Niobe. Ov. met. 6, 146–312

Lydia tota fremit, Phrygiaeque per oppida facti

rumor it et magnum sermonibus occupat orbem.

Ante suos Niobe thalamos cognoverat illam,

tum cum Maeoniam virgo Sipylumque colebat;

150nec tamen admonita est poena popularis Arachnes

cedere caelitibus verbisque minoribus uti.

Multa dabant animos, sed enim nec coniugis artes

nec genus amborum magnique potentia regni

sic placuere illi, quamvis ea cuncta placerent,

155ut sua progenies; et felicissima matrum

dicta foret Niobe, si non sibi visa fuisset.

Nam sata Tiresia venturi praescia Manto

per medias fuerat divino concita motu

vaticinata vias: »Ismenides, ite frequentes

160et date Latonae Latonigenisque duobus

cum prece tura pia lauroque innectite crinem.

Ore meo Latona iubet.« Paretur, et omnes

Thebaides iussis sua tempora frondibus ornant

turaque dant sanctis et verba precantia flammis.

165Ecce venit comitum Niobe celeberrima turba,

vestibus intexto Phrygiis spectabilis auro

et, quantum ira sinit, formosa movensque decoro

cum capite inmissos umerum per utrumque capillos

constitit; utque oculos circumtulit alta superbos,

170»quis furor, auditos« inquit »praeponere visis

caelestes? aut cur colitur Latona per aras,

numen adhuc sine ture meum est? mihi Tantalus auctor,

cui licuit soli superorum tangere mensas;

Pleiadum soror est genetrix mea; maximus Atlas

175est avus, aetherium qui fert cervicibus axem;

Iuppiter alter avus: socero quoque glorior illo.

Me gentes metuunt Phrygiae, me regia Cadmi

sub domina est, fidibusque mei commissa mariti

moenia cum populis a meque viroque reguntur.

180In quamcumque domus adverti lumina partem,

inmensae spectantur opes. Accedit eodem

digna dea facies; huc natas adice septem

et totidem iuvenes et mox generosque nurusque.

Quaerite nunc, habeat quam nostra superbia causam,

185nescio quoque audete satam Titanida Coeo

Latonam praeferre mihi, cui maxima quondam

exiguam sedem pariturae terra negavit!

Nec caelo nec humo nec aquis dea vestra recepta est:

exsul erat mundi, donec miserata vagantem

190„hospita tu terris erras, ego“ dixit „in undis“

instabilemque locum Delos dedit. Illa duorum

facta parens: uteri pars haec est septima nostri.

Sum felix (quis enim neget hoc?) felixque manebo

(hoc quoque quis dubitet?): tutam me copia fecit,

195Maior sum, quam cui possit Fortuna nocere,

multaque ut eripiat, multo mihi plura relinquet.

Excessere metum mea iam bona: fingite demi

huic aliquid populo natorum posse meorum,

non tamen ad numerum redigar spoliata duorum,

200Latonae turbam: qua quantum distat ab orba?

Ite satis propere sacris laurumque capillis

ponite.« Deponunt et sacra infecta relinquunt,

quodque licet, tacito venerantur murmure numen.

Indignata dea est summoque in vertice Cynthi

205talibus est dictis gemina cum prole locuta:

»En ego vestra parens, vobis animosa creatis,

et nisi Iunoni nulli cessura dearum,

an dea sim, dubitor perque omnia saecula cultis

arceor, o nati, nisi vos succurritis, aris.

210Nec dolor hic solus: diro convicia facto

Tantalis adiecit vosque est postponere natis

ausa suis et me, quod in ipsam reccidat, orbam

dixit et exhibuit linguam scelerata paternam.«

Adiectura preces erat his Latona relatis:

215»desine!« Phoebus ait, »poenae mora longa querella est.«

Dixit idem Phoebe celerique per aera lapsu

contigerant tecti Cadmeida nubibus arcem.

Planus erat lateque patens prope moenia campus,

adsiduis pulsatus equis, ubi turba rotarum

220duraque mollierat subiectas ungula glaebas.

Pars ibi de septem genitis Amphione fortes

conscendunt in equos Tyrioque rubentia suco

terga premunt auroque graves moderantur habenas.

E quibus Ismenus, qui matri sarcina quondam

225prima suae fuerat, dum certum flectit in orbem

quadripedis cursus spumantiaque ora coercet,

»ei mihi!« conclamat medioque in pectore fixa

tela gerit frenisque manu moriente remissis

in latus a dextro paulatim defluit armo.

230Proximus audito sonitu per inane pharetrae

frena dabat Sipylus, veluti cum praescius imbris

nube fugit visa pendentiaque undique rector

carbasa deducit, ne qua levis effluat aura;

frena tamen dantem non evitabile telum

235consequitur summaque tremens cervice sagitta

haesit, et exstabat nudum de gutture ferrum.

Ille, ut erat, pronus per crura admissa iubasque

volvitur et calido tellurem sanguine foedat.

Phaedimus infelix et aviti nominis heres

240Tantalus, ut solito finem inposuere labori,

transierant ad opus nitidae iuvenale palaestrae;

et iam contulerant arto luctantia nexu

pectora pectoribus, cum tento concita nervo,

sicut erant iuncti, traiecit utrumque sagitta.

245Ingemuere simul, simul incurvata dolore

membra solo posuere, simul suprema iacentes

lumina versarunt, animam simul exhalarunt.

Adspicit Alphenor laniataque pectora plangens

advolat, ut gelidos conplexibus adlevet artus,

250inque pio cadit officio; nam Delius illi

intima fatifero rupit praecordia ferro.

Quod simul eductum est, pars est pulmonis in hamis

eruta cumque anima cruor est effusus in auras.

At non intonsum simplex Damasichthona vulnus

255adficit: ictus erat qua crus esse incipit et qua

mollia nervosus facit internodia poples.

Dumque manu temptat trahere exitiabile telum,

altera per iugulum pennis tenus acta sagitta est.

Expulit hanc sanguis seque eiaculatus in altum

260emicat et longe terebrata prosilit aura.

Ultimus Ilioneus non profectura precando

bracchia sustulerat »di« que »o communiter omnes,«

dixerat ignarus non omnes esse rogandos

»parcite!« Motus erat, cum iam revocabile telum

265non fuit, arquitenens; minimo tamen occidit ille

vulnere, non alte percusso corde sagitta.

Fama mali populique dolor lacrimaeque suorum

tam subitae matrem certam fecere ruinae,

mirantem potuisse irascentemque, quod ausi

270hoc essent superi, quod tantum iuris haberent;

nam pater Amphion ferro per pectus adacto

finierat moriens pariter cum luce dolorem.

Heu quantum haec Niobe Niobe distabat ab illa,

quae modo Latois populum submoverat aris

275et mediam tulerat gressus resupina per urbem,

invidiosa suis, at nunc miseranda vel hosti.

Corporibus gelidis incumbit et ordine nullo

oscula dispensat natos suprema per omnes;

a quibus ad caelum liventia bracchia tollens

280»pascere, crudelis, nostro, Latona, dolore,

pascere« ait »satiaque meo tua pectora luctu

corque ferum satia!« dixit; »per funera septem

efferor. Exsulta victrixque inimica triumpha!

Cur autem victrix? miserae mihi plura supersunt,

285quam tibi felici: post tot quoque funera vinco.«

Dixerat, et sonuit contento nervus ab arcu;

qui praeter Nioben unam conterruit omnes:

illa malo est audax. Stabant cum vestibus atris

ante toros fratrum demisso crine sorores.

290E quibus una trahens haerentia viscere tela

inposito fratri moribunda relanguit ore;

altera solari miseram conata parentem

conticuit subito duplicataque vulnere caeco est.

oraque compressit, nisi postquam spiritus ibat.

295Haec frustra fugiens collabitur, illa sorori

inmoritur; latet haec, illam trepidare videres.

Sexque datis leto diversaque vulnera passis

ultima restabat: quam toto corpore mater,

tota veste tegens »unam minimamque relinque!

300De multis minimam posco« clamavit »et unam.«

Dumque rogat, pro qua rogat, occidit. Orba resedit

exanimes inter natos natasque virumque

deriguitque malis; nullos movet aura capillos,

in vultu color est sine sanguine, lumina maestis

305stant inmota genis, nihil est in imagine vivum.

Ipsa quoque interius cum duro lingua palato

congelat, et venae desistunt posse moveri;

nec flecti cervix nec bracchia reddere motus

nec pes ire potest; intra quoque viscera saxum est.

310Flet tamen et validi circumdata turbine venti

in patriam rapta est; ibi fixa cacumine montis

liquitur, et lacrimas etiam nunc marmora manant.