Adjektiv 3. Dekl. zweiendig (k-Dekl.)
māior māius
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
māgnus, a, um (altindisch mahánt-, griechisch μέγας, gotisch mikils, althochdeutsch mihhil), Komparativ māior, us, Superlativ māximus (māxumus), a, um, groß (Gegensatz parvus, parvulus, exiguus, minutus, minusculus)
I)eigentlich
1)von räumlicher Größe
a)groß = weit, hoch, lang
insulaCic.
mare (vergleiche Nummer b)Sall.
maximum flumenCurt.
navis magna (Gegensatz parva)Hor.
m. et pulchra domusCic.
oppidum maximumCaes.
litterae (Buchstaben) maximaeCic.
epistula maxima (Gegensatz minusculaCic.
quercus, hoheEnn.
monsCatull.
acervusCic. Verg.
magni membrorum artus, magna ossaVerg.
magni crinesSpart.
capillus et barba magnaVarro
capillatior quam ante et barbā maioreCic.
maximā barbā et capilloCic.
nequam et m. homo, langer Mensch (Kerl)Lucil. 1221
vergleiche im Doppelsinn
qui scribis Priami proelia, m. homo esMart.
magnum me faciam, ich will mich groß machen, mich streckenPlaut.
elephanti flumen transituri minimos antemittunt, ne maiorum ingressu alveum atterantSolin.
mit Infinitiv
maior videri, stattlicher anzuschauen (= ein höheres Wesen)Verg. Aen. 6, 49
substantivisch
incensae urbis in maius restitutio, Wiederaufbau und VergrößerungIustin.
reficere in melius et in maius, verbessern (verschönern) und vergrößernPlin. ep.
b)insbesondere von angeschwollenen Gewässern: groß = hoch, hochgehend
aquae magnae bis eo anno fueruntLiv.
mare (μεγάλη θάλαττα)Lucr.Sall. (vergleiche oben Nummer a)
magnus fluens NilusVerg. georg. 3, 28
und so
prout ille (Nilus) magnus influxit aut parciorSen. nat. qu. 4, 2, 2 (vergleiche Thuc. 2, 5, 2 ὁ Ἀσωπος ποταμος εῤῥύη μέγας)
2)von numerischer Größe
a)der Zahl, Menge, numerischen Stärke, dem Gewicht nach groß, bedeutend beträchtlich, bei Kollektiven auch = viel, zahlreich
frumenti magnus, maximus numerusCaes. Cic.
quam maximus numerusCaes.
copia pabuliCaes.
pecuniaNep.
maiore pecuniā opus eratLiv.
pecunia mutuaCic.
magnas pecunias in provincia collocatas habereCic.
maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasseCic.
multitudo peditatusCaes.
populusVerg. Plin. ep.
magno cum comitatuCaes.
parato magno potius quam ingenti exercitu Vopisc.
maior frequentiorque legatioLiv.
pars, ein großer Teil, das heißt sehr vieleCic.
magnā parte veterum militum dimissāLiv.
maior parsCaes.
maxima pars hominumHor.
daher
magnā parte, großenteils, maximā parte, größtenteilsSall. Liv.
so auch
magnam und maximam partemCic. Caes.
Genitiv substantivisch: magni, um vieles, viel
magni refertLucr.
magni interestCic.
b)vom numerischen Wert hoch, bedeutend, erheblich, beträchtlich, kostspielig, kostbar
ornatus muliebris pretii maiorisCic.
operibus pretium maius invenirePhaedr.
hominem maximi pretii esse, viel Geld wert, das heißt sehr brauchbarTer.
quaestus magnus et evidens (Gegensatz qu. minimus et sordidus)Auct. b. Alex.
magna munera et maiora promissaSall.
cultus maior censuHor.
cultus maximiFlor.
daher der Ablativ und Genitiv magno und magni als Bestimmung des Werts = hoch, teuer (sehr selten maioris, höher, teuerer, maximi, am höchsten, sehr hoch, wofür gewöhnlich pluris und plurimi stehen)
magno emere, vendere, conducereCic.
magno constarePlin. ep.
magno (ergänze constat) hospitium miserabileIuven.
magno illi stetit victoria, übertragen = kam ihm teuer zu stehen, kostete viel BlutLiv.
multo maioris alapae mecum veneuntPhaedr.
vom inneren Wert
α)magni aestimare, hochschätzenCic., häufiger magno aestimareCic.und andere, für von hohem Wert halten, für wichtig haltenFlor.
so auch
magni existimareNep.
magni, maximi facereKomikerCic.und andere
β)magni esse, viel gelten, von hohem Wert sein, von Wichtigkeit seinNep. 3
apud aliquemCic.
3)von dynamischer Größe
a)von Naturkräften: stark, heftig
vis solisLucr.
ventusPlaut.
flatus (ventorum) maiore illati pondere incursuquePlin.
b)von Eindrücken auf das Gehör: groß = stark, laut
vox (Gegensatz parva, schwache)Cic.
clamorCic.
stridor, murmurVerg.
maior sonusCurt.
poetisch neutrum Singular adverbial
magnum clamare, laut rufenPlaut.
magnum sonareMela
magna sonare Acc. fr.
exclamare maiusCic. Tusc. 2, 56
maximum exclamarePlaut.
II)übertragen
A)von der Größe der Zeit
1)von der Zeitdauer: groß, beträchtlich (an Zahl der Tage; Gegensatz brevis) = lang
annusVerg.
anniLucr.
mensesVerg.
insbesondere
annus, das große WeltjahrCic. de nat. deor. 2, 51 Cic. fr. bei Tac. dial. 16
magno tempore, in langer ZeitPetron. Iustin.
magno post tempore, nach langer ZeitIustin.
2)vom früheren, höheren Alter
a)früh, hoch
cum esset magno natu, von hohem Alter, bejahrtNep.
magno natu principesLiv.
filius maximo natuNep.
maior patria, das frühere, ältere Vaterland, von Karthago = die MutterstadtCurt. 4, 3 (15), 22
b)insbesondere: von Personen, im Komparativ und Superlativ, mit und ohne natu oder annis, der ältere, der älteste
α)vom Lebensalter
maior natu (Gegensatz aequalis, gleichalterig)Suet.
natu maior fraterCic.
maximus natu e filiisLiv.
una e multis, maxima natu, PyrgoVerg.
ebenso
maior, maximus aevoOv.
virgo minor quam annos sex, maior quam annos decem nataGell.
liberi maiores iam quindecim annos natiLiv.
und ohne
quam annos natus maior quadragintaCic.
non maior quinquaginta annisLiv.
ne sint (feminae equi) minores trimae, maiores decem annorumVarro
obsides non minores octonum denum annorum, neu maiores quinum quadragenumLiv.Vergleiche Weißenb. Liv. 38, 38, 15
annos nata est sedecim, non maior, nicht älter, nicht drüberTer.
verschiedentlich bei Angabe des Unterschieds des Alters
biennio quam nos fortasse maiorCic.
absolut
frater maiorTer.
ex duobus filiis maiorCaes.
Ser. Sulpicio maior (filia), minor Licinio Stoloni (nupta) eratLiv.
maior NeronumHor.
sororum maximaOv.
maior erus, der alte Herr, Hausherr, der Alte (Gegensatz minor e.)Plaut.
Gelo maximus stirpisLiv.
virgo Vestalis maxima und virgo maxima, siehe Vestālis und virgo
substantivisch: maior, feminin, eine Ältere
ut nubere vellet maior iuniori (einen Jüngeren)Apul. apol. 27
maiores natu, die älteren Leute, die AltenCic.und andere
und insbesondere: die Alten = der SenatLiv., auch bloß maiores = die Älteren, die AltenHor. und die Erwachsenen (Gegensatz pueri)Varro LL. 9, 16
als juristischer terminus technicus: maior, mündig, der Mündige (Gegensatz minor)ICt.
bei Ausdrücken der Verwandtschaft bezeichnet magnus den vierten, maior den fünften und maximus den sechsten Grad, wie avunculus magnus, maior, maximus, siehe avunculus, amita und dergleichen
β)vom Zeitalter
Cyrus maiorLact. 4, 5, 7
quaerere, uter maior aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, non magis ad rem pertinet quam scire, cum minor Hecuba fuerit quam Helena, quare tam male tulerit aetatemSen. ep. 88, 6
besonders substantivisch: maiores, die Vorfahren, AhnenCic.und andere
und dasselbe
maiores natuNep.
maiores auch von einem Vorfahren, Ahnen, (von StoloVarro r. r., von AppiusCic.)
B)von Umfang, Bedeutung, Geltung, Wichtigkeit menschlicher Verhältnisse aller Art: groß, bedeutend, beträchtlich, ansehnlich, wichtig, oft wie bedeutend, mit dem Nebenbegriff des Schwierigen, Gefahrvollen (Gegensatz parvus)
1)im Allgemeinen
magni und maximi ludi, die großen, die ältesten Spiele in Rom, jährlich am 7. Sept. gefeiertCic.
mercatura, ein großer, ausgebreiteter Handel (Gegensatz m. tenuis)Cic.
magna et ampla negotiaCic.
magnae parvaeque res (Taten)Enn.
magnae res (Angelegenheiten)Tac.
maiores res appetere, nach höheren Dingen strebenNep.
testimonium, ein ansehnliches, ehrenvollesCic.
causaCic.
magnae et graves causaePlin. ep.
iudiciumCic.
magno casu accĭdit, durch einen wichtigen Umstand, besonderen GlücksfallCaes.
ebenso
magnae fuit fortunaeCaes.
aber
saepe parvis momentis magni casus intercedunt, bedeutende Wechselfälle des GlücksCaes.
ebenso
res magnum habet casum (Risiko) Planc. in Cic. ep.
mit dem Nebenbegriff des Schwierigen
magnum opus et arduumCic.
vergleiche
id magnum et arduum estCic.
und
quod eo maius est illi (schwieriger für ihn)Cic.
magnum quoddam est onus atque munusCic.
bellum m. atque difficile, m. et atroxCic. Sall.
von wichtigen und gefahrvollen Zeiten: dringend
rei publicae magnum aliquod tempusCic.
maxima rei publicae tempora, die Zeiten der dringendsten Gefahr, griechisch μέγιστοι καιροίCic.
magnum est (es ist eine große, schwierige Aufgabe, es gehört viel dazu) mit Infinitiv
magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud verumCic. Acad. 1, 7
eicere nos magnum fuit, excludere facile estCic. ep. 14, 3, 2
so auch
quod si magnum putarem caducum deicereApul. apol. 35. p. 56, 1 Kr.
mit 2. Supinum
haud magna memoratu res estLiv. 38, 29, 3
parenthetisch
quod maius est, was noch mehr sagen willCic.
ebenso
quod maximum estPlaut.
neutrum Plural substantivisch
magna curant di, parva negleguntCic.
ut alia magna et egregia tua omittamSall.
und im Komparativ
multo maiora et meliora fecitCic.
maiora concupiscere, zu hoch hinauswollenNep.
maiora moliri in urbeSuet.
im Superlativ
illa maxima atque amplissimaCic.
poetisch vom Jahr und den Jahreszeiten: bedeutend dem Ertrag nach, sehr fruchtbar
annusStat. Lucan.
maior autumnusMart.
2)von der Größe der menschlichen Stellung
a)der Macht, dem Vermögen nach groß, hochstehend, angesehen, mächtig, reich
maior invidiā, über den Neid erhabenHor.
maior reprensis, über die Getadelten erhabenHor.
von mächtigen Personen und Staaten
propter summam nobilitatem et singularem potentiam magnus eratCic.
potentior et maior, im Besitz von mehr Macht und AnsehenNep.
m. adiutorHor.
Iuppiter, manus IovisHor.
Iuppiter optimus maximus (der allmächtige)Cic.
praetor maximus (in den ältesten Zeiten = Diktator)Liv.
sacerdos, der ehrwürdigeVerg.
tellure marique magnusHor.
homo summae potentiae et magnae cognationisCaes.
civitas magna atque opulenta, oppidum m. atque valensSall.
maximam hanc rem (Staat) feceruntLiv.
von Vornehmen und Reichen
magni pueri magnis e centurionibus ortiHor.
m. pater, equesHor.
substantivisch
nulla aut magno aut parvo fuga letiHor.
cum magnis vixisseHor.
maiorum famesHor.
Gegensatz
adversus minores humanitas, adversus maiores reverentiaSen.
maximi imique, die Höchsten und NiedrigstenSen.
b)dem Talent, der Geschicklichkeit, den Verdiensten nach
α)groß, angesehen, achtungswert, geschickt und dergleichen
o magnum hominem!Cic.
nemo vir magnus sine aliquo afflatu divino umquam fuitCic.
magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in paceNep.
oft verbunden
magnus et clarus, clarus et magnusCic.und anderes. Fabri Sall. Cat. 53, 2
als Beiname
Pompeius Magnus, Alexander MagnusCic.und andere
Plural
Magnos et Felices et Augustos diximus, wir haben den einen den Großen, den anderen den Glücklichen, den dritten den Erlauchten genanntSen. de clem. 1, 14, 2
β)im üblen Sinn: groß in Verschlagenheit usw., durchtrieben
furCic.
nebuloTer.
prägnant: zu groß
Alexander orbi (für den Erdkreis) magnus est, Alexandro orbis angustus (zu eng)Sen. suas. 1, 3
3)von intensiver Stärke
a)menschlicher Lebens-und Gemütszustände: groß, gewaltig, auffallend, schwer, stark, heftig, arg
laborHor.
morbusCels.
morbus maior, die größere, gewaltigere (von der Epilepsie)Cels. (vergleiche Apul. apol. 50)
periculumCaes.
gratiaCaes. (vergleiche gratia)
infamiaCic.
opprobriumHor.
magno sit animo (Mut)Caes.
vergleiche
corpore maior spiritus (Mut) et incessusHor.
virtusCaes.
multo maior alacritas studiumque pugnandiCaes.
maiore eloquentiā, gravitate, studio, contentioneCic.
spesNep.
gaudiumSall.
voluptasTer.
dolorCaes.
vitium, peccatumHor.
adulteria, inimicitiae, auffallende, Aufsehen erregendeTac.s. Heräus Tac. hist. 1, 2, 11
maius malum est hocSen.
Komparativ substantivisch
nihil maius minari posse, quam etc., nichts SchlimmeresSen.
besonders: in maius, ins zu Große = größer, als es ist, als nötig ist, vergrößernd, übertrieben, übermäßig, bei den Verben extollere (verbis), celebrare, componere und anderenSall.Liv.Hor.und anderes. Fabri Sall. Iug. 73, 5 u. Liv. 21, 32, 7
so auch
in maius ferri, nuntiari, vergrößert, übertrieben werdenLiv. Tac.
in maius credi, für schlimmer, ärger gehalten werdenTac.
in maius augere desideriumIustin.
b)des Ausdrucks: stark, gewaltig, übertrieben
verba magna, quae rei augendae causā conquiranturLiv.
magnis sermonibus res secundas celebrare, das heißt viel Redens und Aufhebens machen von usw.Liv.
magnae minaeCic.
magna illa consulum imperia, strengeSall.
4)von der Größe der Gesinnung, der Gemüts- und Denkart
a)im guten Sinn: groß, stark, hoch, hochherzig
fuit et animo magno et corporeNep.
animo magno fortique sisCic.
quemquam stabili et firmo et magno animo (quem fortem virum dicimus) effici posseCic.
vergleiche
mens maior humanāSil.
magno pectore praesentit curasVerg.
und übertragen von der Person selbst: groß, hochherzig, edel
amice magneCur. in Cic. ep.
animo magnus, maior imperioPlin.
quo quis maior, magis est placabilis irae, et faciles motus mens generosa capitOv.
vergleiche
nihil magno et praeclaro viro dignius placabilitateCic.
b)im üblen Sinn: hochfahrend, stolz
omnibus nobis ut dant res sese, ita magni atque humiles sumusTer.
und in Bezug auf die Rede: groß = hochfahrend, großprahlerisch
lingua (wie μεγάλη γλῶσσα)Hor.
magna verba (wie μεγάλοι λόγοι)Verg.Sen.und andere
maxima verbaProp.
dixerat ille aliquid magnum, hatte große Reden geführt, sehr geprahltVerg.
ebenso substantivisch: magna loqui, magna magnifice loqui (wie μέγα εἰπειν, μέγα μυθεισθαι, μεγάλα λέγειν)Ov.Tibull.vergleiche Passerat. Prop. 2, 19, 71; Mitscherl. Hor. carm. 4, 6, 2; Broukh. Tibull. 2, 6, 11
5)von der Größe der Geistesanlagen: groß, hoch, erhaben
ingeniumCic.
indolesHor.Stat.und anderes. Markl. Stat. silv. 3, 3, 68. p. 279 ed. Dresd.
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
māgnus, adjective with comparative māior, ōris, and superlative māximus, 1 MAC-
Of size, large, great, big, high, tall, long, broad, extensive, spacious
fonsSall.
aedificiumCic.
urbsCic.
solitudinesSall.
simulacrum facere maiusCic.
oppidum non maximum maximis locis decoravitCic.
aquae magnae fuerunt, inundationsLiv.
Maior (belua) dimidio, by halfHor.
maior videri (Scylla), statelierVerg.
Calceus pede maior, too large forHor.
onus parvo corpore maiusHor.
Of number or quantity, great, large, abundant, considerable, much
numerus frumentiCic.
copia pabuliCaes.
maiorem pecuniam polliceriCic.
tibi praeda cedat Maior an illi, i.e. the victor's spoilsHor.
populusVerg.
tribunorum pars maior, the majorityLiv.
turba clientium maior, more numerousHor.
maximum pondus auriCic.
Si maiorem feci rem, increased my estateHor.
Of value, great, large, considerable
magni preti serviCic.
ager preti maiorisTer.
magna munera et maiora promissaSall.
cuius auctoritas magni habebatur, was highly esteemedCaes.
qui auctoritatem magni putet, esteems highlyCic.
quem tu Non magni pendisHor.
multo maioris vēnire, dearerPhaedr.
quorum longe maximi consilia fuerunt, most valuableCic.
haec te semper fecit maxumi, prized most highlyTer.
conduxit non magno domum, at no high priceCic.
magno illi ea cunctatio stetit, cost him dearLiv.
Of force, strong, powerful, vehement, loud
manu magnā euntem InpulitVerg.
magnā voce confiteriCic.
strenitusHor.
Of time, great, long, extended
annumVerg.
annum, i.e. the Platonic cycle of the heavensCic.
Early, high, long past
iam magno natu, agedNep.
magno natu non sufficientibus viribus, through old ageLiv.
maximo natu filiusNep.
maior patria, originalCurt.
Of persons, aged, old, advanced; only in comparative and superlative, elder, eldest
omnes maiores natu, eldersCaes.
maior natu quam PlautusCic.
frater suus maior natu, elderLiv.
maximus natu ex iis, the oldestLiv.
ex duobus filiis maiorCaes.
Maior Neronum, the elderHor.
(homo) annos natus maior quadraginta, more than forty years oldCic.
annos natast sedecim, non maiorTer.
non maior annis quinquagintaLiv.
plural masculine as substantive
maiores, the fathers, ancestors, ancients, men of oldCic.
maiores vestriCic.
nostriCic.
more maiorumCic.
Figuratively, great, noble, grand, mighty, important, weighty, momentous
rebus maximis gestisCic.
missi magnis de rebus, important businessHor.
in agro maiora operaCic.
causa, weightyCic.
omen, significantVerg.
spectaculum, impressiveHor.
aliquid invadere magnum, enterpriseVerg.
haud magna memoratu res estLiv.
As substantive neuter
id magnum est, a great thingCic.
magna di curant, parva negleguntCic.
maiora audereVerg.
ad maiora properat oratioCic.
magnum loqui, loftilyHor.
Omnia magna loquens, of everything magnificentHor.
Of rank or station, great, high, eminent, powerful
potestasCic.
dignitasCic.
diEnn. ap. Cic.
rex OlympiVerg.
maximus IlioneusVerg.
maiorum ne quis amicus, one of your great friendsHor.
Iuppiter optimus maximusCic.
pontifex maximus, chiefCic.
maioribus uti, associate with superiorsHor.
Of mind or character, great, elevated, noble, lofty
vir acris animi magniqueCic.
magno animo estCic.
vir magnusCic.
Cato magnus habeturSall.
magnus hoc bello Themistocles fuitNep.
invidiā maior, aboveHor.
maior reprensis, greater than those criticisedHor.
nebulo, thorough-pacedTer.
furCic.
In force or degree, great, severe, strong, intense
morbiCic.
dolorCaes.
minaeCic.
amorVerg.
gemitus luctusqueCic.
quid potuere maius? more heinousHor.
Mari virtutem in maius celebrare, magnifySall.
his in maius etiam acceptisLiv.
incerta in maius vero ferri solent, be exaggeratedLiv.
Proud, boastful, lofty, assuming
nobis ut res dant sese, ita magni atque humiles sumusTer.
linguaHor.
verbaVerg.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu