i-Konjugation
audīre
audiō audīvī audītum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
audio, īvī und iī, ītum, īre (aus *avidio; vergleiche griechisch ἀΐω, αἰσθάνομαι, altindisch āvíḥ adverbial, »offenbar, offenkundig«), hören (Gegensatz surdum esse)
I)hören = hörend sein
a)Gehör haben und anwenden können (Gegensatz surdum esse)
auribus parum audireCato
plus audireCato
gravius audire coepisseCels.
liquidius audirePlin.
clarissime audirePlin.
rectis auribus acutissime audire, submissis nihil (von den Hirschen)Solin.
apertis atque integris et oculis et auribus nec videre nec audireCic.
propter imbecillitatem iam non audire aut non videreCels.
audiendi sensu carere, von PersonenCic.
audiendi usu carere, vom OhrCels.
per quae foramina facultas audiendi estCels.
b)aufhorchen, sein Ohr leihen
PH. Dorio, audi, obsecro. DO. Non audioTer.
loquere, audioTer.
audisne oder audin? hörst du?Ter.
II)etwas hören = etwas mit dem Gehör oder (im weiteren Sinn) durch Hörensagen oder Lektüre vernehmen
A)im Allgemeinen
a)mit Angabe »was?« oder »wen?« oder »wovon?« man hört
α)durch Akkusativ
vocem alicuiusPlaut. (vergleiche tum sapientiae vocem audire videarCic.)
visi audire vocem, sie glaubten eine St. zu hörenLiv.
miseram me, quod verbum audio?Ter.
neque enim novi quicquam audieramCic.
quidnam audio?Ter.
quem ego hic audio?Ter.
omnes civiles dissensiones, non solum eas, quas audistis (von denen ihr gehört habt), sed eas, quas vosmet ipsi meministis atque vidistisCic.
Romanorum audivere, non sensere armaIustin.
und so
aud. clamoremCaes.
galli cantumCic.
adventum eiusCurt.
saepe eadem et graviter, dasselbe eindringlich zu hören bekommenTer.
im Passiv durch Nominativ = man hört von etwas oder von jemandems. Nipp. Tac. ann. 4, 23
eo ipso die auditam esse eam pugnam ludis Olympiae memoriae proditum estCic.
missis levibus copiis, quae ex longinquo in maius audiebantur, die das Gerücht aus der Ferne vergrößerteTac.
legionum seditio audita est aliquandoTac.
Iulius Largus nondum mihi visus ac ne auditus quidemPlin. ep.
mit Dativ (von)
exclamat, ita ut populo patribusque audita vox pariter sitLiv. 8, 6, 4
und im Ablativus absolutus
hāc auditā pugnāCaes.
auditis hostium copiisLiv.
auditā mutatione principisTac.
mit doppeltem Akkusativ
te, ut spero, propediem censorem audiemusCic.
aud. aliquem querentem, gloriantem, klagen, sich rühmen hörenNep.
im Passiv mit doppeltem Nominativ
tantum Camillus auditus imperator terroris intuleratLiv.
occupaverat animus prior auditus, der, von dem man zuerst gehört hatTac.
hominum clamor, tubarum sonus multiplex auditur (wird als ein vielfaches gehört = vervielfältigt sich)Iustin.
und im Passiv mit Dativ der Person
cui non sunt auditae Demosthenis vigiliae? wem sind nicht zu Ohren gekommen die N. des D. = wer hat nicht gehört von den N. des D.?Cic. Tusc. 4, 44
Partizip Perfekt substantivisch auditum, ī, neutrum, das Hörensagen, das Gerücht
quin ego, cum peribat, vidi, non ex audito arguoPlaut.
nihil habeo praeter auditumCic.
audito fuit eruditiorVell.
β)durch AcI
tintinnire ianitoris impedimenta audioAfran. fr.
saepe hoc maiores natu dicere audiviCic.
se patrem suum audisse dicere mit zweitem AcISempr. Asell. fr.
audiet cives acuisse ferrumHor.
et ego regem nostrum Cluilium causam huiusce esse belli audisse videor, ich glaube gehört zu habenLiv.
cum Augustum Caesarem se ipsum in thorace linteo scriptum legisse audissem, den Aug. Cäsar sagen gehört hatteLiv. 4, 20, 7
und so (bei den Historikern) Ablativus absolutus audito, auf die erhaltene Nachricht, dass usw.
audito Q. Marcium regem pro consule per Lycaoniam cum tribus legionibus in Ciliciam tendereSall. fr.
audito Machanidam refugisse LacedaemonemLiv.
im Passiv mit NcI
Bibulus nondum audiebatur esse in SyriaCic.
γ)durch Akkusativ und Partizip
non eum querentem quisquam audivitNep.
idque Socratem audio dicentemCic.
ut audivi Phameam mortuumCic.
nec ob id quemquam fulmine ictum audimusLiv.
δ)durch indirekten Fragesatz
audin tu, hic quid ait?Ter.
audire volo si est, quem exoptoAcc. fr.
volo tamen audire (ich bin doch neugierig zu hören), quid sit, propter quod etc.Liv.
und so
quid igitur est? inquit; audire enim cupio, quid non probesCic.
audio quibus dis violatis expiatio debeaturCic.
velut patienter audiret, quis (= quibus) Clitus obterebat laudes eiusCurt.
ubi audivit rex, unde essentCic.
und durch einen Satz mit quod (dass)Cic. Verr. 3, 80 mit ut (wie)Tac. hist. 1, 37
ε)durch eine Umschreibung mit cum oder dum
saepe soleo audire Roscium, cum ita dicat etc.Cic.
auditus est certe, dum ex eo quaeritSuet.
ζ)audio (ich bekomme zu hören, es heißt von mir) mit folgender direkter Rede
audies ›o virum fortem!‹Cic. Tusc. 2, 32
audit continuo ›guis homo hic aut quo patre natus?‹ Hor. sat. 1, 6, 29
und audio aliquem (ich höre jemanden sagen) mit folgender direkter Rede
quam multas matres audivi illo tempore ›quidnam volui, quae peperi?‹ Sen. contr. 2, 5 (13), 3
ut audivi veterem convivam ›hic nescio quid boni debet esse‹Petron. 33, 8
b)mit Angabe »wovon?« = »worüber?« durch de und Ablativ
illos, de quibus audivi et legiCic.
multa falsa de me audierunt, multa ad eos improbi detuleruntCic.
quod quisque eorum de quaque re audierit aut cognoveritCaes.
rescripsi epistulae maximae; audi (brieflich) nunc de minusculaCic.
nihildum de reditu Caesaris audiebatur, es verlautete noch nichts über usw.Cic.
c)mit Angabe »woher?« = »von wem?« durch Adverbien
unde quidque auditum dicantPlaut. trin. 218
is, unde te audisse dicisCic. de or. 2, 285
oder durch die Präpositionen ab, ex oder de mit Ablativs. Madvig Cic. de fin. 1, 39. p. 81
laeti et audiere ab novo duce novum consiliumLiv.
e Davo audiviTer.
audivi a oder ex maioribus natu mit folgendem AcICic.
quando hoc quisquam ex te (aus deinem Munde), Caesar, audivit?Cic.
saepe ex eo (aus seinem Munde) audiviCic.
non hoc nunc primum audit privatus de amico, reus ab accusatoreCic.
quid est quod audivi de Bruto?Cic.
cum de te ex te ipso audiebam (durch briefliche Mitteilung)Cic.
quid ego ex te audio? und quod facinus oder scelus ex te audio und dergleichenPlaut.s. C. F. W. Müller Nachtr. zur plautin. Pros. S. 99 u. 117
d)mit Angabe »woher?« = »von wo aus?«
noctu audita (est) ex delubro vox, abstinerent manusLiv. 29, 18, 16
iamque e Macedonum castris signorum concentus et totius exercitus clamor audiebaturCurt. 7, 11 (43), 25
armorum crepitus et tubae sonitus auditos e caeloPlin. 2, 148
e)mit Angabe »gegen wen?« durch in mit Akkusativ
quod se in eum audisse dixisset, weil er behauptet hätte, etwas Nachteiliges über ihn gehört zu habenCic. de or. 2, 285
f)absolut
mane audiPacuv. fr.
se non audivisse (habe es nicht gehört), sed vidisse dicitCic.
audivi (ich habe es gehört) et credoTer.
recte audivistiPlaut.
ut audio, ut audimus (parenthetisch)Cic. Liv.
ades, audi paucis (mit wenigen Worten)Ter.
audi (schriftlich) nunc ad omnes (epistulas)Cic.
B)insbesondere
a)hören, anhören
α)eine vortragende Person, eine vorgetragene Mitteilung
audire aliquem facileCic.
aliquem lubenter studiosequeCic.
aliquem diligenterQuint.
aliquem attentissimeCic.
a vobis sic audior, ut numquam benignius neque attentius quemquam auditum putemCic.
Rhodii cum silentio auditi suntLiv.
cum audiretur silentio M. Caelius tribunus plebisCic.
auditus est magno silentioCic.
quidquid tribunus plebis loquitur assuestis ae qui audireLiv.
ne in senatu quidem ae quis auribus audiebaturLiv.
non secundis auribus patrum auditus est consulLiv.
eam sententiam haud ae quioribus animis quam ipsorum quondam postulatum Latinorum patres audieruntLiv.
id Philotas haud iniquo animo audiebatCurt.
litterae consulum ingenti laetitiā et in curia et in contione auditaeLiv.
ubi (Cicero) eo ipso anno adversus Antonium (als er seine Rede gegen A. hielt) cum admiratione eloquentiae auditus fueratLiv. fr. 48 H. (50 W.)
mit Dativ (von)
auctores signa relinquendi et deserendi castra non uni aut alteri militi sed universis exercitibus palam in contione audiunturLiv. 5, 6, 14
vom Richter: anhören, vernehmen, verhören
aliis audientibus iudicibus, aliis sententiam ferentibusCaes.
cum de vinculis educitur audiendusAmm.
audire de ambituCic.
servumSuet.
dolosVerg.
vom Schüler oder Zuhörer: jemanden hören, jemands Vorträge besuchen und etwas vortragen hören, über etwas einen Vortrag hören
Zenonem audivisseCic.
Polemonem audivisse assidueCic.
aliquem RomaeQuint.
annum iam audire CratippumCic.
cotidie ad audiendum aliquem ventitarePlin. ep.
audivi Metrodorum, cum de his ipsis rebus disputaretCic.
und
ponere iubebam de quo quis audire velletCic.
ponere aliquid, ad quod audiam, voloCic.
von Fürsten: jemandem eine Audienz gewähren
legationesSuet. Vesp. 24
β)eine Bitte usw., eine bittende Person hören, anhören, ihr Gehör schenken, sie erhören, besonders von der Gottheit
alicuius precesCic.
alicuius votaHor.
puellasHor.
orantemOv.
γ)auf eine Person oder Sache, die eine Behauptung, einen Einwurf vorbringt oder enthält, beistimmend hören, ihr Glauben schenken, beistimmens. Meißner Cic. Tusc. 1, 65
nec Homerum audio, qui ait etc.Cic.
si vos audire vellemusCic.
si fabulas audire volumusCic.
und absolut, in der Formel audio, das lässt sich hören, ich glaube es schonPlaut.Cic.
non audio, davon will ich nichts hörenCic.
nil audio, ich will von nichts hören (will von keinem Einwand wissen)Ter.Vergleiche Ruhnken Ter. Andr. 3, 3, 20 u. Ter. eun. 2, 3, 79, die Auslgg. zu Cic. Tusc. 2, 46; Bünem. Lact. 7, 3, 13
δ)auf eine warnende, mahnende Person usw. Folge leistend hören, ihr Gehör geben, sie beachten, ihr Folge leisten, sich ihr fügen
mit Akkusativ
aliquem amicissime monentemCic.
sapientiamCic.
te audi, tibi obtemperaCic.
von leblosen Subjekten
neque audit currus habenasVerg.
nec quae (sagitta) magis audiat arcumOv.
cornum maxime audit sorbus, carpinus etc.Plin.
mit Dativ
nam istis magis audiendum quam auscultandum censeoPacuv. fr.
improbo ac nefario homini ne auscultarent, sibi potius audirentApul.
und so audiens sum mit Dativ
imperiisPlaut. truc. 125
in klassischer Prosa mit Dativ nur in der Formel dicto audientem esse, aufs Wort (auf den Befehl) hören, dem Befehl Folge leisten, gehorchen
dicto sum audiensPlaut.
dicto me emit audientem, haud imperatorem sibi, zum Gehorchen, nicht zum Gebieten hat er mich sich angeschafftPlaut.
non fore dicto audientes militesCaes.
aut eos, quos misisset, non paruisse, aut qui dicto audientes in tanta re non fuissent, eos vinctos potius quam necatosCic.
und dicto audientem esse alicui, jemandem aufs Wort gehorchen, jemands Befehle Folge leisten
vilicus domino dicto audiens sitCato
si potest tibi dicto audiens esse quisquamCic.
dicto audiens fuit iussis absentium magistratuumNep.
ne plebs nobis dicto audiens atque oboediens sitLiv.
b)(wie ἀκουω) sich nennen hören
α)mit einem Nominativ oder Infinitiv, so und so genannt werden, für den und den oder das gelten
Matutine pater, seu Iane libentius audisHor.
rexque paterque audistiHor.
si divini puelli haec mater audieritApul.
Cenchreae, quod oppidum audit nobilissimae coloniae CorinthiensiumApul.
si curas esse quod audisHor.
quod montem fodisse audit AmphitryoniadesCatull.
β)mit Adverbien
bene audire (wie καλῶς ἀκούειν), gelobt werden, in gutem Ruf (wohl angeschrieben) stehen
Gegensatz male (selten graviter) audire (κακῶς ἀκούειν), getadelt (gescholten) werden, in üblem Ruf (schlecht angeschrieben) stehen
innocentes ergo et verecundi sunt, ut bene audiant et ut rumorem bonum colligantCic.
qui me idcirco putent bene audire velle, ut ille male audiatCic.
si erum insimulabis avaritiae, male audiesTer.
erat surdaster M. Crassus, sed aliud molestius, quod male audiebatCic.
mit Angabe »von seiten wessen?« = »bei wem?« durch ab und Ablativ
velle bene audire a parentibus, a propinquis, a bonis etiam virisCic. de fin. 3, 57
mit Angabe »wodurch?« im Ablativ
quod illorum culpā se minus commode audire arbitrarenturCic. Verr. 3, 134
iterum falso crimine male auditSen. contr. 7, 1 (16), 8
bei Spätlateinern auch male audire in aliqua (in Bezug auf usw.)
in Maevia Galla nuptaMacr. sat. 2, 2, 6
in scortisPs. Quint. decl. 377 in.
c)übertragen: als nachaugusteischer grammatikalischer terminus technicus
α)etwas in dem und dem Sinn hören, das heißt verstehen
ut Vulcanum pro igne vulgo audimusQuint. 8, 6, 24
sic enim auditur ut depugnaresQuint. 8, 5, 12
hoc pro pleno atque perfecto auditurGell. 5, 8, 4
ut sic audias ›subruptum‹, tamquam ›certamen erit‹Gell. 17, 7, 8
β)(wie das spätlateinische subaudio) etwas mithören = in Gedanken ergänzen
simul enim auditur coepitQuint. 9, 3, 58
☞Ältere Form des Futur audiboEnn. tr. 277 (218), audibisEnn. com. 4 (7)Caecil. com. 24 u. 113Plaut. capt. 619und andere
zusammengezogene Formenvergleiche Georges, Lexik. d. lateinischen Wortf. S. 81 und 82 audibat, audibantOv. fast. 3, 507Catull. 84, 8, audin (= audisne)Plaut. mil. 1313Ter. Andr. 865
Perfekt auditProp. 4, 9, 39Sen. contr. 2, 2, 8; 9, 4, 4 und 10, 1, 13Suet. Vesp. 19, 2Tert. ad nat. 1, 7Corp. inscr. Lat. 3 no. 37, 38, 39und andere
ganz gewöhnlichQuint. 1, 6, 17 audissePlaut. truc. 575Ter. eun. 115, audistiTer. heaut. 685, auditin (= audivistine)Plaut. Pseud. 172, audistisTer. Phorm. 349, audissetibid. prol. 20
audivistin (= audivistine)Plaut. Amph. 748 und 752
Im Bibellatein in verschiedenen Bedeutungen mit Genitiv konstruiertsiehe Rönsch Itala p. 438
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
audiō, īvī or iī, ītus, īre 2 AV-, to hear
quae vera audivi, taceoTer.
verbum ex teTer.
de te ex te, your account of yourselfCic.
ista de maioribusCic.
ab ipsoHor.
eum querentemNep.
hoc maiores natu dicereCic.
a maioribus natu mirari solitum, etc.Cic.
Audiet civīs acuisse ferrumHor.
Bibulus nondum audiebatur esse in SyriaCic.
Cur ita crediderim audiHor.
audi Quid feratHor.
id ex eo audivi, cum diceret, etc.Cic.
de Psaltriā hac audivitTer.
illos de quibus audiviCic.
quin tu hoc audi, listenTer.
audin' (for audisne?), do you hear?Ter.
Supine accusative
vocat (me) hic auditum scriptaHor.
Supine ablative
O rem auditu crudelemCic.
Participle passive
cui non sunt auditae Demosthenis vigiliaeCic.
non uni militi sed universis audiunturLiv.
Audita arboribus fidesHor.
auditi advertitis cursum, already known by reportVerg.
Substantive
nihil habeo praeter auditum, hearsayCic.
refert audita, what he had heardOv.
To listen to, give attention to
etsi a vobis sic audior, ut, etc.Cic.
audi, Iuppiter, et tu, IaneLiv.
To hear, be taught by, learn from
te annum iam audientem CratippumCic.
audiendum sibi de ambitu, i.e. must examine the chargeCic.
de pace audisse, entertained proposalsLiv.
dolos, investigateVerg.
To listen to, lend an ear, regard, hear, grant
di meas preces audiveruntCic.
neque preces audiri intellegitCaes.
si sensisset auditas precesLiv.
Audiit et genitor IntonuitVerg.
puellas Ter vocata audisHor.
To hear with assent, accept, agree with, approve, yield to, grant, allow
fabulasCic.
tum id audirem, si, etc., I would assent to it, if, etc.Cic.
audio, nunc dicis aliquid, grantedCic.
non audio, I do not admit itCic.
To obey, heed
sapientiamCic.
meLiv.
te tellus audit HiberiaeHor.
neque audit currus habenasVerg.
In the phrase, dicto audiens esse, to obey
sunt illi quidem dicto audientesCic.
dicto audientes in tantā reCic.
dicto audiens esse huic ordiniCic.
Tullio iubere populum dicto audientem esseLiv.
dicto audiens fuit iussisNep.
To be called, be named, reported, regarded
si curas esse quod audisHor.
Id audire, to bear that nameVerg.
bene audire velle, to be praisedCic.
bene a parentibusCic.
male audies, you will be in bad reputeTer.
insuetus male audiendiNep.
minus commode audire, i.e. to be injured in reputationCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu