Philemon et Baucis. Ov. met. 8, 611–724

Amnis ab his tacuit; factum mirabile cunctos

moverat: inridet credentes, utque deorum

spretor erat mentisque ferox, Ixione natus

»ficta refers nimiumque putas Acheloe potentes

615esse deos« dixit, »si dant adimuntque figuras.«

Obstipuere omnes nec talia dicta probarunt,

ante omnesque Lelex, animo maturus et aevo,

sic ait: »Inmensa est finemque potentia caeli

non habet, et quidquid superi voluere, peractum est.

620Quoque minus dubites, tiliae contermina quercus

collibus est Phrygiis modico circumdata muro:

ipse locum vidi; nam me Pelopeia Pittheus

misit in arva suo quondam regnata parenti.

Haud procul hinc stagnum est, tellus habitabilis olim,

625nunc celebres mergis fulicisque palustribus undae.

Iuppiter huc specie mortali cumque parente

venit Atlantiades positis caducifer alis.

Mille domos adiere locum requiemque petentes,

mille domos clausere serae; tamen una recepit,

630parva quidem, stipulis et canna tecta palustri,

sed pia Baucis anus parilique aetate Philemon

illa sunt annis iuncti iuvenalibus, illa

consenuere casa paupertatemque fatendo

effecere levem nec iniqua mente ferendo;

635nec refert, dominos illic famulosne requiras:

tota domus duo sunt, idem parentque iubentque.

Ergo ubi caelicolae parvos tetigere penates

submissoque humiles intrarunt vertice postes,

membra senex posito iussit relevare sedili,

640quo superiniecit textum rude sedula Baucis,

inque foco tepidum cinerem dimovit et ignes

suscitat hesternos foliisque et cortice sicco

nutrit et ad flammas anima producit anili

multifidasque faces ramaliaque arida tecto

645detulit et minuit parvoque admovit aeno,

quodque suus coniunx riguo conlegerat horto,

truncat holus foliis; furca levat illa bicorni

sordida terga suis nigro pendentia tigno

servatoque diu resecat de tergore partem

650exiguam sectamque domat ferventibus undis.

Interea medias fallunt sermonibus horas

sentirique moram prohibent. Erat alveus illic

fagineus, dura clavo suspensus ab ansa:

is tepidis inpletur aquis artusque fovendos

655accipit. In medio torus est de mollibus ulvis

inpositus lecto sponda pedisbusque salignis.

655aConcutiuntque torum de molli fluminis ulva

656ainposito lecto sponda pedibusque salignis.

Vestibus hunc velant, quas non nisi tempore festo

sternere consuerant, sed et haec vilisque vetusque

vestis erat, lecto non indignanda saligno.

660Adcubuere dei. Mensam succincta tremensque

ponit anus, mensae sed erat pes tertius inpar.

Testa parem fecit; quae postquam subdita clivum

sustulit, aequatam mentae tersere virentes.

Ponitur hic bicolor sincerae baca Minervae

665conditaque in liquida corna autumnalia faece

intibaque et radix et lactis massa coacti

ovaque non acri leviter versata favilla,

omnia fictilibus; post haec caelatus eodem

sistitur argento crater fabricataque fago

670pocula, qua cava sunt, flaventibus inlita ceris.

Parva mora est, epulasque foci misere calentes,

nec longae rursus referuntur vina senectae

dantque locum mensis paulum seducta secundis.

Hic nux, hic mixta est rugosis carica palmis

675prunaque et in patulis redolentia mala canistris

et de purpureis conlectae vitibus uvae;

candidus in medio favus est: super omnia vultus

accessere boni nec iners pauperque voluntas.

Interea totiens haustum cratera repleri

680sponte sua per seque vident succrescere vina:

attoniti novitate pavent manibusque supinis

concipiunt Baucisque preces timidusque Philemon

et veniam dapibus nullisque paratibus orant.

Unicus anser erat, minimae custodia villae:

685quem dis hospitibus domini mactare parabant;

ille celer penna tardos aetate fatigat

eluditque diu tandemque est visus ad ipsos

confugisse deos: superi vetuere necari

„di“ que „sumus, meritasque luet vicinia poenas

690inpia“ dixerunt; „vobis inmunibus huius

esse mali dabitur. Modo vestra relinquite tecta

ac nostros comitate gradus et in ardua montis

ite simul.“ Parent ambo baculisque levati

nituntur longo vestigia ponere clivo.

695Tantum aberant summo, quantum semel ire sagitta

missa potest: flexere oculos et mersa palude

cetera prospiciunt, tantum sua tecta manere.

Dumque ea mirantur, dum deflent fata suorum,

illa vetus, dominis etiam casa parva duobus

700vertitur in templum: furcas subiere columnae,

stramina flavescunt, aurataque tecta videntur

caelataeque fores adopertaque marmore tellus.

Talia tum placido Saturnius edidit ore:

„Dicite, iuste senex et femina coniuge iusto

705digna, quid optetis.“ Cum Baucide pauca locutus

iudicium superis aperit commune Philemon:

„Esse sacerdotes delubraque vestra tueri

poscimus, et quoniam concordes egimus annos,

auferat hora duos eadem, nec coniugis umquam

710busta meae videam neu sim tumulandus ab illa.“

Vota fides sequitur: templi tutela fuere,

donec vita data est; annis aevoque soluti

ante gradus sacros cum starent forte locique

narrarent casus, frondere Philemona Baucis,

715Baucida conspexit senior frondere Philemon.

Iamque super geminos crescente cacumine vultus

mutua, dum licuit, reddebant dicta „vale“ que

„o coniunx“ dixere simul, simul abdita texit

ora frutex: ostendit adhuc Thyneius illic

720incola de gemino vicinos corpore truncos.

Haec mihi non vani (neque erat, cur fallere vellent)

narravere senes; equidem pendentia vidi

serta super ramos ponensque recentia dixi

„cura deum di sint, et qui coluere colantur.“«