Adjektiv a/o-Dekl. dreiendig
minimus a um
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
parvus, a, um (aus *parvom, neutrum = παῦρον), Komparativ minor, neutrum minus, Genitiv ōris, Superlativ minimus, a, um, klein
I)eigentlich
A)der räumlichen Ausdehnung nach (Gegensatz magnus, amplus)
capra (Gegensatz capra ampla)Varro
pisciculiCic.
filiusCic.
puella (Gegensatz puella longissima)Ov.
corpusHor.
naviculaCic.
herbaPlin.
flumenMela
insulaLiv.
oppidumMela
libellusCic. fr.
locusCic.
calceus minorHor.
serrulae manubriatae minores maioresque ad mensuram cubitiPallad.
Hibernia dimidio minor quam BritanniaCaes.
naves, quarum minor nulla erat duum milium amphorûmLentul. in Cic. ep.
minor frontem, verstümmelt an usw.Sil.
bildlich
capitis minor = capite deminutus, ein bürgerlich ToterHor.
minima resCic.
min. digitusPlaut. Plin.
min. altitudo fluminisCaes.
B)der Zahl, Menge, dem Gewicht nach klein = gering, unbeträchtlich
a)adjektivisch
numerus naviumNep.
manus, copiaeSall.
minor numerus militumAuct. b. Alex.
minimus numerusLiv.
oder = wenig
cibusOv.
parvi odorisPlin.
sucusPlin.
cruorLucan.
si pecunia non minor esset factaCic.
minimus cibusOv.
minimus sanguis, ein ganz klein wenig Blut, der kleinste BlutstropfenIuven.
probatio in minimo ponderePlin.
non minimo opere = maximo opereLicin. fr.
b)substantivisch: parvum, ī, neutrum, etwas Weniges, eine Wenigkeit, besonders = geringes Vermögen
parvum sanguinisLucan.
contentus parvoCic. und andere
und so
parvo beatiHor.
und
vivitur parvo beneHor.vergleiche Schmid Hor. ep. 2, 1, 139; Mitscherlich Hor. carm. 2, 16, 13; die Auslgg. zu Tibull. 1, 1, 25
parvo potens, in Armut reichVerg.
parvo admodum plures, etwas mehrLiv.
parvo assuescereSen.
bei Zahlangaben
cum per annos quattuor imperasset decem parvo minus, nach einer nahezu vierzehnjährigen RegierungAmm.
parvi refert, es liegt wenig daran, siehe rēfert
und so auch im Komparativ
minus praedaeLiv.
minus nihilo, weniger als nichtsTer.
und im Superlativ
minimum, sehr wenigesTer.Cic.
minimo minus, um ein HaarApul.
c)adverbial: minimum
α)am wenigsten, sehr wenig
valereCic.
quae non minimum commendat, nicht wenigNep.
ne minimum quidem, nicht im mindesten, ganz und gar nichtCic.
β)zum mindesten, wenigstens
ita fiunt omnes partes minimum octoginta et unaVarro
II)übertragen
A)dem Wert nach gering, unbedeutend, unbeträchtlich
a)adjektivisch
parva dona oder muneraOv. Hor.
paucae et parvi pretii resLiv.
ea parva ducereCic.
parvi pretii deputareTer.
parvo vendere pretioCic.
(homo) minimi pretii, ganz nichtswürdigerPlaut.
minimo sumptuPlaut.
quaestus minimus et sordidus (Gegensatz quaestus magnus et evidens)Auct. b. Alex.
b)substantivisch: parvum, ī, neutrum, etwas Geringes, eine Kleinigkeit
in den Verbindungen
parvi id facioSall. oder parvi aestimoCic. oder pendoTer. Sall. oder ducoCic., gering schätzen
parvi esse, wenig geltenCic.
parvo curareCic.
parvo emereHor.
parvo constare (zu stehen kommen, kosten), Gegensatz magno constareSen.
parvo parata (wohlfeile) remedia adhibereSen.
so im Komparativ
minoris, wohlfeiler, geringer vendereCic.
aestimareSulpic. bei Cic.Nep. oder ducereSall.
und im Superlativ
minimi facere, sehr geringPlaut.
minimo emerePlaut.
B)der extensiven und intensiven Stärke, dem Grad, der Geltung nach = klein, gering, schwach
a)von der Stimme und Rede (Gegensatz magnus)
α)schwach, leise
parvae murmura vocisOv.
parva murmuraOv.
voce parvā refertOv.
β)demütig
animis verba minoraOv.
verbis minoribus utiOv.
iacit ante fores verba minora deoProp.
b)vom Geist = klein, nicht produktiv
non tibi parvum ingeniumHor.
und übertragen, von der Person
operosa parvus (ein kleiner Geist) carmina fingoHor.
c)von Gesinnung und Denkart = klein, kleinlich, kleinmütig
onus parvis animis et parvo corpore maiusHor.
parvi animi (= μικρόψυχον) haberiHor.
nihil est tam angusti animi tamque parvi quam amare divitiasCic.
substantivisch
nil parvum loquar, nil parvum sapias, nur ErhabenesHor.
d)von der Dichtungsart = tenuis, humilis, niedrig, leicht
carmenHor.
modiHor.
e)von Verhältnissen, Zuständen und Eigenschaften aller Art = klein, gering, unbedeutend, unwichtig, unerheblich
resCic.und andere
dictu parva (für die Erzählung unbedeutende), sed magni eadem in re gerenda momenti resLiv.; vergleiche minora dictu prodigiaLiv.
parva momentaCaes.
parvo momentoCaes.
parvo laboreCic.
commodum parvumCic.
beneficium parvumCic.
parva pericula (Gegensatz pericula maiora)Tac.
parva fidesTer.
minus periculumCurt.
minima vitiaHor.
substantivisch
si parva licet componere magnisVerg.
parva querorOv.
Sprichwörtlich
minima de malis (ergänze eligenda), man muss von allen Übeln das kleinste wählenCic. de off. 3, 105
f)von Personen
α)dem Vermögen, dem Stand, der Geltung bei anderen nach gering, ärmlich, niedrig, unbedeutend (Gegensatz magnus, amplus)
Lares, ärmlicheIuven.; dieselben diHor.
senator Auct. b. Afr.
domus (= Familie)Ov.
numenOv.
qui Neronem … quasi minores (Leute von geringerer Bedeutung) evasereTac.
und so
minores ducesTac.
Komparativ: minor mit Ablativ = geringer als usw. = jemandem nachstehend, untertan, sich unterordnend
te minorHor.
inventore minorHor.
dante minor, indem du dich vor dem Geber erniedrigstHor.
substantivisch
neque ulla est aut magno aut parvo (dem Geringen, Armen) leti fugaHor.
parvum (den geringen Mann, der sich wenig dünkt) parva decentHor.
hoc studium parvi properemus et ampli, Niedere und Hohe (alle, welchem Stande wir auch angehören)Hor.
Komparativ: minor, teils = der Geringere vom Stand (Plural bei Tac. ann. 15, 20), teils = der Geringere an Rang, der Untere (im Gegensatz zu den Oberen, Offizieren)
minor ordineOv. ex Pont. 4, 7, 49
und so Plural
minores, die UnterenTac. ann. 15, 16 extr.; teils der UntergebeneTac. Germ. 39
und so Plural
minoresibid. 36
β)Komparativ: minor, der Kraft, Stärke nach geringer, nachstehend, nicht gewachsen, unterliegend
minor (equus)Hor.
animus consiliis minorHor.
minor cedo monitisVal. Flacc.
daher: minor mit Infinitiv = nicht gewachsen, nicht imstande
tanto certare minorHor. sat. 2, 3, 313
heu fatis superi certare minores! Sil. 5, 76
C)der Zeit, dem Alter nach klein
1)überhaupt: klein, kurz
a)adjektivisch
tempusLucr.
consuetudoTer.
noxVal. Flacc.
vitaLucan.
patientiaPhaedr.
dies sermone minor fuitOv.
minima pars temporisCaes.
parvo post temporeVal. Max.
b)substantivisch
α)parvum, ī, neutrum, eine kurze Zeit
in der Verbindung
parvo post, bald daraufPlin.
quam parvom vixserim (so!)Corp. inscr. Lat. 2, 1233
β)minimum, ī, neutrum, eine sehr kurze Zeit
ne minimum quidem temporisTac.
c)adverbial: minimum = sehr kurze Zeit
dormiebat m.Plin.
oder = sehr wenig, sehr selten
sexies per annos; cum minimum, quaterPlin.
2)insbesondere: dem Alter nach klein = jung
a)adjektivisch
aetate parviSuet.
parvi liberiSall.
virgoCatull.
IuppiterOv.
infantesLucr.
aetas minor, das JugendalterLact. Ambros.
aetate minorOv.
qui minor est natuCic.
aliquot annis minor natuCic.
minor triginta annis natusCic.
minor quinque et viginti annis natusNep.
minor quinquaginta annos natusFrontin.
minor uno mense vel annoHor.
minor viginti annisICt.
minores viginti quinque annorum decuriones factiICt.
obsides ne minores octonûm denûm annorum etc.Liv.
videndum, ne sint (equae) minores trimae, maiores decem annorumVarro
cum minor (aetate) Hecuba fuerit quam HelenaSen.
filia minor Ptolemaei regisCaes.
minor Atrides, v. MenelausOv.
Gordianus minorCapit.
minor erus, der junge Herr (Sohn des Hauses, Gegensatz erus maior, der alte Herr)Komikers. Wagener Ter. heaut. 628
und absolut als juristischer terminus technicus = minorennICt.
minimus natu horum omnium TimaeusCic.
minimus filius PhraatisIustin.
b)substantivisch
α)parvus, ī, maskulin, ein kleiner Knabe, parva, ein kleines Mädchen, parvi, kleine KinderTer.Cic. Hor.
daher
a parvo, von Jugend aufLiv.
und so (von mehreren oder von einem, der von sich im Plural spricht)
a parvisTer.Cic.
β)minores = jüngere Leute, junge LeuteHor.Ov. und die Jüngeren = die KinderLact.Sil. oder = die Nachkommen, die NachweltLucr. 5, 1197Verg. Sil.
☞Eigentlicher, aber ungewöhnlicher Komparativ parviorCael. Aur. de morb. chron. 2, 1, 26 (wo volantum parviores) und Superlativ parvissimusVarro sat. Men. 375Lucr. 1, 615 und andereCael. Aur. de morb. chron. 1, 1, 5 und 29; 2, 13, 172 Veget. mil. 1, 8. p. 13, 2, L.²Oros. 2, 18, 4 und 7, 27, 6
archaistisch minerrimusPaul. ex Fest. 122, 17
Gesteigerter Superlativ (spätlateinisch, wie ελαχιστότατος spätgriechisch) minimissimusArnob. 5, 7 und 14Itala (Tolet.) 4. regg. 18, 24
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
minimus or minumus, adjective superlative 3 MAN-, least, smallest, very small, minute, trifling, insignificant (used as superlative of parvus, comparative minor)
nihil in rerum naturā minimum, quod dividi nequeatCic.
ne minimo quidem casu locum relinquere, for the slightest mishapCaes.
quā minima altitudo fluminis eratCaes.
licentiaSall.
in minimis rebus, triflesCic.
Prov.
minima de malis, the least among evilsCic.
As substantive neuter
minimo contentiCic.
minimum viriumCic.
unde minimum periculi eratLiv.
pro minimis debere, triflesLiv.
Of time, least, shortest, very short
pars temporis, a momentCaes.
Of age, youngest, smallest
ex illisSall.
filius minimus ex tribusLiv.
minimus natu horum omniumCic.
ex his natuCic.
Of price and value, as substantive neuter, the least, lowest price
minimo (emere)Cic.
minimo aestimareCic.
minimo me provocat, for a trifleHor.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu