivaturCic.
bello ac pace, both in war and in peaceLiv.
in paceHor.
in mediā paceLiv.
paces bonae, i.e. the blessings of peaceHor.
Of the gods, grace, favor, pardon, assistance
ab Iove Opt. Max. pacem ac veniam petoCic.
pacis deūm exposcendae causāLiv.
exorat pacem divomVerg.
Ablative with a possessive pronoun or genitive, by the good leave, by permission, with all respect to
pace quod fiat tuā, without offence to youTer.
pace horum dixerimCic.
hoc pace dicam tuāCic.
Claudi pace loquarLiv.
As an exclamation, peace! silence! enough!
capillus passus prolixe . . . pax!Ter.
Dominion, empire
pacem nostram metuereTac.
Figuratively, of the mind, peace, tranquillity
pax animi, sleepOv.
mentisOv.
temperantiā pacem animis adfertCic.
Of things, peace, rest, quiet
flumen cum pace delabensHor.
pacem voltus habet, is tranquilOv.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu