8–280 Verg. georg. 4

Principio sedes apibus statioque petenda,

quo neque sit ventis aditus – nam pabula venti

10ferre domum prohibent – neque oves haedique petulci

floribus insultent aut errans bucula campo

decutiat rorem et surgentes atterat herbas.

Absint et picti squalentia terga lacerti

pinguibus a stabulis meropesque aliaeque volucres

15et manibus Procne pectus signata cruentis;

omnia nam late vastant ipsasque volantes

ore ferunt dulcem nidis immitibus escam.

At liquidi fontes et stagna virentia musco

adsint et tenuis fugiens per gramina rivus,

20palmaque vestibulum aut ingens oleaster inumbret,

ut, cum prima novi ducent examina reges

vere suo ludetque favis emissa iuventus,

vicina invitet decedere ripa calori,

obviaque hospitiis teneat frondentibus arbos.

25In medium, seu stabit iners seu profluet umor,

transversas salices et grandia conice saxa,

pontibus ut crebris possint consistere et alas

pandere ad aestivum solem, si forte morantes

sparserit aut praeceps Neptuno immerserit Eurus.

30Haec circum casiae virides et olentia late

serpylla et graviter spirantis copia thymbrae

floreat inriguumque bibant violaria fontem.

Ipsa autem, seu corticibus tibi suta cavatis,

seu lento fuerint alvaria vimine texta,

35angustos habeant aditus: nam frigore mella

cogit hiems, eademque calor liquefacta remittit.

Utraque vis apibus pariter metuenda; neque illae

nequiquam in tectis certatim tenuia cera

spiramenta linunt fucoque et floribus oras

40explent collectumque haec ipsa ad munera gluten

et visco et Phrygiae servant pice lentius Idae.

Saepe etiam effossis, si vera est fama, latebris

sub terra fovere larem, penitusque repertae

pumicibusque cavis exesaeque arboris antro.

45Tu tamen et levi rimosa cubilia limo

ungue fovens circum et raras superinice frondes.

Neu propius tectis taxum sine, neve rubentes

ure foco cancros, altae neu crede paludi,

aut ubi odor caeni gravis aut ubi concava pulsu

50saxa sonant vocisque offensa resultat imago.

Quod superest, ubi pulsam hiemem sol aureus egit

sub terras caelumque aestiva luce reclusit,

illae continuo saltus silvasque peragrant

purpureosque metunt flores et flumina libant

55summa leves. Hinc nescio qua dulcedine laetae

progeniem nidosque fovent, hinc arte recentes

excudunt ceras et mella tenacia fingunt.

Hinc ubi iam emissum caveis ad sidera caeli

nare per aestatem liquidam suspexeris agmen

60obscuramque trahi vento mirabere nubem,

contemplator: aquas dulces et frondea semper

tecta petunt. Huc tu iussos adsperge sapores,

trita melisphylla et cerinthae ignobile gramen,

tinnitusque cie et Matris quate cymbala circum.

65ipsae consident medicatis sedibus, ipsae

intima more suo sese in cunabula condent.

Sin autem ad pugnam exierint, nam saepe duobus

regibus incessit magno discordia motu,

continuoque animos vulgi et trepidantia bello

70corda licet longe praesciscere; namque morantes

Martius ille aeris rauci canor increpat et vox

auditur fractos sonitus imitata tubarum;

tum trepidae inter se coeunt pennisque coruscant

spiculaque exacuunt rostris aptantque lacertos

75et circa regem atque ipsa ad praetoria densae

miscentur magnisque vocant clamoribus hostem.

Ergo ubi ver nactae sudum camposque patentes,

erumpunt portis; concurritur, aethere in alto

fit sonitus, magnum mixtae glomerantur in orbem

80praecipitesque cadunt; non densior aere grando,

nec de concussa tantum pluit ilice glandis.

ipsi per medias acies insignibus alis

ingentes animos angusto in pectore versant,

usque adeo obnixi non cedere, dum gravis aut hos

85aut hos versa fuga victor dare terga subegit.

Hi motus animorum atque haec certamina tanta

pulveris exigui iactu compressa quiescent.

Verum ubi ductores acie revocaveris ambo,

deterior qui visus, eum, ne prodigus obsit,

90dede neci; melior vacua sine regnet in aula.

Alter erit maculis auro squalentibus ardens;

nam duo sunt genera: hic melior, insignis et ore

et rutilis clarus squamis, ille horridus alter

desidia latamque trahens inglorius alvum.

95Ut binae regum facies, ita corpora plebis.

Namque aliae turpes horrent, ceu pulvere ab alto

cum venit et sicco terram spuit ore viator

aridus; elucent aliae et fulgore coruscant

ardentes auro et paribus lita corpora guttis.

100Haec potior suboles, hinc caeli tempore certo

dulcia mella premes, nec tantum dulcia, quantum

et liquida et durum Bacchi domitura saporem.

At cum incerta volant caeloque examina ludunt

contemnuntque favos et frigida tecta relinquunt,

105instabiles animos ludo prohibebis inani.

Nec magnus prohibere labor: tu regibus alas

eripe; non illis quisquam cunctantibus altum

ire iter aut castris audebit vellere signa.

Invitent croceis halantes floribus horti

110et custos furum atque avium cum falce saligna

Hellespontiaci servet tutela Priapi.

Ipse thymum pinosque ferens de montibus altis

tecta serat late circum, cui talia curae;

ipse labore manum duro terat, ipse feraces

115figat humo plantas et amicos inriget imbres.

Atque equidem, extremo ni iam sub fine laborum

vela traham et terris festinem advertere proram,

forsitan et, pingues hortos quae cura colendi

ornaret, canerem, biferique rosaria Paesti,

120quoque modo potis gauderent intiba rivis

et virides apio ripae, tortusque per herbam

cresceret in ventrem cucumis; nec sera comantem

narcissum aut flexi tacuissem vimen acanthi

pallentesque hederas et amantes litora myrtos.

125Namque sub Oebaliae memini me turribus arcis,

qua niger umectat flaventia culta Galaesus,

Corycium vidisse senem, cui pauca relicti

iugera ruris erant, nec fertilis illa iuvencis

nec pecori opportuna seges nec commoda Baccho.

130Hic rarum tamen in dumis olus albaque circum

lilia verbenasque premens vescumque papaver

regum aequabat opes animis seraque revertens

nocte domum dapibus mensas onerabat inemptis.

Primus vere rosam atque autumno carpere poma,

135et cum tristis hiems etiamnum frigore saxa

rumperet et glacie cursus frenaret aquarum,

ille comam mollis iam tondebat hyacinthi

aestatem increpitans seram Zephyrosque morantes.

Ergo apibus fetis idem atque examine multo

140primus abundare et spumantia cogere pressis

mella favis; illi tiliae atque uberrima pinus,

quotque in flore novo pomis se fertilis arbos

induerat, totidem autumno matura tenebat.

Ille etiam seras in versum distulit ulmos

145eduramque pirum et spinos iam pruna ferentes

iamque ministrantem platanum potantibus umbras.

Verum haec ipse equidem spatiis exclusus iniquis

praetereo atque aliis post me memoranda relinquo.

Nunc age, naturas apibus quas Iuppiter ipse

150addidit, expediam, pro qua mercede canoros

Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae

Dictaeo caeli regem pavere sub antro.

Solae communes natos, consortia tecta

urbis habent magnisque agitant sub legibus aevum,

155et patriam solae et certos novere penates,

venturaeque hiemis memores aestate laborem

experiuntur et in medium quaesita reponunt.

Namque aliae victu invigilant et foedere pacto

exercentur agris; pars intra saepta domorum

160Narcissi lacrimam et lentum de cortice gluten

prima favis ponunt fundamina, deinde tenaces

suspendunt ceras: aliae spem gentis adultos

educunt fetus, aliae purissima mella

stipant et liquido distendunt nectare cellas.

165Sunt quibus ad portas cecidit custodia sorti,

inque vicem speculantur aquas et nubila caeli

aut onera accipiunt venientum aut agmine facto

ignavum fucos pecus a praesepibus arcent.

Fervet opus, redolentque thymo fragrantia mella.

170ac veluti lentis Cyclopes fulmina massis

cum properant, alii taurinis follibus auras

accipiunt redduntque, alii stridentia tingunt

aera lacu; gemit impositis incudibus Aetna;

illi inter sese magna vi bracchia tollunt

175in numerum versantque tenaci forcipe ferrum:

non aliter, si parva licet componere magnis,

Cecropias innatus apes amor urget habendi,

munere quamque suo. Grandaevis oppida curae

et munire favos et daedala fingere tecta.

180At fessae multa referunt se nocte minores,

crura thymo plenae; pascuntur et arbuta passim

et glaucas salices casiamque crocumque rubentem

et pinguem tiliam et ferrugineos hyacinthos.

Omnibus una quies operum, labor omnibus unus:

185mane ruunt portis; nusquam mora; rursus easdem

vesper ubi e pastu tandem decedere campis

admonuit, tum tecta petunt, tum corpora curant;

fit sonitus, mussantque oras et limina circum.

Post, ubi iam thalamis se composuere, siletur

190in noctem fessosque sopor suus occupat artus.

Nec vero a stabulis pluvia impendente recedunt

longius aut credunt caelo adventantibus Euris,

sed circum tutae sub moenibus urbis aquantur,

excursusque breves temptant et saepe lapillos,

195ut cumbae instabiles fluctu iactante saburram,

tollunt, his sese per inania nubila librant.

Illum adeo placuisse apibus mirabere morem,

quod neque concubitu indulgent nec corpora segnes

in Venerem solvunt aut fetus nixibus edunt:

200verum ipsae e foliis natos, e suavibus herbis

ore legunt, ipsae regem parvosque Quirites

sufficiunt aulasque et cerea regna refigunt.

saepe etiam duris errando in cotibus alas

attrivere ultroque animam sub fasce dedere:

205tantus amor florum et generandi gloria mellis.

Ergo ipsas quamvis angusti terminus aevi

excipiat, neque enim plus septima ducitur aestas,

at genus immortale manet multosque per annos

stat fortuna domus et avi numerantur avorum.

210Praeterea regem non sic Aegyptus et ingens

Lydia nec populi Parthorum aut Medus Hydaspes

observant. Rege incolumi mens omnibus una est;

amisso rupere fidem constructaque mella

diripuere ipsae et crates solvere favorum.

215Ille operum custos, illum admiruntur et omnes

circumstant fremitu denso stipantque frequentes

et saepe attollunt umeris et corpora bello

obiectant pulchramque petunt per vulnera mortem.

His quidam signis atque haec exempla secuti

220esse apibus partem divinae mentis et haustus

aetherios dixere; deum namque ire per omnes

terrasque tractusque maris caelumque profundum.

Hinc pecudes, armenta, viros, genus omne ferarum,

quemque sibi tenues nascentem arcessere vitas;

225scilicet huc reddi deinde ac resoluta referri

omnia nec morti esse locum, sed viva volare

sideris in numerum atque alto succedere caelo.

Si quando sedem angustam servataque mella

thesauris relines, prius haustu sparsus aquarum

230ora fove fumosque manu praetende sequaces.

Bis gravidos cogunt fetus, duo tempora messis,

Taygete simul os terris ostendit honestum

Pleas et Oceani spretos pede reppulit amnes,

aut eadem sidus fugiens ubi Piscis aquosi

235tristior hibernas caelo descendit in undas.

Illis ira modum supra est, laesaeque venenum

morsibus inspirant et spicula caeca relinquunt

adfixae venis animasque in vulnere ponunt.

Sin duram metues hiemem parcesque futuro

240contunsosque animos et res miserabere fractas,

at suffire thymo cerasque recidere inanes

quis dubitet? nam saepe favos ignotus adedit

stellio et lucifugis congesta cubilia blattis

immunisque sedens aliena ad pabula fucus

245aut asper crabro imparibus se immiscuit armis,

aut dirum tiniae genus, aut invisa Minervae

laxos in foribus suspendit aranea casses.

Quo magis exhaustae fuerint, hoc acrius omnes

incumbent generis lapsi sarcire ruinas

250complebuntque foros et floribus horrea texent.

Si vero, quoniam casus apibus quoque nostros

vita tulit, tristi languebunt corpora morbo –

quod iam non dubiis poteris cognoscere signis:

continuo est aegris alius color, horrida vultum

255deformat macies, tum corpora luce carentum

exportant tectis et tristia funera ducunt;

aut illae pedibus conexae ad limina pendent,

aut intus clausis cunctantur in aedibus, omnes

ignavaeque fame et contracto frigore pigrae.

260Tum sonus auditur gravior, tractimque susurrant,

frigidus ut quondam silvis immurmurat Auster,

ut mare sollicitum stridit refluentibus undis,

aestuat ut clausis rapidus fornacibus ignis:

hic iam galbaneos suadebo incendere odores

265mellaque harundineis inferre canalibus, ultro

hortantem et fessas ad pabula nota vocantem.

Proderit et tunsum gallae admiscere saporem

Arentesque rosas aut igni pinguia multo

defruta vel psithia passos de vite racemos

270Cecropiumque thymum et grave olentia centaurea.

Est etiam flos in pratis, cui nomen amello

fecere agricolae, facilis quaerentibus herba;

namque uno ingentem tollit de caespite silvam,

aureus ipse, sed in foliis, quae plurima circum

275funduntur, violae sublucet purpura nigrae;

saepe deum nexis ornatae torquibus arae;

asper in ore sapor; tonsis in vallibus illum

pastores et curva legunt prope flumina Mellae.

Huius odorato radices incoque Baccho

280pabulaque in foribus plenis adpone canistris.