Pyramus et Thisbe. Ov. met. 4, 55–166

55»Pyramus et Thisbe, iuvenum pulcherrimus alter,

altera, quas Oriens habuit, praelata puellis,

contiguas tenuere domos, ubi dicitur altam

coctilibus muris cinxisse Semiramis urbem.

Notitiam primosque gradus vicinia fecit,

60tempore crevit amor; taedae quoque iure coissent,

sed vetuere patres; quod non potuere vetare,

ex aequo captis ardebant mentibus ambo.

Conscius omnis abest, nutu signisque loquuntur,

quoque magis tegitur, tectus magis aestuat ignis.

65Fissus erat tenui rima, quam duxerat olim,

cum fieret, paries domui communis utrique.

Id vitium nulli per saecula longa notatum

(quid non sentit amor?) primi vidistis amantes

et vocis fecistis iter; tutaeque per illud

70murmure blanditiae minimo transire solebant.

Saepe, ubi constiterant hinc Thisbe, Pyramus illinc,

inque vices fuerat captatus anhelitus oris,

„invide“ dicebant „paries, quid amantibus obstas?

quantum erat, ut sineres toto nos corpore iungi,

75aut, hoc si nimium est, vel ad oscula danda pateres?

Nec sumus ingrati: tibi nos debere fatemur,

quod datus est verbis ad amicas transitus aures.“

Talia diversa nequiquam sede locuti

sub noctem dixere „vale“ partique dedere

80oscula quisque suae non pervenientia contra.

Postera nocturnos Aurora removerat ignes,

solque pruinosas radiis siccaverat herbas:

ad solitum coiere locum. Tum murmure parvo

multa prius questi statuunt, ut nocte silenti

85fallere custodes foribusque excedere temptent,

cumque domo exierint, urbis quoque tecta relinquant,

neve sit errandum lato spatiantibus arvo,

conveniant ad busta Nini lateantque sub umbra

arboris: arbor ibi niveis uberrima pomis,

90ardua morus, erat, gelido contermina fonti.

Pacta placent; et lux, tarde discedere visa,

praecipitatur aquis, et aquis nox exit ab isdem.

Callida per tenebras versato cardine Thisbe

egreditur fallitque suos adopertaque vultum

95pervenit ad tumulum dictaque sub arbore sedit.

Audacem faciebat amor. Venit ecce recenti

caede leaena boum spumantes oblita rictus,

depositura sitim vicini fontis in unda;

quam procul ad lunae radios Babylonia Thisbe

100vidit et obscurum timido pede fugit in antrum,

dumque fugit, tergo velamina lapsa reliquit.

Ut lea saeva sitim multa conpescuit unda,

dum redit in silvas, inventos forte sine ipsa

ore cruentato tenues laniavit amictus.

105Serius egressus vestigia vidit in alto

pulvere certa ferae totoque expalluit ore

Pyramus; ut vero vestem quoque sanguine tinctam

repperit, „una duos“ inquit „nox perdet amantes,

e quibus illa fuit longa dignissima vita;

110nostra nocens anima est: ego te, miseranda, peremi,

in loca plena metus qui iussi nocte venires

nec prior huc veni. Nostrum divellite corpus

et scelerata fero consumite viscera morsu,

o quicumque sub hac habitatis rupe, leones!

115Sed timidi est optare necem.“ Velamina Thisbes

tollit et ad pactae secum fert arboris umbram,

utque dedit notae lacrimas, dedit oscula vesti,

„accipe nunc“ inquit „nostri quoque sanguinis haustus!“

quoque erat accinctus, demisit in ilia ferrum,

120nec mora, ferventi moriens e vulnere traxit.

Et iacuit resupinus humo: cruor emicat alte,

non aliter quam cum vitiato fistula plumbo

scinditur et tenui stridente foramine longas

eiaculatur aquas atque ictibus aera rumpit.

125Arborei fetus adspergine caedis in atram

vertuntur faciem, madefactaque sanguine radix

purpureo tingit pendentia mora colore.

Ecce metu nondum posito, ne fallat amantem,

illa redit iuvenemque oculis animoque requirit,

130quantaque vitarit narrare pericula gestit;

utque locum et visa cognoscit in arbore formam,

sic facit incertam pomi color: haeret, an haec sit.

Dum dubitat, tremebunda videt pulsare cruentum

membra solum, retroque pedem tulit, oraque buxo

135pallidiora gerens exhorruit aequoris instar,

quod tremit, exigua cum summum stringitur aura.

Sed postquam remorata suos cognovit amores,

percutit indignos claro plangore lacertos

et laniata comas amplexaque corpus amatum

140vulnera supplevit lacrimis fletumque cruori

miscuit et gelidis in vultibus oscula figens

„Pyrame,“ clamavit „quis te mihi casus ademit?

Pyrame, responde! Tua te carissima Thisbe

nominat: exaudi vultusque attolle iacentes!“

145Ad nomen Thisbes oculos iam morte gravatos

Pyramus erexit visaque recondidit illa.

Quae postquam vestemque suam cognovit et ense

vidit ebur vacuum, „tua te manus“ inquit „amorque

perdidit, infelix! Est et mihi fortis in unum

150hoc manus, est et amor: dabit hic in vulnera vires.

Persequar extinctum letique miserrima dicar

causa comesque tui; quique a me morte revelli

heu sola poteras, poteris nec morte revelli.

Hoc tamen amborum verbis estote rogati,

155o multum miseri meus illiusque parentes,

ut quos certus amor, quos hora novissima iunxit,

conponi tumulo non invideatis eodem.

At tu quae ramis arbor miserabile corpus

nunc tegis unius, mox es tectura duorum,

160signa tene caedis pullosque et luctibus aptos

semper habe fetus, gemini monimenta cruoris.“

Dixit et aptato pectus mucrone sub imum

incubuit ferro, quod adhuc a caede tepebat.

Vota tamen tetigere deos, tetigere parentes:

165nam color in pomo est, ubi permaturuit, ater,

quodque rogis superest, una requiescit in urna.«