Narcissus. Echo. Ov. met. 3, 339–510

Ille per Aonias fama celeberrimus urbes

340inreprehensa dabat populo responsa petenti;

prima fide vocisque ratae temptamina sumpsit

caerula Liriope, quam quondam flumine curvo

inplicuit clausaeque suis Cephisos in undis

vim tulit. Enixa est utero pulcherrima pleno

345infantem nymphe, iam tunc qui posset amari,

Narcissumque vocat; de quo consultus, an esset

tempora maturae visurus longa senectae,

fatidicus vates »si se non noverit« inquit.

Vana diu visa est vox auguris: exitus illam

350resque probat letique genus novitasque furoris.

Namque ter ad quinos unum Cephisius annum

addiderat poteratque puer iuvenisque videri:

multi illum iuvenes, multae cupiere puellae;

sed (fuit in tenera tam dura superbia forma)

355nulli illum iuvenes, nullae tetigere puellae.

Adspicit hunc trepidos agitantem in retia cervos

vocalis nymphe, quae nec reticere loquenti

nec prior ipsa loqui didicit, resonabilis Echo.

Corpus adhuc Echo, non vox erat; et tamen usum

360garrula non alium, quam nunc habet, oris habebat,

reddere de multis ut verba novissima posset.

Fecerat hoc Iuno, quia, cum deprendere posset

sub Iove saepe suo nymphas in monte iacentes,

illa deam longo prudens sermone tenebat,

365dum fugerent nymphae. Postquam hoc Saturnia sensit

»huius« ait »linguae, qua sum delusa, potestas

parva tibi dabitur vocisque brevissimus usus«,

reque minas firmat; tamen haec in fine loquendi

ingeminat voces auditaque verba reportat.

370Ergo ubi Narcissum per devia rura vagantem

vidit et incaluit, sequitur vestigia furtim,

quoque magis sequitur, flamma propiore calescit,

non aliter, quam cum summis circumlita taedis

admotas rapiunt vivacia sulphura flammas.

375O quotiens voluit blandis accedere dictis

et molles adhibere preces! natura repugnat

nec sinit incipiat; sed, quod sinit, illa parata est

exspectare sonos, ad quos sua verba remittat.

Forte puer comitum seductus ab agmine fido

380dixerat »ecquis adest?« et »adest« responderat Echo.

Hic stupet, utque aciem partes dimittit in omnes,

voce »veni!« magna clamat: vocat illa vocantem.

Respicit et rursus nullo veniente »quid« inquit

»me fugis?« et totidem, quot dixit, verba recepit.

385Perstat et alternae deceptus imagine vocis

»huc coeamus« ait, nullique libentius umquam

responsura sono »coeamus« rettulit Echo,

et verbis favet ipsa suis egressaque silva

ibat, ut iniceret sperato bracchia collo.

390Ille fugit fugiensque »manus conplexibus aufer!

ante« ait »emoriar, quam sit tibi copia nostri.«

Rettulit illa nihil nisi »sit tibi copia nostri.«

Spreta latet silvis pudibundaque frondibus ora

protegit et solis ex illo vivit in antris;

395sed tamen haeret amor crescitque dolore repulsae:

extenuant vigiles corpus miserabile curae,

adducitque cutem macies et in aera sucus

corporis omnis abit; vox tantum atque ossa supersunt:

vox manet; ossa ferunt lapidis traxisse figuram.

400inde latet silvis nulloque in monte videtur,

omnibus auditur: sonus est, qui vivit in illa.

Sic hanc, sic alias undis aut montibus ortas

luserat hic nymphas, sic coetus ante viriles;

inde manus aliquis despectus ad aethera tollens

405»sic amet ipse licet, sic non potiatur amato!«

dixerat: adsensit precibus Rhamnusia iustis.

Fons erat inlimis, nitidis argenteus undis,

quem neque pastores neque pastae monte capellae

contigerant aliudve pecus, quem nulla volucris

410nec fera turbarat nec lapsus ab arbore ramus;

gramen erat circa, quod proximus umor alebat,

silvaque sole locum passura tepescere nullo.

Hic puer et studio venandi lassus et aestu

procubuit faciemque loci fontemque secutus,

415 dumque sitim sedare cupit, sitis altera crevit,

dumque bibit, visae correptus imagine formae

spem sine corpore amat: corpus putat esse, quod unda est

adstupet ipse sibi vultuque inmotus eodem

haeret, ut e Pario formatum marmore signum.

420Spectat humi positus geminum, sua lumina, sidus

et dignos Baccho, dignos et Apolline crines

inpubesque genas et eburnea colla decusque

oris et in niveo mixtum candore ruborem,

cunctaque miratur, quibus est mirabilis ipse.

425Se cupit inprudens et, qui probat, ipse probatur,

dumque petit, petitur, pariterque accendit et ardet.

Inrita fallaci quotiens dedit oscula fonti!

In mediis quotiens visum captantia collum

bracchia mersit aquis nec se deprendit in illis!

430Quid videat, nescit, sed quod videt, uritur illo,

atque oculos idem, qui decipit, incitat error.

Credule, quid frustra simulacra fugacia captas?

quod petis, est nusquam; quod amas, avertere, perdes.

Ista repercussae, quam cernis, imaginis umbra est:

435nil habet ista sui; tecum venitque manetque,

tecum discedet, si tu discedere possis.

Non illum Cereris, non illum cura quietis

abstrahere inde potest, sed opaca fusus in herba

spectat inexpleto mendacem lumine formam

440perque oculos perit ipse suos; paulumque levatus

ad circumstantes tendens sua bracchia silvas

»ecquis, io silvae, crudelius« inquit »amavit?

Scitis enim et multis latebra opportuna fuistis.

Ecquem, cum vestrae tot agantur saecula vitae,

445qui sic tabuerit, longo meministis in aevo?

Et placet et video; sed quod videoque placetque,

non tamen invenio: tantus tenet error amantem!

Quoque magis doleam, nec nos mare separat ingens

nec via nec montes nec clausis moenia portis:

450exigua prohibemur aqua! Cupit ipse teneri!

Nam quotiens liquidis porreximus oscula lymphis,

hic totiens ad me resupino nititur ore.

Posse putes tangi: minimum est, quod amantibus obstat.

Quisquis es, huc exi! quid me, puer unice, fallis

455quove petitus abis? certe nec forma nec aetas

est mea, quam fugias, et amarunt me quoque nymphae.

Spem mihi nescio quam vultu promittis amico,

cumque ego porrexi tibi bracchia, porrigis ultro;

cum risi, adrides; lacrimas quoque saepe notavi

460me lacrimante tuas; nutu quoque signa remittis

et, quantum motu formosi suspicor oris,

verba refers aures non pervenientia nostras.

Iste ego sum: sensi, nec me mea fallit imago:

uror amore mei, flammas moveoque feroque.

465Quid faciam? roger, anne rogem? quid deinde rogabo?

quod cupio mecum est: inopem me copia fecit.

O utinam a nostro secedere corpore possem!

Votum in amante novum: vellem quod amamus abesset! –

Iamque dolor vires adimit, nec tempora vitae

470longa meae superant, primoque exstinguor in aevo.

Nec mihi mors gravis est posituro morte dolores:

hic, qui diligitur, vellem diuturnior esset!

Nunc duo concordes anima moriemur in una.«

Dixit et ad faciem rediit male sanus eandem

475et lacrimis turbavit aquas, obscuraque moto

reddita forma lacu est. Quam cum vidisset abire,

»quo refugis? remane nec me, crudelis, amantem

desere!« clamavit »liceat, quod tangere non est,

adspicere et misero praebere alimenta furori!«

480Dumque dolet, summa vestem deduxit ab ora

nudaque marmoreis percussit pectora palmis.

Pectora traxerunt roseum percussa ruborem,

non aliter quam poma solent, quae candida parte,

parte rubent, aut ut variis solet uva racemis

485ducere purpureum nondum matura colorem.

Quae simul adspexit liquefacta rursus in unda,

non tulit ulterius, sed ut intabescere flavae

igne levi cerae matutinaeque pruinae

sole tepente solent, sic attenuatus amore

490liquitur et tecto paulatim carpitur igni,

et neque iam color est mixto candore rubori,

nec vigor et vires et quae modo visa placebant,

nec corpus remanet, quondam quod amaverat Echo.

Quae tamen ut vidit, quamvis irata memorque,

495indoluit, quotiensque puer miserabilis »eheu«

dixerat, haec resonis iterabat vocibus »eheu«;

cumque suos manibus percusserat ille lacertos,

haec quoque reddebat sonitum plangoris eundem.

Ultima vox solitam fuit haec spectantis in undam:

500»heu frustra dilecte puer!« totidemque remisit

verba locus, dictoque vale »vale« inquit et Echo.

Ille caput viridi fessum submisit in herba,

lumina mors clausit domini mirantia formam.

Tum quoque se, postquam est inferna sede receptus,

505in Stygia spectabat aqua. Planxere sorores

naides et sectos fratri posuere capillos,

planxerunt dryades: plangentibus adsonat Echo.

Iamque rogum quassasque faces feretrumque parabant:

nusquam corpus erat; croceum pro corpore florem

510inveniunt foliis medium cingentibus albis.