konsonat. Dekl. (3. Dekl.)

sēdēs sēdis  f

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

sēdēs, is, feminin (sedeo), der Sitz

I)eigentlich und übertragen

A)eigentlich: der Stuhl, die Bank, der Thron usw.

sedes honoris, sella curulisCic.

sedes regiaLiv., regalisAugustin.

media inter deosPlin. pan.

omnes in iis sedibus, quae erant sub platano, consedisse dicebatCic.

ad laevam eius capite velato sedem capereLiv.

sedes ponere (setzen)Liv.

priores sedes (Ehrensitz) tenereHor.

in suis sedibus trucidariLiv.

tibi concedo meas sedes (im Doppelsinn = meinen Sitz und = meine Behausung)Cic. de div. 1, 104

B)übertragen

a)der Sitz, Wohnsitz, die Wohnung, Behausung, der Aufenthalt, die Heimat

sceleratorum, Schelmensitz (in der Unterwelt)Cic.

ebenso

scelerataOv.

sedes fundatur VeneriVerg.

eam sibi domum sedemque deligereCic.

sedem certo loco domiciliorum causā constituereCic.

ad quaerendam sedem Alpes transgrediLiv.

Plural

sedes sanctae penatium deorumqueCic.

mediis in sedibusCatull.

sedes discretae piorumHor.

Troiani, qui Aeneā duce sedibus incertis vagabanturSall.

aliud domicilium, alias sedes petereCaes.

reverti in suas sedes regionesqueCaes.

non haerere in suis sedibusCic.

his sedibus sese continereCaes.

in continentem sedes transferreLiv.

sedes intrare silentum (der Stummen = der Toten in der Unterwelt)Ov.

Insbesondere

α)das Standquartier der SoldatenVeget. mil. 3, 4 in.Iustin. inst. 2, 11 pr.Cod. Theod. 6, 24, 2Amm. 14, 2, 12und andereund dazu Lindenb

β)der Richterstuhl, die GerichtsstelleCod. Iust. 3, 1, 14und andere

urbanae sedis apparitoribid. 12, 54, 2

γ)der Wohnplatz der Toten, die Ruhestätte = das Grab

ita Augustum in foro potius quam in campo Martis sede destinatā cremari vellentTac. ann. 1, 8

sedibus hunc refer ante suis et conde sepulchroVerg. Aen. 6, 152 Verg. Aen. 6, 371

aeternam tibi sedem, Hermes, aramque dicaviAnthol. Lat. 1284 M.

δ)die Behausung der Seele = der Leib

anima misera de sede volens exireOv. met. 11, 788

priore relictā sedeibid. 15, 158 sq.

b)von leblosen Subjekten: der Sitz, Boden, Grund, die Grundfeste, der Platz, die Stätte

turrim convellimus altis sedibusVerg.

mare totum a sedibus imis ruunt (venti)Verg.

ossa in suam sedem reponere, einrichtenCels.

suis sedibus convulsa RomaCic., domusPlin. ep.

montes moliri sede suāLiv.

montem vellere sedeSil.

sedes belli, Sitz, SchauplatzLiv.Vell.

sedes orationis, RuhepunktQuint.

neque verba sedem habere possunt, si etc.Cic.

II)metonymisch: das Gesäß = der HinternPlin. 22, 61 und anderePs. Apul. herb. 87, 3

Nominativ Singular sedisLiv. 9, 23, 1 H.

Genitiv Plural sedumPrisc. 7, 7Prob. inst. 92, 1 und 97, 18 K.Consent. 356, 2 K.Cic. Sest. 45; de lege agr. 2, 51 M.Liv. 5, 42, 1, sediumVell. 2, 109, 3, auch seedes geschriebenCorp. inscr. Lat. 1, 1006 und 1166

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

sēdēs, (sēdisLiv.; genitive plural sēdumCic.Liv.), is, feminine SED-, a seat, bench, chair, throne

in eis sedibus, quae erant sub platanoCic.

honorisCic.

regiaLiv.

sedibus altis sedereOv.

tibi concedo meas sedesCic.

priores tenet Sedes Homerus, the first rankHor.

A seat, dwelling-place, residence, habitation, abode, temple

eam sibi domum sedemque delegitCic.

hi sedem primum certo loco domiciliorum causā constitueruntCic.

Haec domus, haec sedes sunt magni Amnis (sc. Penei)Ov.

in Italiā, in sede ac solo nostroLiv.

crematā patriā domo profugos sedem quaerereLiv.

ultra hos Chatti; initium sedis ab Hercynio saltu incohaturTac.

scelerata (i.e. sceleratorum)Ov.

Talia diversā nequiquam sede locuti, placeOv.

qui incolunt eas urbes non haerent in suis sedibusCic.

aliud domicilium, alias sedes petereCaes.

qui profugi sedibus incertis vagabanturSall.

lucidas Inire sedesHor.

discretae piorumHor.

silentumOv.

religio sedum illarumCic.

(Demaratus) in civitate domicilium et sedes conlocavitCic.

Aeneam in Siciliam quaerentem sedes delatumLiv.

An abode of the dead, last home, burial-place

Sedibus hunc refer ante suis et conde sepulchroVerg.

The soul's home, body

priore relictā SedeOv.

anima miserā de sede volens ExireOv.

Figuratively, of things, a seat, place, spot, base, ground, foundation, bottom

hanc urbem sedem summo esse imperio praebituramCic.

num montīs moliri sede suā paramus? from their placeLiv.

deus haec fortasse benignā Reducet in sedem vice, to the former stateHor.

belli, the seat of warLiv.

neque verba sedem habere possunt, si rem subtraxerisCic.

ut sola ponatur in summi boni sede (voluptas)Cic.

in sede, quam Palaetyron ipsi vocent, siteCurt.

coloni Capuae in sedibus luxuriosis conlocatiCic.

Turrim convellimus altis SedibusVerg.

totum (mare) a sedibus imis Eurusque Notusque ruuntVerg.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu